Միխայիլ Կուտուզով
| Միխայիլ Կուտուզով ռուս.՝ Михаи́л Илларио́нович Голени́щев-Куту́зов | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | սեպտեմբերի 5 (16), 1745 |
| Ծննդավայր | Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն[1] |
| Մահացել է | ապրիլի 16 (28), 1813 (67 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Բոլեսլավեց, Լեհաստան |
| Գերեզման | Կազանի Աստվածամոր տաճար (Սանկտ Պետերբուրգ) |
| Քաղաքացիություն |  Ռուսական կայսրություն |
| Կրթություն | Երկրորդ կադետական կորպուս և Ստրասբուրգի համալսարան |
| Մասնագիտություն | դիվանագետ և սպա |
| Ամուսին | Եկատերինա Իլինիչնա Գոլենիշևա-Կուտուզովա |
| Ծնողներ | հայր՝ Իլլարիոն Մատվեևիչ Գոլենիշև-Կուտուզով, մայր՝ Anna Golenishcheva-Kutuzova? |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | ambassador of the Russian Empire? և member of the State Council of the Russian Empire? |
| Պարգևներ և մրցանակներ |          և  |
| Երեխաներ | Ելիզավետա Խիտրովա, Praskovya Kutuzova?[2], Darya Golenishcheva-Kutuzova?[2], Anna Golenishcheva-Kutuzova? և Ekaterina Mikhaylovna Golenishcheva-Kutuzova? |
Ստորագրություն | |
 Mikhail Kutuzov Վիքիպահեստում | |
Միխայիլ Իլլարիոնովիչ Գոլենիշև-Կուտուզով (ռուս.՝ Михаил Илларионович Голенищев-Кутузов, սեպտեմբերի 5 (16), 1745, Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն[1] - ապրիլի 16 (28), 1813, Բոլեսլավեց, Լեհաստան), ռուս զորավար, գեներալ-ֆելդմարշալ (1812)։ Միխայիլ Կուտուզովը ականավոր զորահրամանատար Ալեքսանդր Սուվորովի աշակերտն էր։ Մասնակցել է 1768-1774 թվականների և 1787-1791 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմներին, աչքի է ընկել 1790 թվականի դեկտեմբերի Իզմայիլի բերդի գրավման ժամանակ։ 1805 թվականի ռուս-ավստրո-ֆրանսիական պատերազմում եղել է ռուսական զորքերի հրամանատարը։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մասնակցել է 1768-1774 թվականների և 1787-1791 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմներին։ 1792-1794 թվականներին ղեկավարել է Կոստանդնուպոլսի ռուսական արտակարգ դեսպանությունը։ 1805 թվականի ռուս-ավստրո-ֆրանսիական պատերազմում եղել է ռուսական զորքերի հրամանատար։ Աուստերլիցի ճակատամարտից հետո Կուտուզովին հաջողվել է ռուսական բանակը զերծ պահել թշնամու գերազանցող ուժերի ջախջախիչ հարվածից։ 1806-1812 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմում նշանակվել է (1811 թվականին) մոլդավական բանակի գլխավոր հրամանատար։ Հունիսին Ահմեդ փաշայի 60 հազարանոց բանակը հարձակվել է Ռուսչուկի վրա, բայց Կուտուզովն իր 15 հազարանոց զորքով հետ է մղել հարվածը, ապա նոյեմբերի 23-ին Սլոբոձեայի մերձակայքում շրջապատել ու պարտության է մատնել։ Հոկտեմբերին սկսված հաշտության բանակցությունները Կուտուզովի դիվանագիտական հմտության շնորհիվ ավարտվել են 1812 թվականի մայիսի 16-ի Բուխարեստի պայմանագրով, որով Բեսարաբիան անցել է Ռուսաստանին։
1812 թվականի հունիսին ֆրանսիական բանակը Նապոլեոնի գլխավորությամբ ներխուժել է Ռուսաստան («Հայրենական պատերազմ»)։ Օգոստոսի 8-ին, երբ արդեն ռուսական զորքերը հանձնել էին Սմոլենսկը, ռուսաց Ալեքսանդր կայսրը Կուտուզովին նշանակել է գլխավոր հրամանատար։ 1812 թվականի օգոստոսի 26-ին Մոսկվայից 124 կմ արևմուտք գտնվող Բորոդինո գյուղի մոտ տեղի է ունեցել վճռորոշ ճակատամարտ (տևել է 15 ժամ, գործի են դրել ավելի քան 1200 հրանոթ)։
Բորոդինոյի ճակատամարտում ֆրանսիացիները կորցրել են 58 հազար մարդ, այդ թվում՝ 47 գեներալ, ռուսները՝ 44 հազար մարդ, այդ թվում՝ 23 գեներալ։ Ֆրանսիայի կայսրը հետագայում վկայել է, որ իր ճակատամարտերից «Մոսկվայի մոտ ճակատամարտում դրսևորվեց առավել քաջություն, անձնվիրություն, սակայն ձեռք բերվեց նվազագույն հաջողություն»։
Մեծ կորուստները և անհրաժեշտ պահեստազորի պակասը Կուտուզովին հարկադրել են նահանջել դեպի Մոսկվա։ Ֆրանսիացիները զինուժի առավելություն ունեին։ Ժամանակ շահելու և բանակը համալրելու նպատակով Կուտուզովը որոշել է Մոսկվան հանձնել։
Մոսկվան հրդեհվել ու կողոպտվել է։ Ծավալվել է պարտիզանական շարժում։ Կուտուզովն այդ ընթացքում համալրել է բանակը և, անցնելով հակահարձակման, Տարուտինայի մատույցներում ջախջախիչ հարված հասցրել Հովակիմ Մյուրատի կորպուսին, իսկ Բերեզինայի ափին՝ ֆրանսիական հիմնական ուժերին։
1813 թվականին շարունակվել է նապոլեոնյան բանակի մնացորդների ջախջախումը Լեհաստանի և Պրուսիայի տարածքում։ Գարնան սկզբին ռուսական բանակի առաջապահ հեծելազորային գունդը հասել է Էլբա գետը։ Ապրիլի 28-ին Կուտուզովը վախճանվել է։ Նրան փոխարինել է Պյոտր Վիտգենշտեյնը, ապա Միխայիլ Բարկլայ դը Տոլին։
Կուտուզովը պարգևատրվել է Գեորգիևյան I աստիճանի մարտական բարձրագույն շքանշանով (1812 թվականին)։ Ստացել է կոմսի (1811 թվականին), պայծառափայլ իշխանի և Սմոլենսկի իշխանի (1812 թվականին) տիտղոսներ։ Ժամանակակիցներն ընդգծել են Կուտուզովի բացառիկ խելքը, զորավարի և դիվանագետի փայլուն տաղանդը, հայրենիքին անսահման նվիրվածությունը։
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին ԽՍՀՄ-ում սահմանվեցին Կուտուզովի I, II (1942 թվականին) և III (1943 թվականին) աստիճանի շքանշաններ։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Բուխարեստի հաշտության պայմանագրեր (1812, 1913, 1918)
- Բորոդինոյի ճակատամարտ (1812)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Кутузов Михаил Илларионович (ռուս.) / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ 2,0 2,1 Lundy D. R. The Peerage
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 6, էջ 25)։ 
|
| ||||||||||||||||
