Jump to content

Մանուկ Բեյ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Մանուկ Բեյ
Դիմանկար
Ծնվել է1769[1]
ԾննդավայրՌուսե, Օսմանյան կայսրություն[1]
Մահացել էհուլիսի 20, 1817(1817-07-20)[1]
Մահվան վայրՀնչեշտ, Քիշնևի շրջան, Բեսարաբյան գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն[1]
ՔաղաքացիությունՕսմանյան կայսրություն
Ազգությունհայ
Մասնագիտությունդիվանագետ և պետական գործիչ
ԵրեխաներԵկատերինա Լազարևա
 Manuc Bei Վիքիպահեստում

Մանուկ Բեյ իսկական անունը Մանուկ Մարտիրոսի Միրզայան (1769[1], Ռուսե, Օսմանյան կայսրություն[1] - հուլիսի 20, 1817(1817-07-20)[1], Հնչեշտ, Քիշնևի շրջան, Բեսարաբյան գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն[1]), ռումինահայ դիվանագետ, առևտրական գործիչ։

1802 թվականին Վալաքիայի իշխանից ստացել է ազնվականի տիտղոս, 1806 թվականին նշանակվել Ռուշչուկի գավառապետի խորհրդական։ 1807 թվականին թուրք-դանուբյան զորքի հրամանատար Մուսաաֆա փաշան Մանուկ Բեյին է հանձնել բանակի մատակարարման, ռուսների հետ հաշտության բանակցություններ վարելու գործը։ 1808 թվականին թուրք, սուլթանից ստացել է Մոլդովայի իշխանի և բեյի աստիճան, բայց ունեցել է ռուսական կողմնորոշում։ Ռուսական հրամանատարությանն աջակցելու համար 1810 թվականին պարգևատրվել է Մ. Վլադիմիրի III աստիճանի խաչով։ Դանուբյան ռուսական բանակի հրամանատար Միխայիլ Կուտուզովը Մանուկ Բեյի իջևանատանն էր հաստատել իր բանակի շտաբը։ Գործուն մասնակցություն է ունեցել 1812 թվականի ռուս-թուրքական հաշտության պայմանագրի կնքմանը։ Խուսափելով թուրք, կառավարության հաշվեհարդարից, 1813 թվականին Բուխարեստից անցել է Տրանսիլվանիա, ապա հաստատվել Քիշնևում և դարձել ռուսահպատակ։ 1814 թվականին Մանուկ Բեյին շնորհվել է պետական խորհրդականի աստիճան։

Մանուկ Բեյը մեծ ծառայություններ է մատուցել Ռուշչուկի և բալկանյան այլ քաղաքների տնտեսական զարգացմանը (տրամադրել է փոխառություններ, հիմնել մանուֆակտուրաներ, կալվածքներ են)։ Նրա անվամբ Բուխարեստում կոչվել է փողոց, Ռումինիայում՝ երկու գյուղ։

Ռումինասի պատմաբան Գեորգի Բեզվիկոնին Մանուկ Բեյի վերաբերյալ ունի մենագրություն` «Հայերը Բեսարաբիայում։ Նախիջևանի և Բեսարաբիայի թեմը։ Մանուկ բեյ» (1934) , որը Բեսարաբիայի հայ գաղթավայրի պատմության ուսումնասիրության առաջին լուրջ փորձն է[2]։

Հայանպաստ գործունեություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մանուկ Բեյը Հայաստանի ազատագրումը կապել է Ռուսաստանի հետ։ Այցելել է Հայաստան, նյութական օժանդակություն ցույց տվել Էջմիածնի, Մուշի, Երուսաղեմի և այլ վայրերի վանքերին։ Բուխարեստի հայոց եկեղեցու մերձակայքում հիմնել է քաղաքում առաջին հայկական դպրոցը (1817)։ Մանուկ Բեյի արխիվը պահվում է Բուխարեստի Պատմության թանգարանում։

Մանուկ Բեյի հյուրանոցի բակը, 1841 թվական

Մանուկ Բեյը ամուսնացած է եղել հայազգի իշխանուհի Դելյանովայի հետ։ Զավակներն էին Գրիգոր Հովհաննեսը և Մարի Մանուկը։ Թոռնուհիներն էին իտալական կոմսուհի Ելիզավետա Շենտոնին, գերմանական բարոնուհի Օլգա Հոցֆելդ-Թրախթեմբերգը։ Վերջինիս ծոռն է կանադացի ճարտարապետ Փեթեր ֆոն Քորֆը[3]։

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Սիրունի Հ., Էջեր Մանուկ Բեյի կյանքեն, ԲՀԱ, 1969, համար 3, 1970, համար 2-3։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Георгие Безвикони, Манук-Бей Արխիվացված 2019-07-23 Wayback Machine

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մանուկ Բեյ» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 7, էջ 253