Գեղարվեստական գրականություն

Գեղարվեստական գրականության բաժինը գրադարանում

Գեղարվեստական գրականություն, արվեստի տեսակ, որն իբրև միակ նյութ օգտագործում է բնական լեզվի բառերն ու կառուցվածքները։ Գեղարվեստական գրականության առանձնահատկությունն ի հայտ է գալիս, երբ համադրվում է արվեստի այլ տեսակների (օրինակ՝ երաժշտության կամ կերպարվեստի) հետ, որոնք բառա-լեզվականի փոխարեն կիրառում են այլ նյութ։ Գեղարվեստական գրականությունը կարող է հանդես գալ նաև համատեղվելով արվեստի այլ տեսակների (թատրոն, կինո, երգ, տեսողական պոեզիա), ինչպես նաև՝ բանավոր տեքստի այլ տեսակների հետ՝ փիլիսոփայական, հրապարակախոսական, գիտական և այլն։ Գեղարվեստական գրականության, ինչպես և՝ արվեստի մյուս ճյուղերի, բնորոշ գծերից մեկն էլ այն է, որ ընդգրկում է հեղինակային (ներառյալ՝ նաև անանուն) ստեղծագործությունները՝ ի տարբերություն հեղինակ չունեցող բանահյուսական ստեղծագործությունների։

Գեղարվեստական գրականությունն ըստ սեռերի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էպիկական սեռ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էպոս (հին հունարեն՝ ἔπος — «բառ», «պատում») — պատում՝ անցյալում ենթադրաբար կամ իրոք տեղի ունեցած և պատմողի կողմից հիշվող դեպքերի, իրադարձությունների մասին։

Էպիկական (պատմողական) ստեղծագործությունները նկարագրում են արտաքին, օբյեկտիվ իրականությունը։ Կերպարների նկարագրությունը կենտրոնացված է լինում նրանց վարքի ու արարքների և ոչ թե ներաշխարհի վրա, ինչպես քնարերգության մեջ է։ Էպիկական ստեղծագործությունների տիպական նմուշներ են վեպ-կենսապատումները, որոնք մեծ ժողովրդականություն էին վայելում 19-րդ դարում։ Այս առումով իբրև բնորոշ օրինակ կարող են ծառայել Լև Տոլստոյի «Պատերազմ և խաղաղություն»-ը, Ստենդալի «Կարմիրը և սևը», Ջոն Գոլսուորսիի «Ֆորսայթների պատմությունը» և բազմաթիվ այլ գործեր։

Գրական այս սեռն իր անվանումն ստացել է ժողովրդի կողմից հին ժամանակներում հորինված էպոսներից։

Էպիկական (պատմողական) սեռի մեջ մտնում են հետևյալ ժանրերը. առակ, ասք, դյուցազներգություն, բալլադ, առասպել, պոեմ, նովել (նորավեպ), վիպակ, պատմվածք, վեպ, հեքիաթ, գեղարվեստական ակնարկ։

Քնարական սեռ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝Քնարերգություն

Գեղարվեստական գրականության քնարական սեռի մեջ մտնում են այնպիսի ստեղծագործություններ, որոնցում անդրադարձ է կատարված մարդու ներաշխարհին՝ հույզերին, հոգեվիճակին. տպավորություններին, ապրումներին^[1]։ Այդպիսի ստեղծագործություններում եթե նույնիսկ առկա են պատմողական տարրեր, բոլոր դեպքերում գրական երկը իր էությամբ մնում է սուբյեկտիվ՝ կենտրոնացած լինելով քնարական հերոսի ներաշխարհի վրա։ Քնարական սեռի ստեղծագործությունների բնորոշ գծերն են՝ սեղմությունը, մենախոսային բնույթը, քնարական սյուժեի (դիպաշարի) միասնականությունը, ակնթարթայնությունը, արդիականությունը^[2]։ Քնարական սեռի ստեղծագործությունների մեծ մասը պոեզիայի մաս են կազմում։

Քնարական ժանրերն են՝ ներբողը, էպիստոլյար (նամակագրական) գրականությունը, եղերերգը, էպիգրամը, մադրիգալը, էկլոգը, էպիտաֆիան, ստանսները։

Դրամատիկական սեռ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Դրամատիկական սեռ

Դրամատիկական սեռի ստեղծագործություններին առաջին հերթին բնորոշ է այն, որ դրանք արտացոլում են հեղինակի ոչ թե ներաշխարհը, այլ դրանից դուրս գտնվողը։ Այս առումով դրանք նման են էպիկական երկերին, սակայն տարբերվում են նրանով, որ վերջիններս իրենց ձևով պատումային-պատմողական են, իսկ դրամատիկական ստեղծագործությունները՝ երկխոսական(դիալոգային)^[3]։ Դրամատիկական ստեղծագործություններում հեղինակի անունից խոսքը էպիզոդիկ բնույթ է կրում՝ մեծ մասամբ սահմանափակվելով ռեմարկներով և դիպաշարին առնչվող բացատրություններով։ Դրամատիկական երկերի մեծ մասը գրվում է թատրոնում բեմականացվելու նպատակով։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համաշխարհային գրականության պատմություն. 8 հատորով, Մոսկվա, 1983-1994

Яценко, Т.Художня література в контексті світової культури [Текст] : посібник / Т. Яценко, З. Шевченко. — К. : Педагогічна думка, 2012. — 136 с. — ISBN 978-966-644-236-2
Теорія літератури [Текст] : підруч. для студ. філол. спец. вищ. навч. закл. / О. А. Галич [та ін.]; наук. ред. О. А. Галич. — 2.вид., стер. — К. : Либідь, 2005. — 488 с. — Бібліогр.: с. 460. — ISBN 966-06-0388-6
Галич, О. А. Загальне літературознавство [Текст] : навч. посібник для вузів / О. А. Галич [та ін]. — Рівне : [б.в.], 1997. — 543 с.
Наливайко, Дмитро С. Теорія літератури й компаративістика [Текст] : статті-розвідки / Д. С. Наливайко. — К. : Видавничий дім «Києво-Могилянська академія», 2006. — 348 с. — ISBN 966-518-363-X
Наєнко, Михайло Кузьмович. Художня література України. Від міфів до модерної реальності [Текст] / Михайло Наєнко. — Вид. 3-тє, з допов. й уточненнями. — К. : Просвіта, 2012. — 1087 с. — Бібліогр.: с. 1080–1081. — ISBN 978-966-2133-76-9

История всемирной литературы: В 8 томах. М.: Наука, 1983—1994

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ «Лирика». Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 28-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 27-ին.
↑ Кожинов В. В. К проблеме литературных родов и жанров // Теория литературы. Основные понятия в историческом освещении. Роды и жанры литературы. М., 1964. С.46
↑ Драма как род

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գեղարվեստական գրականություն» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 3, էջ 199)։

[Лирика-1] «Лирика». Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 28-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 27-ին.

[2] Кожинов В. В. К проблеме литературных родов и жанров // Теория литературы. Основные понятия в историческом освещении. Роды и жанры литературы. М., 1964. С.46

[3] Драма как род

[1]

[2]

[3]