Յան Դամել

Յան Դամել; լեհ.՝ Jan Krzysztof Damel
Ծնվել է	1780[…]
Ծննդավայր	Ելգավա, Կուռլանդական դքսություն
Վախճանվել է	օգոստոսի 18 (30), 1840
Մահվան վայր	Մինսկ, Ռուսական կայսրություն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և Ռեչ Պոսպոլիտա
Կրթություն	Վիլնյուսի համալսարան
Մասնագիտություն	նկարիչ
Ոճ	նեոդասականություն և ռոմանտիզմ
Ժանր	դիմապատկեր, պատմական գեղանկարչություն և հոգևոր արվեստ
Անդամակցություն	Մասոնական օթյակ և Հյուսիսային ջահը
	Jan Krzysztof Damel Վիքիպահեստում

Յան Քշիշտոֆ Դամել,^[4]^[5]^[6] (լեհ.՝ Jan Krzysztof Damel), հայտնի է նաև Յոնաս Դամելիս (Jonas Damelis) և Յոհան Դամել (Johann Damehl) անուններով (1780^[1]^[2]^[3]^[…], Ելգավա, Կուռլանդական դքսություն - օգոստոսի 18 (30), 1840^[2], Մինսկ, Ռուսական կայսրություն)^[7]^[8], լեհ նեոկլասիցիստ նկարիչ, ով ապրել ու ստեղծագործել է Լեհաստանի բաժանումների դարաշրջանում և կապված է եղել Վիլնյուսի (Լիտվայի ներկայիս մայրաքաղաքի) համալսարանի արվեստի դպրոցի հետ։ Նրան իրենց արվեստագետն են համարում լեհերը, բելառուսները, լիտվացիները։

Կենսագրություն

Դամելը (Դամելիսը) ծնվել է Կուռլանդական դքսության Միտավա քաղաքում (ներկայումս՝ Լատվիայի Հանրապետության Ելգավա քաղաքը), որտեղ էլ անց է կացրել իր մանկությունն ու պատանեկությունը։ Սովորել է Վիլնոյի (ներկայիս Վիլնյուսի) համալսարանում՝ աշակերտելով նկարիչներ Յան Ռուստեմին ու Ֆրանցիշեկ Սմուգլևիչին։ 1809 թվականին ավարտել է համալսարանը՝ ստանալով նկարչի որակավորում։ Բնակություն է հաստատել և սկսել է ստեղծագործել Վիլնոյում։ 1820 թվականին ցարական կառավարությունը նրան աքսորել է Սիբիր։ Աքսորավայրից վերադառնալուց հետո բնակվել է Սանկտ Պետերբուրգում, այնուհետև տեղափոխվել է Մինսկ։

Յան Դամելիսը համարվում է ներկայիս Բելառուսի տարածքում պատմական ժանրով և նեոկլասիցիստական ոճով ստեղծագործած լավագույն նկարիչներից մեկը, եթե որ հենց ամենալավը^[8]^[9]։ Նրա հիշարժան աշխատանքներից են պատմական այնպիսի իրադարձություններ պատկերող նկարները, ինչպես՝ Կոսցյուշկոյի ղեկավարած ապստամբությունը, Նապոլեոնի բանակի մուտքը Վիլնո, Ուլրիխ ֆոն Յունգինգենի մահը Գրյունվալդի ճակատամարտի ժամանակ, Վիեննայի ճակատամարտը... Արվեստագետի բարձր վարպետությունը դրսևորվել է նաև նրա վրձնած դիմանկարներում, գծանկարներում, կրոնական թեմաներով կոմպոզիցիաներում։ Վարպետ նկարչի ստեղծագործությունները ներկայումս պահվում ու ցուցադրվում են Լիտվայի, Լեհաստանի, Բելառուսի թանգարաններում ու պատկերասրահներում։ Դամելը միաժամանակ զբաղվել է մանկավարժական աշխատանքով, կերպարվեստի բնագավառում իր կուտակած գիտելիքներն ու հմտությունները փոխանցել պատանիների ու երիտասարդների։ Նրա հաջողակ աշակերտներից էր Միխալ Կուլեշան։

Գրականություն

Rastawiecki E. Slownik malarzòw polskich tudziez obcych w Polsce osiadlych lub czasowo w niej przebywajacych. — T.1. — Warszawa, 1850. — S. 128.
Szemesz А. Wspomnienia o Damelu // Athenaeum. — T. 2. — Wilno, 1842. — S. 170.
Joanna Woch. Podróże I ekspedycje naukowe polskich artystów po Sybirze w pierwszej połowie XIX wieku (Jan Damel, Leopold Niemirowski, Bronisław Zaleski) // Sztuka Europy Wschodniej Искусство Восточной Европы Art of the East Europe. T. 1. Polska – Rosja: Sztuka I historia Польша – Россия: Искусство и история. Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata & Wydawnictwo Tako. – Warszawa – Torun, 2013. (370 s.). – S. 327-332.

Joanna Woch. Podróże I ekspedycje naukowe polskich artystów po Sybirze w pierwszej połowie XIX wieku (Jan Damel, Leopold Niemirowski, Bronisław Zaleski) // Sztuka Europy Wschodniej Искусство Восточной Европы Art of the East Europe. T. 1. Polska – Rosja: Sztuka I historia Польша – Россия: Искусство и история. Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata & Wydawnictwo Tako. – Warszawa – Torun, 2013. (370 s.) - S. 328-332. https://www.hse.ru/pubs/share/direct/document/127562475(չաշխատող հղում)

Պատկերասրահ

Յան Դամելի աշխատանքները
Կոսցյուշկոյի արձակումը բանտից
Տոմաշ Վավժեցկու դիմանկարը
Եպիսկոպոս Ստանիսլավ Բոգուշ Սեստրանցևիչի դիմանկարը
Սբ. Հովսեփը մանուկ Հիսուսի հետ
Ինքնանկար

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Union List of Artist Names
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Damel, Johann // Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2018. — ISBN 978-0-19-977378-7 — doi:10.1093/BENZ/9780199773787.ARTICLE.B00046194
↑ ^3,0 ^3,1 CERL Thesaurus — Consortium of European Research Libraries.
↑ Polish painting of the 19th century. Muzeum Narodowe w Krakowie (National Museum, Kraków). 2001 – via Google Books. {{cite book}}: Cite uses deprecated parameter |authors= (օգնություն)
↑ Jan Krzysztof Damel (French and Polish). Vol. Volumes 37-38. Państwowy Instytut Sztuki (Poland), Politechnika Warszawska, Stowarzyszenie Historyków Sztuki. 1975. Original from the University of Michigan, Digitized 17 Aug 2010 – via Google Books. {{cite book}}: |volume= has extra text (օգնություն); |work= ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
↑ Władysława Jaworska (1995). Jan Krzysztof Damel. Kosciuszko Foundation. ISBN 0917004248 – via Google Books. {{cite book}}: |work= ignored (օգնություն)
↑ Romualdas Budrys. «ART EXHIBITION "VILNIUS CLASSICISM"». Association of Lithuanian Museums and Lithuanian Art Museum. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 3. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 24-ին – via archived copy.{{cite web}}: CS1 սպաս․ bot: original URL status unknown (link)
↑ ^8,0 ^8,1 «Anniversaries of Great Personalities and Important Events (1979-1980)» (PDF). UNESCO. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 22-ին.
↑ Dietrich Beyrau, Rainer Lindner (2001). Handbuch der Geschichte Weissrusslands (գերմաներեն). Vandenhoeck & Ruprecht. էջ 124. ISBN 978-3-525-36255-6.

Արտաքին հղումներ

Դամելի աշխատանքները Վարշավայի ազգային թանգարանի հավաքածուում
Դամելի գեղանկարչական և գրաֆիկական գործերը Լիտվայի արվեստի թանգարանի հավաքածուում
VILNIAUS KLASICIZMO DAILININKAI. (VILNIUS CLASSICISM) Lietuvos dailės muziejus, 2000 (Association of Lithuanian Museums). Retrieved 2016-12-24 via archived copy.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յան Դամել» հոդվածին։

[_57579283dddd1108-1] 1,0 ^1,1 Union List of Artist Names

[_17b3f21a594f8a63-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Damel, Johann // Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2018. — ISBN 978-0-19-977378-7 — doi:10.1093/BENZ/9780199773787.ARTICLE.B00046194

[_afe4639b7c4ff03a-3] 3,0 ^3,1 CERL Thesaurus — Consortium of European Research Libraries.

[W/M/B-4] Polish painting of the 19th century. Muzeum Narodowe w Krakowie (National Museum, Kraków). 2001 – via Google Books. {{cite book}}: Cite uses deprecated parameter |authors= (օգնություն)

[Bhs-5] Jan Krzysztof Damel (French and Polish). Vol. Volumes 37-38. Państwowy Instytut Sztuki (Poland), Politechnika Warszawska, Stowarzyszenie Historyków Sztuki. 1975. Original from the University of Michigan, Digitized 17 Aug 2010 – via Google Books. {{cite book}}: |volume= has extra text (օգնություն); |work= ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

[Jaworska-6] Władysława Jaworska (1995). Jan Krzysztof Damel. Kosciuszko Foundation. ISBN 0917004248 – via Google Books. {{cite book}}: |work= ignored (օգնություն)

[Budrys-7] Romualdas Budrys. «ART EXHIBITION "VILNIUS CLASSICISM"». Association of Lithuanian Museums and Lithuanian Art Museum. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 3. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 24-ին – via archived copy.{{cite web}}: CS1 սպաս․ bot: original URL status unknown (link)

[unesco-8] 8,0 ^8,1 «Anniversaries of Great Personalities and Important Events (1979-1980)» (PDF). UNESCO. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 22-ին.

[9] Dietrich Beyrau, Rainer Lindner (2001). Handbuch der Geschichte Weissrusslands (գերմաներեն). Vandenhoeck & Ruprecht. էջ 124. ISBN 978-3-525-36255-6.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]