Ծաղկի բանաձև
Ծաղկի բանաձևը լատինական տառերով, սիմվոլներով և թվերով ծաղիկների կառուցվածքի պատկերման պայմանական ձև է։
Սկսած 19-րդ դարից բուսաբանության գիտական և կրթական աշխատանքներում ծաղիկների կառուցվածքի և ձևի արտահայտման համար սկսեցին օգտագործել ծաղկի բանաձևը։
Ծաղկիների սեռը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բանաձևի սկզբում նշվում է ծաղկի սեռը։
- — արական ծաղիկ (պարունակում է միայն առէջներ);
- — իգական ծաղիկ (պարունակում է միայն պտղաթերթիկներ);
- — երկսեռ ծաղիկ։
Ծաղկի սիմետրիան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ապա նշվում է ծաղկի սիմետրիայի ձևը։
- — ծաղիկը ունի սիմետրիայի մի քանի առանցքներ(կանոնավոր կամ ակտինոմորֆ);
- — ծաղիկն ունի սիմետրիայի միայն մեկ առանցք (անկանոն կամ զիգոմորֆ);
- — ծաղիկը կազմված է երկու մասերից, որոնցից յուրաքանչյուրը ունի սիմետրիայի հորիզոնական առանցք (դիսիմետրիկ);
- — պարուրաձև ծաղիկ;
- — ցիկլիկ ասիմետրիկ ծաղիկ։
Ծաղկի սիմետրիայի տարբեր ձևերի միջև անցումներ / — ճառագայթային սիմետրիկից մինչև պարուրաձև։
Ծաղկի մասեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հետևալ տառերը ծաղկի բանաձևում արտահայտում են վարսանդը, առէջը և ծաղկապատը։
- Ca կամ K — բաժակաթերթիկներ (calyx);
- Co կամ C — ծաղկեպսակ կամ պսակ (corolla);
- P — պարզ ծաղկապատ (perigonium);
- A — առէջներ (անդրոցեում) (androceum);
- G կամ g — վարսանդ, պտղաթերթիկներ (գինեցեում) (gynoeceum).
Մասերի քանակը և այլ նշումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծաղկի մասի տառի կողքին նշվում է տվյալ մասի քանակը (հնգաթերթ պսակ - , վեց առէջ ) իսկ եթե քանակը որոշակի չէ, կամ մեծ 12-ից՝ նշվում է ։
Եթե ծաղկի ինչ-որ մասեր միաձուլված են, ապա նրանց թիվը գրվում է փակագծերի մեջ՝ միաձուլված հնգամաս պսակ։
Եթե ծաղկի մասերը դասավորված են շրջանաձև, ապա թվերի միջև գրվում է «+» ։
Ծաղկում հանգույցի դասավորությունը նշվում է գծիկով։ Հանգույցի կեղծ պատերի դեպքում՝ ։
Առանձին մասերի կառուցվածքի խախտումներ։
- — ստամինոդիում;
- ° — թափվող մասի առկայություն
- — մասերի քանակի երկրորդային ավելացում
Պարզ ծաղկապատի դեպքում բաժակի և պսակի նշանները չեն օգտագործվում, գրվում է միայն P (պերիգոնիում) — ։
Օրինակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շուշանի և կակաչի ծաղկի բանաձևերը։
- — կանոնավոր ծաղիկ;
- — պարզ ծաղկապատ, բաժանված պսակաթերթեր, 2 շարքով շրջանաձև դասավորված;
- — առէջներն ազատ են, 2 շարքով շրջանաձև դասավոռված;
- — վարսանդը մեկն է, կազմված երեք միաձուլված պտղաթերթիկներով (ցենոկարպային վարսանդ), հանգույցը վերին է։
- Այլ օրինակներ
Հիմնական ընտանիքների ծաղկի բանաձերը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ընտանիքի անվանում | Ծաղկի բնութագրական բանաձևը |
---|---|
Երկշաքիլավորներ | |
Խաչածաղկավորներ (Brassicaceae) | |
Վարդազգիներ (Rosaceae) | կամ |
Բակլազգիներ (Fabaceae) | ; |
Մորմազգիներ (Solanaceae) | |
Բարդածաղկավորներ (Asteraceae) | կամ |
Միաշաքիլավորներ | |
Հացազգիներ (Poaceae) | |
Շուշանազգիներ (Liliaceae) |
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Биология: Энциклопедия / Гл. ред. М. С. Гиляров (Большая Российская энциклопедия), М. 678, էջեր 678 — 678 էջ, ISBN 5-85270-252-8։
- Ботаника. Учебник для вузов: в 4 т, հ. 3 (խմբ. Под ред. А. К. Тимонина, И. И. Сидоровой), М., «Изд. центр «Академия»» — 576, էջեր 576 — 576 էջ, ISBN 978-5-7695-2746-3։