Ղրիմ գյուղի թանգարան
Ղրիմ գյուղի թանգարան | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | թանգարան |
| Երկիր |  Ռուսաստան |
| Հիմնադրվել է | փետրվարի 16, 1980 |
 | |
 | |
Ղրիմ գյուղի թանգարան, պատմաազգագրական թանգարան Ռոստովի մարզի Մյասնիկովի շրջանի Ղրիմ գյուղում։ Տեղակայված է Ղրիմի մշակույթի տանը։ 1987 թվականին թանգարանը ստացել է ժողովրդականի կարգավիճակ[1]։ Գյուղի թանգարանում կարող եք ծանոթանալ Անիի հայության ճյուղի պատմությանը, կյանքին և կենցաղին[2]։
Թանգարանի հասցեն է 344113, Ռոստովի մարզ, գյուղ Ղրիմ, Մյասնիկյան փողոց, Մշակույթի տուն։
Թանգարանի պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայկական մշակույթի ազգային թանգարանը գտնվում է Ռոստովի մարզի Մյասնիկովի շրջանի Ղրիմ գյուղում։ Գյուղի ներկայիս հայերը Ղրիմից այստեղ տեղափոխված հայերի ժառանգներն են։
Տարբեր ժամանակներում Ղրիմի թերակղզին բնակեցված է եղել Մեծ Հայքից, Փոքր Ասիայից և Բուլղարիայից գաղթած հայերով։ Ապրելով այնտեղ վեց դար՝ Եկատերինա II-ի 1778 թվականի մարտի 9-ի հրամանագրով նրանք կամավոր վերաբնակեցվել են Ռոստովի մարզի տարածքում։ Դոնում հայկական գաղութը կազմավորվել է 1779 թվականին։ Ղրիմի քաղաքային բնակիչները տեղափոխվել են Նախիջևան քաղաք, իսկ գյուղական բնակչությունը՝ Չալթր, Տոպտի (Ղրիմ), Մեծ Սալա, Սուլթան Սալա և Նեսվիտա (Նեսվետայ) գյուղեր։ Ապրելով Ղրիմում՝ հայերը պահպանել են հայոց լեզվի բարբառը, ժողովրդական սովորույթները, ծեսերը, ժողովրդական կյանքի տարրերը։ Վերաբնակիչներին տրվել է դավանանքի ազատություն։ Նրանց թույլատրվել է կառուցել եկեղեցիներ ու զանգակատներ, կատարել եկեղեցական ծեսեր, ենթարկվել միայն Ամենայն Հայոց Հայրապետին՝ Էջմիածնի կաթողիկոսին։ Գյուղում 1980 թվականին ստեղծված Պատմաազգագրական թանգարանում հավաքվել են պատմական փաստաթղթեր, հայ մշակույթի և կենցաղի առարկաներ։ Թանգարանի առաջին վարիչն է եղել Հայկ Անդրիասի Պոպովյանը[3]։ Պոպովյանը երկար տարիներ աշխատել է տեղի դպրոցում, որտեղ ստեղծել է գյուղի պատմության անկյուն։ Սակայն ժամանակի ընթացքում այդ «փոքրիկ թանգարանը» դադարել է բավարարել գյուղացիների աճող հոգևոր կարիքները։ 1979 թվականին Լուկաշինի անվան կոլտնտեսության վարչությունը (ղեկ.՝ Գ. Ա. Սրապիոնյան) որոշել է կազմակերպել Ղրիմ գյուղի պատմության թանգարան և նրան տրամադրել տեղի մշակույթի տան տարածքի մի մասը։ Մշակույթի տան կողքին է գտնվել 19-րդ դարի վերջին 20-րդ դարի սկզբին կառուցված Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցին։ Գյուղի մշակույթի տունն ունի 600 տեղանոց դահլիճ և գրադարան։ Թանգարանի ֆոնդերում հավաքվել է շուրջ 1340 ցուցանմուշներ, գրքեր և փաստաթղթեր։ Նյութերը ներկայացված են ժամանակագրական հաջորդականությամբ՝ գյուղի հիմնադրման օրվանից՝ 1779 թվականից մինչև մեր օրերը։ 1987 թվականին ԽՍՀՄ մշակույթի նախարարության հրամանով Ղրիմ գյուղի թանգարանին շնորհվել է «Ժողովրդական թանգարանի» կարգավիճակ։
Ցուցադրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թանգարանի ցուցանմուշները հավաքել են գյուղացիներն ու մարզի բնակիչները։ Խաչերես Գրիգորի Հայբարյանը պատրաստել է գյուղական դարբնոցի, գյուղացիական սայլի, Լուկաշինի տան մոդելները, Ս. Ա. Տիրացույանը թանգարանին է նվիրել հին կավե սափոր, Զ. Ա. Խաչիկյանը 19-րդ դարի ձեռքի զսպանակավոր կշեռք և այլն։ Թանգարանում ներկայացված են եզների համար նախատեսված փայտյա լուծ, մորթուց (չարոխ) կոշիկ, բրդյա գորգեր (խալիչա) և այլն։ Թանգարանում ներկայացված են նյութեր Ղրիմի հայտնի դինաստիաների ներկայացուցիչների՝ Չուբարովների ու Այդինովների, հայտնի մարզիկներ Յ. Վ. Յալտիրյանի, Կ. Մ. Թերմալայանի, Մ. Ա. Դերեմյանի և այլոց մասին։ Թանգարանային ցուցադրությունը ներկայացնում է Անիի հայության ճյուղի պատմությունն ու մշակույթը, որի ներկայացուցիչներն են Դոնի հայերը, բազմազգ Մյասնիկովսկի շրջանի պատմությունը։ Կան նաև 18-րդ դարի վերջի 20-րդ դարի սկզբի դեկորատիվ և կիրառական արվեստի առարկաներ։ Թանգարանում կան արժեքավոր պատմական լուսանկարներ, փաստաթղթեր և ձեռագրեր։ Թանգարանի նյութերը համակարգել են Ռոստովի երկրագիտական թանգարանի աշխատակից Նելլի Գրիգորիևնա Ֆրադկինան և նկարիչ Դավիթ Իսաակովիչ Կոբրինը։
Թանգարանը կապեր է պահպանում Ռոստովի երկրագիտական թանգարանի, Ռուս-հայկական բարեկամության «Սուրբ-Խաչ» թանգարանի, Հայաստանի պատմության թանգարանի հետ։ 2005 թվականից թանգարանի վարիչն է եղել Ալվարդ Լուսեղենի Պոպովյանը[4]՝ ակտիվ կենսագործունեությամբ զբաղվող անձնավորություն, տեղացի պատմաբան, լրագրող։ 2005 թվականից թանգարանի հիմնական ֆոնդը եռապատկվել է, հավաքվել են հետաքրքիր ցուցանմուշներ, փաստաթղթեր և լուսանկարներ, ստեղծվել են նոր ստենդեր։
Թանգարանը յուրահատուկ է ոչ միայն իր մակետներով ու ցուցանմուշներով, այլ նաև նրանով, որ այստեղ, իրականացվում են ակտիվ որոնողական աշխատանքներ, գործում է «Որոնում» ակումբը։ Ակումբի շնորհիվ հայտնաբերվել են տասնյակ ղրիմցիների հուղարկավորությունների վայրեր, հարազատները կարողացել են տասնամյակներ անց այցելել հանգուցյալների շիրիմներին։ Առաջին հայտնաբերվածներից են եղել Դերեմյան Ասվատուր Կարապետովիչի, Անդոնյան Կապրել Ասվատուրովիչի, Բաբյան Սեմյոն Միխայլովիչի և շատ ուրիշների թաղման վայրերը։
Ամբողջ երկրից և նույնիսկ արտերկրից նամակներ են ուղարկվում Ղրիմի թանգարան՝ օգնության խնդրանքներով և հիշատակի և երախտագիտություն հայտնելու խնդրանքներով։ Թանգարանը սկսել է կոչվել զոհվածների սուրբ հիշատակի վայր։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 40 лет музею села Крым
- ↑ ПЕРЕСЕЛЕНИЕ АРМЯН С КРЫМА НА ДОН
- ↑ «Создатель музея донских армян». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 17-ին.
- ↑ Прикоснись к прошлому․ В народном музее села Крым
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Додохян С. Двойной праздник / С. Додохян // Заря коммунизма. – 1985. – 28 февр. – С. 6.
- Крымский музей – хранитель истории армянского народа // Наше время. – 1994. – 5 июня. – С. 2.
- Присвоено звание народного: [Музею села Крым] // Заря коммунизма. – 1987. – 31 окт.
- Саргсян О. Присвоено звание народный / О. Саргсян // Заря коммунизма. – 1987. – 30 окт. – С. 1.
- Шагинян С. Сохранили самобытность нации: [О музее с. Крым] / С. Шагинян // Заря коммунизма. – 1989. – 30 сент. – С. 4.
- Шагинян С. Хранитель истории / С. Шагинян // Заря коммунизма. – 1989. – 17 окт. – С. 2.