Մանուկ Բեյ
| Մանուկ Բեյ Մանուկ Մարտիրոսի Միրզայան | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | 1769 |
| Ծննդավայր | Ռուշչուկ  Ռումինիա |
| Մահացել է | 1817 |
| Մահվան վայր | Հնչեշտ Ռումինիա |
| Քաղաքացիություն |  1813 թվականից |
| Մասնագիտություն | դիվանագետ, առևտրական |
| Երեխաներ | Ekaterina Emmanuilovna Lazareva (nee Manuk-Bey)? |
 Manuc Bei Վիքիպահեստում | |
Մանուկ Բեյ իսկական անունը Մանուկ Մարտիրոսի Միրզայան (1769[1], Ռուսե, Օսմանյան կայսրություն - հուլիսի 20, 1817, Հնչեշտ, Քիշնևի շրջան, Բեսարաբյան գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն), ռումինահայ դիվանագետ, առևտրական գործիչ։
1802 թվականին Վալաքիայի իշխանից ստացել է ազնվականի տիտղոս, 1806 թվականին նշանակվել Ռուշչուկի գավառապետի խորհրդական։ 1807 թվականին թուրք-դանուբյան զորքի հրամանատար Մուսաաֆա փաշան Մանուկ Բեյին է հանձնել բանակի մատակարարման, ռուսների հետ հաշտության բանակցություններ վարելու գործը։ 1808 թվականին թուրք, սուլթանից ստացել է Մոլդովայի իշխանի և բեյի աստիճան, բայց ունեցել է ռուսական կողմնորոշում։ Ռուսական հրամանատարությանն աջակցելու համար 1810 թվականին պարգևատրվել է Մ. Վլադիմիրի III աստիճանի խաչով։ Դանուբյան ռուսական բանակի հրամանատար Միխայիլ Կուտուզովը Մանուկ Բեյի իջևանատանն էր հաստատել իր բանակի շտաբը։ Գործուն մասնակցություն է ունեցել 1812 թվականի ռուս-թուրքական հաշտության պայմանագրի կնքմանը։ Խուսափելով թուրք, կառավարության հաշվեհարդարից, 1813 թվականին Բուխարեստից անցել է Տրանսիլվանիա, ապա հաստատվել Քիշնևում և դարձել ռուսահպատակ։ 1814 թվականին Մանուկ Բեյին շնորհվել է պետական խորհրդականի աստիճան։
Մանուկ Բեյը մեծ ծառայություններ է մատուցել Ռուշչուկի և բալկանյան այլ քաղաքների տնտեսական զարգացմանը (տրամադրել է փոխառություններ, հիմնել մանուֆակտուրաներ, կալվածքներ են)։ Նրա անվամբ Բուխարեստում կոչվել է փողոց, Ռումինիայում՝ երկու գյուղ։
Ռումինասի պատմաբան Գեորգի Բեզվիկոնին Մանուկ Բեյի վերաբերյալ ունի մենագրություն` «Հայերը Բեսարաբիայում։ Նախիջևանի և Բեսարաբիայի թեմը։ Մանուկ բեյ» (1934) , որը Բեսարաբիայի հայ գաղթավայրի պատմության ուսումնասիրության առաջին լուրջ փորձն է[2]։
Հայանպաստ գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մանուկ Բեյը Հայաստանի ազատագրումը կապել է Ռուսաստանի հետ։ Այցելել է Հայաստան, նյութական օժանդակություն ցույց տվել Էջմիածնի, Մուշի, Երուսաղեմի և այլ վայրերի վանքերին։ Բուխարեստի հայոց եկեղեցու մերձակայքում հիմնել է քաղաքում առաջին հայկական դպրոցը (1817)։ Մանուկ Բեյի արխիվը պահվում է Բուխարեստի Պատմության թանգարանում։
Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մանուկ Բեյը ամուսնացած է եղել հայազգի իշխանուհի Դելյանովայի հետ։ Զավակներն էին Գրիգոր Հովհաննեսը և Մարի Մանուկը։ Թոռնուհիներն էին իտալական կոմսուհի Ելիզավետա Շենտոնին, գերմանական բարոնուհի Օլգա Հոցֆելդ-Թրախթեմբերգը։ Վերջինիս ծոռն է կանադացի ճարտարապետ Փեթեր ֆոն Քորֆը[3]։
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Սիրունի Հ., Էջեր Մանուկ Բեյի կյանքեն, ԲՀԱ, 1969, համար 3, 1970, համար 2-3։
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Faceted Application of Subject Terminology
- ↑ https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_2.djvu/352 Հայկական Սովետական Հանրագիտարան
- ↑ Արծվի Բախչինյան, Հայազգի գործիչներ, Երևան, 2002
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 7, էջ 253)։ 
|