Էխտերաչ

Էխտերաչ
Բնակավայր
	Էխտերաչ
	լյուքս.՝ Iechternach
	Զինանշան
Երկիր	Լյուքսեմբուրգ
Մակերես	2049 հեկտար
ԲԾՄ	168 մետր
Բնակչություն	▲5870 մարդ (հունվարի 1, 2023)
Պաշտոնական կայք	echternach.lu
	Էխտերաչ (Լյուքսեմբուրգ)
	Էխտերաչ (Լյուքսեմբուրգ)
	Էխտերաչ Վիքիպահեստում

Էխտերաչ (լյուքսեմբուրգերեն Iechternach արտասանվում է [ˈiə̯ɕtɐnɑχ]), քաղաք, որի քաղաքային կարգավիճակը գտնվում է Գրիչմախերի շրջանի կազմում գտնվող Էխտերաչ կանտոնում, որը գտնվում է Արևելյան Լյուքսեմբուրգ քաղաքում։ Էխտերաչը գտնվում է Գերմանիայի հետ սահմանի մոտ և Լյուքսեմբուրգում ամենահին քաղաքն է (ներկայումս ՝ 4,610 մարդ)։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքը ձևավորվել է Էխտերաչի աբբայության շուրջ, որը հիմնադրվել է 698 թվականին՝ Սենթ Ուիլիբորդի անգլիացի վանական Ռիփոնից կողմից, Հյուսիսային քաղաքներից (ժամանակակից Հյուսիսային Յորքշիր, Անգլիա), որը դարձավ Ուտրեխտի առաջին եպիսկոպոսը և աշխատեց ֆրիզացիների քրիստոնեացման վրա։ Որպես եպիսկոպոս, նա եղել է Էջմիածնի վանքի ռեկտոր մինչև իր մահը՝ 739 թվական։ Նրա պատվին է, որ ամեն տարի երեքշաբթի օրը տեղի է ունենում Էխտերաչի հայտնի պարային շքերթը։

Սաուեր գետը, որը հոսում է քաղաքի կողքով, այժմ կազմում է Լյուքսեմբուրգի և Գերմանիայի միջև սահմանը. ի հակադրություն հին Հռոմեական կայսրության և Մերվիրացիների, Սաուերը այս տարածքում սահման կամ եզրագիծ չի եղել։ Էխտերաչի հռոմեական վիլլան (որի հետքերը հայտնաբերվել են 1975-ին) ճանաչվել է որպես Ալպերի ամենամեծ հյուսիսը։ Այն հետագայում մաս կազմեց Տրիերի ընտրողների մի մասը (ներկայիս Գերմանիա) և Ուիլիբորդին ներկայացվեց ֆրանկների թագավոր Դագոբերտ II-ի դուստր Իրմինա (Իրմին) կողմից։ Մերվիրացիների հռոմեական ժառանգության այլ մասեր աբբայությանը ներկայացրեց Ֆրանքս Պեպին Շորտի թագավորը։

Էխտերաչը շարունակում էր թագավորական հովանավորություն ունենալ Շառլամենայի տնից։ Չնայած նրան, որ վանականները վտարվել են Թրիերի եպիսկոպոսի կանոններով 859 թվականից մինչև 971 թվականը, և չնայած որ 1017 թվականին այրվել են Ուիլիբորդի շենքերը, նրա ծուղակում գտնվող Ուիլիբորդի գերեզմանն իր սիմետրիկ աշտարակներով դեռևս մնում է հռոմեական ծովային բազիլիկայում։ Աբբայության գրադարանը և սցենարը եվրոպական հեղինակություն ունեցան։ Իր ծաղկման շրջանում Էխտերաչ քաղաքը աճում էր աբբայության արտաքին պատերի շուրջը և 1236 թվականին ստացավ քաղաքի կանոնադրություն։ Աբբայությունը վերակառուցվեց գեղեցիկ բարոկկո ոճով՝ 1737 թվականին։ 1797 թվականին, Ֆրանսիական հեղափոխությունից հետո, վանականները ցրվեցին, և աբբայության պարունակությունը և նրա հանրահայտ գրադարանը աճուրդի դրվեց և վաճառվեց։ Գրադարանի վաղ ձեռագրերից մի քանիսը, ինչպես, օրինակ, «Էխտերաչ» հայտնի Ավետարանները, ներկայումս գտնվում են Փարիզի Ազգային գրադարանում։ 19-րդ դարում աբբայությունում հիմնադրվեց ճենապակյա գործարան, և քաղաքը քայքայվեց, մինչև երկաթուղու մուտքը նոր կյանք և զբոսաշրջիկների ներհոսք բերեց։

Եվրոպայում Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի վերջին ամիսներին՝ 1944 թվականի դեկտեմբերի 16-ին, Էխտերաչը ծառայում էր որպես ռազմաճակատի ամենավերին կետը, երբ գերմանական Ուերմախտի զորքերը հարձակվեցին դաշնակիցների վրա՝ Բուլժեի ճակատամարտի ժամանակ Անտվերպենը գրավելու համար։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ քաղաքը շատ վնասված էր, բայց ամբողջովին վերակառուցվեց։

Մշակույթ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էխտերաչում կան երկու գլխավոր եկեղեցիներ։ Ավելի մեծը Սուրբ Ուիլիբորդի աբբայական բազիլիկան է, որը պահպանվել է բնօրինակ աբբայությունից և հանդիսանում է հռոմեա-գոթական ճարտարապետության հիանալի հուշարձան^[3]։ Բազիլիկան ներկայումս շրջապատված է տասնութերորդ դարի աբբայությամբ (այսօր այն միջնակարգ դպրոց է), և գտնվում է պատմական քաղաքի կենտրոնում։ Մյուսը՝ Սուրբ Պետրոս և Պողոս Առաքյալի ծխական եկեղեցին է, որի զոհասեղանի տակ ընկած են Սուրբ Ուիլիբորդի մնացորդները^[4]։ Մոտակայքում Նախապատմության թանգարանը տալիս է մարդկության պատմնության սխեմաները վերջին մեկ միլիոն տարվա ընթացքում^[5]։

Էխտերաչի մերձակայքում գտնվում է Էխտերաչ լիճը, որտեղ ամեն տարի անցկացվում են մի շարք միջոցառումներ, ինչպիսիք են էլեկտրոնային լճի երաժշտական փառատոնը կամ «Ջրաղացպանի արահետը» (Mill Man Trail) հեծանվավազք։ 1975 թվականից Էխտերաչում անցկացվում է միջազգային երաժշտական փառատոն։ Այն անց է կացվում ամեն տարի մայիս-հունիս ամիսներին։ Փառատոնը դադարեցվել է 2018 թվականին։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բազիլիկա (նախկին Բենեդիկտինյան աբբայության եկեղեցի)
Հռոմեական առանձնատուն
Արդարադատության խաչ
Դիտակետ
Հարավային քաղաքի պարիսպ

Նշանավոր դեմքեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Յոհաննես Հոլերը (1614–1671) Հռոմեական կաթոլիկ առաջնորդ և Թրիերի օժանդակ եպիսկոպոսը 1663–1671
Ժոզեֆ-Ալեքանդրե Միլեր (1854–1931) Լյուքսեմբուրգի կոմպոզիտոր
Արթուր Սիրկ (1900 - Պրունա, Էստոնիա 1937-ին Էխտերաչ), էստոնական քաղաքական և ռազմական գործիչ
Ռոբ Կիրեր (ծն. 1938), ճարտարապետ
Լեոն Կիրեր (ծն. 1946), ճարտարապետ
Ժանեթ Գորգեն-Ֆիլիպ (ծնվ. 1947) Լյուքսեմբուրգի նետաձիգ, մրցում էր 1984 և 1992 թվականների ամառային Օլիմպիական խաղերում
Գաստոն Ստրոնք (ծն. 1957) Լյուքսեմբուրգի դիվանագետ
Ժորժ Լենտց (ծն. 1965), Լյուքսեմբուրգի կոմպոզիտոր

Քաղաքական գործիչներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կասպար Մաթիաս Սպո (1837–1914), Լյուքսեմբուրգի արդյունաբերող և քաղաքական գործիչ։
Ռոբերտ Շաֆներ (1905–1979), Լյուքսեմբուրգի քաղաքական գործիչ, երկու անգամ Էչերնաչի քաղաքապետ, 1945-1947 և 1970-1979թթ.
Մարի-Խոսե Ֆրենկ (ծնվել է 1952 թ.-ին Էջերախում), Լյուքսեմբուրգի քաղաքական գործիչ
Մարսել Սաուբեր (ծն. 1939), Լյուքսեմբուրգի քաղաքական գործիչ
Ֆերնանդ Բոդեն (ծն. 1943), քաղաքական գործիչ Լյուքսեմբուրգից, կառավարության նախարար 1979-2009թթ