Բերտ Ռութան

Արտաքին տեսաֆայլեր
	Rutan interview featured on Big Think in 2010

Բերտ Ռութան; անգլ.՝ Burt Rutan
Ծնվել է	հունիսի 17, 1943 (81 տարեկան)
Ծննդավայր	Estacada, Քլակամաս շրջան, Օրեգոն, ԱՄՆ
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ
Կրթություն	Կալիֆոռնիայի պետական պոլիտեխնիկական համալսարան
Գիտական աստիճան	ավիատիեզերքային ճարտարագետ
Մասնագիտություն	military flight engineer, գյուտարար, օդաչու, ձեռնարկատեր և ճարտարագետ
Պարգևներ և ; մրցանակներ	Դենիել Գուգենհայմի շքանշան Ազգային ավիացիայի պատվի սրահ Բրյուսելի ազատ համալսարանի պատվավոր դոկտոր J. C. Hunsaker Award in Aeronautical Engineering? NSS Wernher Von Braun Memorial Award? և Wright Brothers Memorial Trophy?
Կայք	burtrutan.com
	Burt Rutan Վիքիպահեստում

Բերտ Ռութան (անգլ.՝ Elbert Leander «Burt» Rutan, հունիսի 17, 1943(1943-06-17)^[1]^[2], Estacada, Քլակամաս շրջան, Օրեգոն, ԱՄՆ^[2]), ամերիկացի աերոտիեզերական կոնստրուկտոր։ Նրան հաճախ հիշատակում են թեթև, հզոր, անսովոր տեսք ունեցող, էներգետիկ բարձր արդյունավետությամբ թռչող սարքերի նախագծման յուրօրինակության համար և անվանում են «երկրորդ իսկական նորարար»՝ աերոտիեզերական նյութերի տեխնոլոգիաների բնագավառում։ Առավել հայտնի Է նրա ռեկորդակիր «Voyager»-ը, որը դարձել է առաջին ինքնաթիռը, որն ամբողջ աշխարհը թռել է առանց վայրէջքի և վերալիցքավորման, և SpaceShipOne ենթատարածաշրջանային տիեզերանավը, որը 2004 թվականին Ansari X-Prize մրցանակ է շահել՝ դառնալով առաջին մասնավոր տիեզերական նախագծերից մեկը, որը տիեզերք է մեկնարկել երկու շաբաթվա ընթացքում երկու անգամ։

Կենսագրություն

Բերտ Ռութանը ծնվել է 1943 թվականին Օրեգոնի Էստակադայում, Պորթլենդից 30 մղոն հարավ-արևելք, և մեծացել է Դինուբայում, Կալիֆորնիա։ Ութ տարեկանում նա արդեն նախագծել և կառուցել է ինքնաթիռների մոդելներ։ Նրա առաջին ինքնուրույն թռիչքը ինքնաթիռով տեղի է ունեցել 1959 թվականին Aeronca Champ առաջնությունում^[5]^[6]։

1965 թվականից մինչև 1972 թվականը Ռութանը Էդվարդսի ռազմաօդային բազայում ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերի քաղաքացիական թռիչքի փորձարկման նախագծի ինժեներ էր, աշխատել էր ինը նախագծերի վրա, ներառյալ LTV XC-142 VSTOL տրանսպորտային և McDonnell Douglas F-4 Phantom կործանիչ սպինային փորձարկումների վրա^[7]։ Նա հեռացել է, որպեսզի դառնա Bede Aircraft ընկերության BD-5 ինքնաթիռի մշակման գծով տնօրեն Նյուտոնում, Կանզասի նահանգ, և այդ պաշտոնը զբաղեցրել է մինչև 1974 թվականը^[8]։

1974 թվականի հունիսին Ռութանը վերադարձավ Կալիֆորնիա՝ Rutan Aircraft Factory ավիաբազան հիմնելու համար։ Այս բիզնեսում նա նախագծել և մշակել է մի քանի ինքնաթիռների նախատիպեր, որոնք հիմնականում նախատեսված են Սիրողական շինարարների համար։ Նրա առաջին նախագիծը, որը կատարվել է դեռևս դժվարության մեջ, VariViggen էր^[9]։

1982 թվականի ապրիլին Ռութանը հիմնադրեց Scaled Composites, LLC ընկերությունը, որը դարձավ ինքնաթիռների նախագծման և նմուշների համաշխարհային առաջատար կենտրոններից մեկը։ Scaled Composites-ի գլխավոր գրասենյակը գտնվում է Կալիֆոռնիա նահանգի Մոհավայում՝ Մոհավե օդատիեզերական նավահանգստում^[10]։ Նույն թվականին Beechcraft ընկերությունը Rutan Scaled Composites ընկերության հետ պայմանագիր է կնքել Beechcraft Starship նախատիպը նախագծելու և կառուցելու համար։

1987 թվականին Ռութանը ստացել է ամերիկյան ձեռքբերումների ակադեմիայի «Golden Plate» մրցանակը^[11]։ 1988 թվականին այն ներառվել է Սան Դիեգոյի ավիացիայի և տիեզերագնացության թանգարանին կից ավիացիայի և Տիեզերագնացության միջազգային Փառքի սրահում^[12], իսկ 1995 թվականին՝ Օհայո նահանգի Դեյթոնում՝ ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերի ազգային թանգարանին կից ավիացիայի փառքի ազգային սրահում։ 2004 թվականին այն ներառվել է «Թայմ» ամսագրի «աշխարհի 100 ամենաազդեցիկ մարդկանց» և Inc ամսագրի «Տարվա գործարար» ցուցակում։ 2005 թվականին նա արժանացել է ավիացիոն տեխնոլոգիաների գիտությունների ազգային ակադեմիայի մրցանակի^[13]։

Նա ամուսնացած է Թոնա Ռութանի հետ, և նրանք ունեն երկու երեխա^[14]^[15]։

Օդային և տիեզերական սարքերի նախագծեր

VariViggen и VariViggen SP
VariEze և Long-EZ
Ames AD-1
Defiant
Quickie
Amsoil Biplane Racer
Grizzly
Fairchild NGT Demonstrator
Voyager
Solitaire
Catbird
Lotus Microlight
Beech Starship POC
Predator
ATTT
Triumph
CM-44
ARES
Pond Racer
Boomerang
Proteus
GlobalFlyer

Տիեզերանավեր

SpaceShipOne
SpaceShipTwo

Պարգևներ

(ըստ այբբենական կարգի՝ տարեթվի նշումով)

Aviation Week & Space Technology «Laural Legend» award (2002)
Aviation Week & Space Technology Hall of Fame (2002)
Aviation Week & Space Technology Current Achievement Award (2005)
Chrysler Design Award (1997)
Collier Trophy for ingenious design and development of the Voyager and skillful execution of the first non-stop, non-refueled flight around the world (1987) and for designing and launching the first commercial manned launch vehicle SpaceShipOne (2004)
Design News Engineer of the Year (1988)
EAA Outstanding New Design (1975, 1976 and 1978)
EAA Freedom of Flight Award, (1996)
EAA Homebuilders Hall of Fame, (1998)
Engineers Council Clarence L. «Kelly» Johnson «Skunk works» award (2000)
Grand Medal of the Aero Club of France (1987)
International Aerospace Hall of Fame (1988)
SETP James H. Doolittle Award (1987 and 2004)
Lindbergh Foundation, Lindbergh Award (2000)
National Aviation Hall of Fame (1995)
National Medal of the Aero Club of France (1987)
Presidential Citizens Medal presented by Ronald Reagan (December 29, 1986)
Professional Pilot Magazine, Designer of the Year, (1999)
Royal Aeronautical Society, British Gold Medal for Aeronautics (1987)
SAMPE George Lubin Award, (1995)
Scientific American Business Leader in Aerospace (2003)
Time Magazine «100 Most Influential People of the World» (April 18, 2005)
Western Reserve Aviation Hall of Fame, Meritorious Service Award (1988)
Robert A. Heinlein Award (2008)
Медаль Эдварда Лонгстрета (1988)

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Craine A. G. Encyclopædia Britannica
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 https://www.nmspacemuseum.org/inductee/burt-rutan/
↑ https://cavavub.be/nl/eredoctoraten
↑ https://www.nasonline.org/programs/awards/j-c-hunsaker-award.html
↑ «Burt Rutan, Curriculum Vitae». Royce Carlton Inc. 2005 թ․ ապրիլ. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 8-ին.
↑ «Science, Technology and Society 2002–2003 Resident Scholar Program biography». Institute for Science, Engineering and Public Policy. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 8-ին.
↑ «Burt Rutan to Receive Heinlein Award for Lifetime Achievement in Aerospace». National Space Society. 2008 թ․ ապրիլի 15. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 8-ին.(չաշխատող հղում)
↑ BD-5 FLIGHT TEST PROGRAM REPORT, Lester H. Berven, Chief Test Pilot – BEDE AIRCRAFT, INC.
↑ M.S.Rajamurthy. «Rutan – The Canard Guru» (PDF). National Aerospace Laboratories, India. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ ապրիլի 9-ին. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 8-ին.
↑ «Printable map to Scaled Composites». Scaled Composites, LLC. Արխիվացված է օրիգինալից 2004 թ․ հոկտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 8-ին.
↑ «Golden Plate Awardees of the American Academy of Achievement». www.achievement.org. American Academy of Achievement.
↑ Sprekelmeyer, Linda, editor. These We Honor: The International Aerospace Hall of Fame. Donning Co. Publishers, 2006. 978-1-57864-397-4.
↑ «J. C. Hunsaker Award in Aeronautical Engineering». National Academy of Sciences. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 14-ին.
↑ Leonard David (2004 թ․ սեպտեմբերի 27). «Set to Soar: First X Prize Flight This Week». Space.com. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 8-ին.
↑ Peter Garrison. «The Unconventional Burt Rutan». Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 7-ին.

Արտաքին հղումներ

The Ultimate Online Resource on Every Known Rutan Project(անգլ.)
Chrysler Design Award webpage(անգլ.)
Online biography(անգլ.)
Video of Burt Rutan at the TED Conference discussing NASA and space entrepreneurs. (Recorded February 2006 in Monterey, CA. Duration: 20 mins) (անգլ.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բերտ Ռութան» հոդվածին։

[_fed2d62a6cbdec78-1] 1,0 ^1,1 Craine A. G. Encyclopædia Britannica

[_69f8c822ace261fd-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 https://www.nmspacemuseum.org/inductee/burt-rutan/

[_fc7bde204fb3e673-3] ttps://cavavub.be/nl/eredoctoraten

[_158a861df117e3c3-4] ttps://www.nasonline.org/programs/awards/j-c-hunsaker-award.html

[RutanCV-5] «Burt Rutan, Curriculum Vitae». Royce Carlton Inc. 2005 թ․ ապրիլ. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 8-ին.

[ISEPP2002-3bio-6] «Science, Technology and Society 2002–2003 Resident Scholar Program biography». Institute for Science, Engineering and Public Policy. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 8-ին.

[NSSPressRelease-7] «Burt Rutan to Receive Heinlein Award for Lifetime Achievement in Aerospace». National Space Society. 2008 թ․ ապրիլի 15. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 8-ին.(չաշխատող հղում)

[8] BD-5 FLIGHT TEST PROGRAM REPORT, Lester H. Berven, Chief Test Pilot – BEDE AIRCRAFT, INC.

[NAL-IN-bio-9] M.S.Rajamurthy. «Rutan – The Canard Guru» (PDF). National Aerospace Laboratories, India. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ ապրիլի 9-ին. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 8-ին.

[ScaledHQ-10] «Printable map to Scaled Composites». Scaled Composites, LLC. Արխիվացված է օրիգինալից 2004 թ․ հոկտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 8-ին.

[11] «Golden Plate Awardees of the American Academy of Achievement». www.achievement.org. American Academy of Achievement.

[12] Sprekelmeyer, Linda, editor. These We Honor: The International Aerospace Hall of Fame. Donning Co. Publishers, 2006. 978-1-57864-397-4.

[Hunsaker-13] «J. C. Hunsaker Award in Aeronautical Engineering». National Academy of Sciences. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 14-ին.

[XPrizereview04-14] Leonard David (2004 թ․ սեպտեմբերի 27). «Set to Soar: First X Prize Flight This Week». Space.com. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 8-ին.

[15] Peter Garrison. «The Unconventional Burt Rutan». Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 7-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]