Ձիակասկ

Ձիակասկ

Դասակարգում
Թագավորություն	Բույսեր (Plantae)
Վերնաբաժին	Բարձրակարգ բույսեր (Embryophytes)
Տիպ/Բաժին	Անոթավոր բույսեր (Tracheophytes)
Ենթատիպ	Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes)
Կարգ	Օճառածաղկավորներ (Sapindales)
Ընտանիք	Օճառազգիներ (Sapindaceae)
Ենթաընտանիք	Hippocastanoideae
Ցեղ	Ձիակասկ (Aesculus) L., 1753

Ձիակասկ (լատին․՝ Aesculus), ձիակասկազգիների ընտանիքի ծառերի ցեղ։ Հայտնի է 15 (այլ տվյալներով՝ 25) տեսակ։

Տարածում

Բնականորեն աճում է Բալկանյան թերակղզու հյուսիսում, որտեղ աճում է լեռնային լայնասաղարթ խառը անտառներում, 1000-1200 մ բարձրությունների վրա։ Հանդիպում է նաև Իրանի լեռնայի և Հիմալայների նախալեռնային շրջաններում։ Հայաստանում կլիմայավարժվել է և հաջողությամբ աճում է խոնավ և զով շրջաններում։ Բարենպաստ պայմաններում ապրում է մինչև 200-300 տարի։ Լավ է տանում վերատնկումը մեծ տարիքում և համարայա չի հիվանդանում (միջատները չեն վնասում)։

Հայաստանում մշակության մեջ՝ 1 տեսակ՝

Ձիակասկ սովորական (A. hippocastanum)։ Աճում է խոնավ և զով շրջաններում (հյուսիսային անտառներ, Սևանի ավազան, Շիրակի հարթավայր)։

Ստվերասեր է, դիմանում է սառնամանիքներին։ Ամենուրեք, համապատասխան կլիմայի առկայությամբ Նույնիսկ Կանադայի հյուսիսային շրջաններում), լայնորեն օգտագործվում է կանաչապատման բնագավառում։ Երևանում, վերջին տարիներին ևս աճեցվում է տնկարաններում և տեղափոխվում քաղաքի այգիներն ու մայթերը։ Հատկապես գեղեցիկ է ձիակասկը ծաղկման շրջանում, երբ գեղեցիկ սաղարթի միջից վեր են խոյանում սպիտակավուն կամ բաց վարդագույն ծաղիկները։

Կենսաբանական նկարագիր

Սաղարթը բրգաձև է, բարձրանում է՝ մինչև 30 մ։ Տերևները բարդ են, հակադիր, բլթակավոր՝ 5-7 նստադիր տերևիկներով։ Ծաղկաբույլը բրգաձև կամ գլանաձև գագաթնային հուրան է, ծաղիկները՝ սպիտակ։ Ծաղկում է ապրիլ-մայիսին։ Պտուղը միաբուն, փշածածկ, կանաչավուն տուփիկ է, բացվում է երեք փեղկով։

Քիմիական կազմ

Կեղևը պարունակում է գլիկոզիդներ (էսկուլին), սապոնիններ, աղաղանյութեր, ներկանյութեր, տերևները՝ մինչև 56 մգ % վիտամին C, ծաղիկները՝ կվերցիտրին, ռուտին, իզոկվերցիտրին, սերմերը՝ սապոնին, էսցին, արտրեսցին, ճարպայուղ (6,45%), աղաղանյութեր (մինչև 0,9 %) և այլն։

Բժշկության մեջ

Բժշկության մեջ ձիակասկի պատրաստուկները (հաբեր, կաթիլներ) օգտագործում են երակների հանգուցավոր լայնացման, թրոմբոֆլեբիտի, թութքի և այլ դեպքերում։ Պտուղներն օգտագործվում են նաև տեխնիկական օսլա ստանալու համար։ Գեղագարդիչ է. օգտագործվում է կանաչ շինյան մեջ։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ձիակասկ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ձիակասկ» հոդվածին։