Կենուլ Բիսոն Սարո Վիվա

Կենուլ Բիսոն Սարո Վիվա; անգլ.՝ Ken Saro-Wiwa
Ծնվել է	հոկտեմբերի 10, 1941[…]
Ծննդավայր	Bori, Նիգերիայի պրոտեկտորատ
Մահացել է	նոյեմբերի 10, 1995[…] (54 տարեկան)
Մահվան վայր	Պորտ Հարկորտ, Նիգերիա
Գերեզման	Port Harcourt Cemetery
Քաղաքացիություն	Նիգերիա
Մայրենի լեզու	Khana?
Կրթություն	Իբադանի համալսարան և Government College Umuahia?
Երկեր	Basi and Company? և A Bride For Mr B?
Մասնագիտություն	գրող, բանաստեղծ, սցենարիստ, ակտիվիստ, բնապահպան և հեռուստատեսային պրոդյուսեր
Աշխատավայր	Լագոսի համալսարան
Ծնողներ	հայր՝ Jim Wiwa?
Պարգևներ և ; մրցանակներ	Բրունո Կրայսկու պարգև Գոլդմանի բնապահպանական մրցանակ «Ճիշտ կենսակերպի» մրցանակ և Evelyn F. Burkey Award?
Անդամություն	Movement for the Survival of the Ogoni People?
Երեխաներ	Ken Wiwa?, Noo Saro-Wiwa? և Zina Saro-Wiwa?
	Ken Saro-Wiwa Վիքիպահեստում

Կենուլ Բիսոն Սարո Վիվա (անգլ.՝ Kenule "Ken" Beeson Saro-Wiwa, հոկտեմբերի 10, 1941(1941-10-10)^[1]^[2]^[3]^[…], Bori, Նիգերիայի պրոտեկտորատ - նոյեմբերի 10, 1995(1995-11-10)^[1]^[4]^[2]^[…], Պորտ Հարկորտ, Նիգերիա^[4]), նիգերիացի գրող և հասարակական գործիչ։ Անդրազգային կորպորացիաներին և նիգերիական կառավարությանն ուղղված ոչ բռնի դիմադրության շարժման հիմնադիրն է, որը պայքարում էր զինված բռնապետության դեմ։

Կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է Դելտայում (Նիգերիա), օգոնիի ցեղապետի ընտանիքում։ Կենի քույրը եղել է երկրում հայտնի բժիշկ և իրավապաշտպան։ Սովորել է Նիգերիայի հնագույն Իբադանյան համալսարանում։ Դասավանդել է, աշխատել Բոնի քաղաքի վարչությունում։ Քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ աջակցել է դաշնային կառավարությանը։ Պատերազմական և հետպատերազմական ժամանակների հետ է կապված գրականությունում և հեռուստատեսությունում նրա աշխատանքի սկիզբը։

Որոշ ժամանակ Սարո Վիվան զբաղեցրել է շրջանի լիազորի պաշտոնն` ըստ իր մասնագիտության, բայց արդեն այդ ժամանակ նրան հուզում էր օգոնիի ծանր վիճակը և ամենակարող արտասահմանյան նավթարդյունաբերող ընկերությունները։ Այդ ոլորտում բախում է առաջացել ղեկավարության հետ, որն էլ հանգեցրել է պաշտոնաթողության։

Բնության և փոքր ազգերի ոչնչացման դեմ ոչ բռնի դիմադրության քարոզչության հիմնական ընթացքը համընկել է գեներալ Իբրահիմ Բաբանգիդայի կառավարման ժամանակաշրջանի հետ։ Սարո Վիվան ստեղծել է MOSOP (Օգոնի ցեղի ապրելու շարժումը) զանգվածային կազմակերպությունը։ 1992 թվականին Բաբանգիդան կորցրել է իր հզորությունը, և գրողը ընտրությունների խափանմանը նախապատրաստվելու համար անօրինական կերպով ձերբակալվում է։

Արշավն ակտիվ գործունեություն է ունեցել նաև Սանի Աբաչի իշխանության ժամանակ, ինչն էլ հանգեցրել է կառավարության ատելությանը։ Ինչպես կանխատեսում էին «կանաչները», Աբաչը գործում էր Royal Dutch Shell ընկերության համաձայնությամբ։ Սկսվում են օգոնիների ջարդերը։

Սպանվել են 4 ցեղապետներ, որոնք աջակցում էին Աբաչին, ըստ մի տարբերակի դա պրովոկացիա էր` ընդդեմ MOSOP-ի, իսկ ըստ մյուս տարբերակի` օգոնիների մի մասը գոհ չէր քաղաքացիական անհնազանդության արդյունքներից, որը քարոզում էր Սարո Վիվան և որոշում է անցնել դիմադրության բռնի ձևին։

Այսպես թե այնպես, Սարո Վիվան և 8 մարդ ձերբակալվում են` մեղադրվելով որպես մասնակից 4 ցեղապետերի սպանության համար և դատապարտվում են կախաղանի։ Դատը անց է կացվում բազմաթիվ խախտումներով։ Սարո Վիվիի ազատության համար ելույթ են ունեցել ԱՄՆ-ի, Հարավաֆրիկյան Հանրապետության, Մեծ Բրիտանիայի, Ազգերի համագործակցությունը, Amnesty International-ը։

1995 թվականի նոյեմբերին դատավճիռը իրագործվում է։ Դրան հաջորդել է Նիգերիայի անդամակցության դադարեցումը Համագործակցությանը, բազմաթիվ սանկցիաներ։ 2006 թվականին Լոնդոնում բացվել է Սարո Վիվանի հուշարձանը։

2017 թվականին նրա պատվին է անվանվել Zasphinctus sarowiwai մրջյունը^[7]։

Գրողի հարազատները երկար ժամանակ դատի էին տալիս Shell-ին` նրա մահվան համար, 2009 թվականին ընկերությունը համաձայնում է վճարել ավելի քան 15 միլիոն դոլոր փոխհատուցում։

Սարո Վիվիի որդին` Կեն Վիվին, հայտնի լրագրող է և նախագահներ Օլուսեգուն Օբասանջոի և Ումար Յար-Ադուայի խորհրդականը։

Ստեղծագործություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Sozaboy: A Novel in Rotten English
On a Darkling Plain
The Singing Anthill
A Month and a Day: A Detention Diary
Mr B
Basi and Company
Prisoners of Jebs
Nigeria: The Brink of Disaster
Genocide in Nigeria

Մրցանակներ և պաշտոններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ներկայացուցչություն չունեցող ազգերի կազմակերպության փոխնախագահ (1993-1995)
Հոլդմանի մրցանակ (1995)

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Encyclopædia Britannica
↑ ^3,0 ^3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Nigeria's Military Leaders Hang Playwright and 8 Other Activists — AP, 1995.
↑ Saro-Wiwa K. The Language of African Literature: A Writer's Testimony // Research in African Literatures — IU Press, 1992. — Vol. 23, Iss. 1. — P. 153—157. — ISSN 0034-5210; 1527-2044
↑ https://www.africanbookscollective.com/books/basi-and-company
↑ Francisco Hita Garcia, Georg Fischer, Cong Liu, Tracy L. Audisio, Evan P. Economo. Next-generation morphological character discovery and evaluation: an X-ray micro-CT enhanced revision of the ant genus Zasphinctus Wheeler (Hymenoptera, Formicidae, Dorylinae) in the Afrotropics.(անգլ.) // ZooKeys : Журнал. — Sofia: Pensoft Publishers, 2017. — Vol. 693. — P. 33—93. — ISSN 1313-2970.

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կենուլ Բիսոն Սարո Վիվա» հոդվածին։

[_4e369afc84631f7e-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_90f5edd3f5707b1f-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Encyclopædia Britannica

[_349d1454ad94363f-3] 3,0 ^3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[_392c5d9698bc7c10-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Nigeria's Military Leaders Hang Playwright and 8 Other Activists — AP, 1995.

[_c272f5b43611283b-5] Saro-Wiwa K. The Language of African Literature: A Writer's Testimony // Research in African Literatures — IU Press, 1992. — Vol. 23, Iss. 1. — P. 153—157. — ISSN 0034-5210; 1527-2044

[_da890f62d4918ed3-6] ttps://www.africanbookscollective.com/books/basi-and-company

[HitaGarcia2017-7] Francisco Hita Garcia, Georg Fischer, Cong Liu, Tracy L. Audisio, Evan P. Economo. Next-generation morphological character discovery and evaluation: an X-ray micro-CT enhanced revision of the ant genus Zasphinctus Wheeler (Hymenoptera, Formicidae, Dorylinae) in the Afrotropics.(անգլ.) // ZooKeys : Журнал. — Sofia: Pensoft Publishers, 2017. — Vol. 693. — P. 33—93. — ISSN 1313-2970.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]