Հապալասենի

Հապալասենի,Ղողնոշ
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Բույսեր Բաժին Ծածկասերմեր Դաս Երկշաքիլավորներ Կարգ Հապլասածաղկավորներ Ընտանիք Հապալասազգիներ Ցեղ Հապլասենի
Լատիներեն անվանում
Vaccinium
Տիպիկ ներկայացուցիչներ
Vaccinium uliginosum L., 1753
Ենթատեսակներ, բաժիններ տեսակներ
Տես. բաժին ենթատեսակներ և բաժիններ Տես. բաժին Առավել հայտնի տեսակներ Տես նաև. Հապլասենու դասի տաքսոնները մոտ 450 տեսակ
Դասակարգումը Վիքիցեղերում Պատկերներ Վիքիպահեստում ITIS 23571 NCBI 13749 EOL 38372 IPNI41122

Հապալասենի,Ղողնոշ, (լատին․՝ Vaccinium), հապալասազգիների ընտանիքի բույսերի ցեղ։ Հայտնի է 200 տեսակ։ Առավել տարածված են կարմիր, սև, կապույտ, բարձրաճ և խոշորապտուղ հապալասենիներ։ Հայաստանում աճում է անտառային շրջաններում։

Կենսաբանական նկարագիր

Vaccinium vitis-idaea: Բուսաբանական նկարազարդումը Լինդմանի «Bilder ur Nordens Flora» գրքի, 1917-1926:
1 - ընձյուղը ծաղիկներով,
2 - պտուղները,
3 - ծաղկի լայնակի կտրվածքը,
4 - առէջ

Բազմամյա հատապտղային կիսաթփեր են, բարձրությունը՝ 25-60 սմ-ից, 0,3-1 մ։ Տերևները հերթադիր են, կաշեկերպ, երկարավուն, ձվաձև, ծաղիկները տերևանութային են կամ գագաթնային, մեկական կամ ողկուզներում, երկսեռ, ծաղիկները՝ սպիտակ կամ բաց վարդագույն, պտուղները՝ խոշոր, գնդաձև, երկարավուն, մաշկը՝ նուրբ, մոմաշերտով։ Ծաղկում է հունիս-հուլիսին։ Պտուղը խոշոր, գնդաձև, երկարավուն, նուրբ մաշկով, բազմասերմ, հյութալի, քաղցրավունթթվաշ հատապտուղ է։

Ծաղկի բանաձև՝ $\ast K_{(5)}\;C_{(5)}\;A_{5+5}\;G_{({\overline {5}})}$

Հայաստանում

Հայաստանում աճում է առնվազն 3 տեսակ՝

• Հապալասի կապույտ կամ հապլասենի ճահճային (Vaccinium uliginosum), голуби՛ка,
• Հապլասենի մրտենական (Vaccinium myrtillus) черни՛ка,
• Հապլասենի կարմիր կամ հապլասենի սովորական (Vaccinium vitisidaea) брусни՛ка։

Տարածում

Տարածված է Լոռու (Ֆիոլետովո, Մարգահովիտ գյուղիի շրջակայք), Կոտայքի (Հանքավանի շրջակայք), Գեղարքունիքի (Թաքաղաչի կիրճ, Սպիտակասար) մարզերում։ Աճում է վերին լեռնային, ենթալպյան և ալպյան գոտիներում (2800-3300 մ բարձրություններում), մարգագետիններում, անտառներում։

Ենթադասեր և բաժիններ

Միրգ Vaccinium vitis-idaea խոշոր պլանով

• Subg. Oxycoccus
  • Sect. Oxycoccus (տեսակներVaccinium macrocarpon, Vaccinium oxycoccus…)
  • Sect. Oxycoccoides (Vaccinium erythrocarpum)
• Subg. Vaccinium
  • Sect. Batodendron (Vaccinium arboreum…)
  • Sect. Brachyceratium
  • Sect. Bracteata (Vaccinium laurifolium…)
  • Sect. Calcicolus (Vaccinium glaucoalbum…)
  • Sect. Ciliata
  • Sect. Cinctosandra
  • Sect. Conchophyllum (Vaccinium nummularia…)
  • Sect. Cyanococcus (Vaccinium angustifolium, Vaccinium corymbosum…)
  • Sect. Eococcus
  • Sect. Epigynium (Vaccinium vacciniaceum…)
  • Sect. Galeopetalum
  • Sect. Hemimyrtillus (Vaccinium arctostaphylos, Vaccinium cylindraceum, Vaccinium padifolium…)
  • Sect. Myrtillus (Vaccinium myrtillus, Vaccinium parvifolium, Vaccinium praestans…)
  • Sect. Neurodesia
  • Sect. Oarianthe
  • Sect. Oreades
  • Sect. Pachyanthum
  • Sect. Polycodium (Vaccinium stamineum…)
  • Sect. Pyxothamnus (Vaccinium ovatum…)
  • Sect. Vaccinium (Vaccinium uliginosum…)
  • Sect. Vitis-idaea (Vaccinium vitis-idaea…)

Կիրառում

Պտղամիսը պարունակում է շաքարներ, վիտամիններ։ Օգտագործվում է թարմ և վերամշակված (մուրաբա, ջեմ, հյութ ևն)։ Ունի հակալնդախտային և միզամուղ հատկություն։ Բազմացվում է կտրոններով։

Գրականություն

• Кожевников Ю. П. Семейство вересковые (Ericaceae) // Жизнь растений. В 6-ти т. / под ред. А. Л. Тахтаджяна. — М.: Просвещение, 1981. — Т. 5. Ч. 2. Цветковые растения. — С. 88—95. — 512 с. — 300 000 экз.
• Виноградова В. М. Ericaceae Juss. — Вересковые // Флора европейской части СССР / Отв. ред. Ан. А. Фёдоров. — Л.: Наука. Ленинградское отделение, 1981. — Т. V. Редактор тома Р. В. Камелин. — С. 40—52. — 4200 экз. — УДК 582.683.2 (470.1/6)
• Vaccinium // Ботаника. Энциклопедия «Все растения мира»: Пер. с Английский язык = Botanica / ред. Д. Григорьев и др. — М.: Könemann, 2006 (русское издание). — С. 911. — 1020 с. — ISBN 3-8331-1621-8
• Губанов И. А. и др. Определитель высших растений средней полосы европейской части СССР: Пособие для учителей / И. А. Губанов, В. С. Новиков, В. Н. Тихомиров. — М.: Просвещение, 1981. — С. 190—191.
• Jorge B. Retamales, James F. Hancock. Blueberries. — CABI, 2012. — 336 p. — ISBN 1845938267 — ISBN 9781845938260

Արտաքին հղումներ

• «Vaccinium». eFloras (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 30-ին. Վերցված է 2009 թ․ ապրիլի 27-ին.
• «Vaccinium in Flora of China». eFloras (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 30-ին. Վերցված է 2009 թ․ ապրիլի 27-ին.
• «Search Results: Vaccinium». Flora Europaea (անգլերեն). Royal Botanic Garden Edinburgh. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 30-ին. Վերցված է 2009 թ․ ապրիլի 27-ին.
• «PLANTS Profile for Vaccinium (blueberry)» (անգլերեն). USDA NRCS. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 30-ին. Վերցված է 2009 թ․ ապրիլի 27-ին.

Այս հոդվածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցված է Հայկական համառոտ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 241)։