Բերտ Ռութան
| Բերտ Ռութան անգլ.՝ Burt Rutan | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | հունիսի 17, 1943[1] (80 տարեկան) |
| Ծննդավայր | Estacada, Քլակամաս շրջան, Օրեգոն, ԱՄՆ |
| Քաղաքացիություն |  ԱՄՆ |
| Կրթություն | Կալիֆոռնիայի պետական պոլիտեխնիկական համալսարան |
| Գիտական աստիճան | ավիատիեզերքային ճարտարագետ |
| Մասնագիտություն | Q10497074?, գյուտարար, օդաչու, ձեռնարկատեր և ճարտարագետ |
| Պարգևներ և մրցանակներ | |
| Կայք | burtrutan.com |
 Burt Rutan Վիքիպահեստում | |
Բերտ Ռութան (անգլ.՝ Elbert Leander «Burt» Rutan, հունիսի 17, 1943[1], Estacada, Քլակամաս շրջան, Օրեգոն, ԱՄՆ), ամերիկացի աերոտիեզերական կոնստրուկտոր։ Նրան հաճախ հիշատակում են թեթև, հզոր, անսովոր տեսք ունեցող, էներգետիկ բարձր արդյունավետությամբ թռչող սարքերի նախագծման յուրօրինակության համար և անվանում են «երկրորդ իսկական նորարար»՝ աերոտիեզերական նյութերի տեխնոլոգիաների բնագավառում։ Առավել հայտնի Է նրա ռեկորդակիր «Voyager»-ը, որը դարձել է առաջին ինքնաթիռը, որն ամբողջ աշխարհը թռել է առանց վայրէջքի և վերալիցքավորման, և SpaceShipOne ենթատարածաշրջանային տիեզերանավը, որը 2004 թվականին Ansari X-Prize մրցանակ է շահել՝ դառնալով առաջին մասնավոր տիեզերական նախագծերից մեկը, որը տիեզերք է մեկնարկել երկու շաբաթվա ընթացքում երկու անգամ։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բերտ Ռութանը ծնվել է 1943 թվականին Օրեգոնի Էստակադայում, Պորթլենդից 30 մղոն հարավ-արևելք, և մեծացել է Դինուբայում, Կալիֆորնիա։ Ութ տարեկանում նա արդեն նախագծել և կառուցել է ինքնաթիռների մոդելներ։ Նրա առաջին ինքնուրույն թռիչքը ինքնաթիռով տեղի է ունեցել 1959 թվականին Aeronca Champ առաջնությունում[4][5]։
1965 թվականից մինչև 1972 թվականը Ռութանը Էդվարդսի ռազմաօդային բազայում ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերի քաղաքացիական թռիչքի փորձարկման նախագծի ինժեներ էր, աշխատել էր ինը նախագծերի վրա, ներառյալ LTV XC-142 VSTOL տրանսպորտային և McDonnell Douglas F-4 Phantom կործանիչ սպինային փորձարկումների վրա[6]։ Նա հեռացել է, որպեսզի դառնա Bede Aircraft ընկերության BD-5 ինքնաթիռի մշակման գծով տնօրեն Նյուտոնում, Կանզասի նահանգ, և այդ պաշտոնը զբաղեցրել է մինչև 1974 թվականը[7]։
1974 թվականի հունիսին Ռութանը վերադարձավ Կալիֆորնիա՝ Rutan Aircraft Factory ավիաբազան հիմնելու համար։ Այս բիզնեսում նա նախագծել և մշակել է մի քանի ինքնաթիռների նախատիպեր, որոնք հիմնականում նախատեսված են Սիրողական շինարարների համար։ Նրա առաջին նախագիծը, որը կատարվել է դեռևս դժվարության մեջ, VariViggen էր[8]։
1982 թվականի ապրիլին Ռութանը հիմնադրեց Scaled Composites, LLC ընկերությունը, որը դարձավ ինքնաթիռների նախագծման և նմուշների համաշխարհային առաջատար կենտրոններից մեկը։ Scaled Composites-ի գլխավոր գրասենյակը գտնվում է Կալիֆոռնիա նահանգի Մոհավայում՝ Մոհավե օդատիեզերական նավահանգստում[9]։ Նույն թվականին Beechcraft ընկերությունը Rutan Scaled Composites ընկերության հետ պայմանագիր է կնքել Beechcraft Starship նախատիպը նախագծելու և կառուցելու համար։
1987 թվականին Ռութանը ստացել է ամերիկյան ձեռքբերումների ակադեմիայի «Golden Plate» մրցանակը[10]։ 1988 թվականին այն ներառվել է Սան Դիեգոյի ավիացիայի և տիեզերագնացության թանգարանին կից ավիացիայի և Տիեզերագնացության միջազգային Փառքի սրահում[11], իսկ 1995 թվականին՝ Օհայո նահանգի Դեյթոնում՝ ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերի ազգային թանգարանին կից ավիացիայի փառքի ազգային սրահում։ 2004 թվականին այն ներառվել է «Թայմ» ամսագրի «աշխարհի 100 ամենաազդեցիկ մարդկանց» և Inc ամսագրի «Տարվա գործարար» ցուցակում։ 2005 թվականին նա արժանացել է ավիացիոն տեխնոլոգիաների գիտությունների ազգային ակադեմիայի մրցանակի[12]։
 Արտաքին տեսաֆայլեր
| |
|---|---|
|
|
Rutan interview featured on Big Think in 2010 |
Նա ամուսնացած է Թոնա Ռութանի հետ, և նրանք ունեն երկու երեխա[13][14]։
Օդային և տիեզերական սարքերի նախագծեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- VariViggen и VariViggen SP
- VariEze և Long-EZ
- Ames AD-1
- Defiant
- Quickie
- Amsoil Biplane Racer
- Grizzly
- Fairchild NGT Demonstrator
- Voyager
- Solitaire
- Catbird
- Lotus Microlight
- Beech Starship POC
- Predator
- ATTT
- Triumph
- CM-44
- ARES
- Pond Racer
- Boomerang
- Proteus
- GlobalFlyer
Տիեզերանավեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- SpaceShipOne
- SpaceShipTwo
Պարգևներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
(ըստ այբբենական կարգի՝ տարեթվի նշումով)
- Aviation Week & Space Technology «Laural Legend» award (2002)
- Aviation Week & Space Technology Hall of Fame (2002)
- Aviation Week & Space Technology Current Achievement Award (2005)
- Chrysler Design Award (1997)
- Collier Trophy for ingenious design and development of the Voyager and skillful execution of the first non-stop, non-refueled flight around the world (1987) and for designing and launching the first commercial manned launch vehicle SpaceShipOne (2004)
- Design News Engineer of the Year (1988)
- EAA Outstanding New Design (1975, 1976 and 1978)
- EAA Freedom of Flight Award, (1996)
- EAA Homebuilders Hall of Fame, (1998)
- Engineers Council Clarence L. «Kelly» Johnson «Skunk works» award (2000)
- Grand Medal of the Aero Club of France (1987)
- International Aerospace Hall of Fame (1988)
- SETP James H. Doolittle Award (1987 and 2004)
- Lindbergh Foundation, Lindbergh Award (2000)
- National Aviation Hall of Fame (1995)
- National Medal of the Aero Club of France (1987)
- Presidential Citizens Medal presented by Ronald Reagan (December 29, 1986)
- Professional Pilot Magazine, Designer of the Year, (1999)
- Royal Aeronautical Society, British Gold Medal for Aeronautics (1987)
- SAMPE George Lubin Award, (1995)
- Scientific American Business Leader in Aerospace (2003)
- Time Magazine «100 Most Influential People of the World» (April 18, 2005)
- Western Reserve Aviation Hall of Fame, Meritorious Service Award (1988)
- Robert A. Heinlein Award (2008)
- Медаль Эдварда Лонгстрета (1988)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Craine A. G. Encyclopædia Britannica
- ↑ https://cavavub.be/nl/eredoctoraten
- ↑ https://www.nasonline.org/programs/awards/j-c-hunsaker-award.html
- ↑ «Burt Rutan, Curriculum Vitae». Royce Carlton Inc. 2005 թ․ ապրիլ. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 8-ին.
- ↑ «Science, Technology and Society 2002–2003 Resident Scholar Program biography». Institute for Science, Engineering and Public Policy. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 8-ին.
- ↑ «Burt Rutan to Receive Heinlein Award for Lifetime Achievement in Aerospace». National Space Society. 2008 թ․ ապրիլի 15. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 8-ին.(չաշխատող հղում)
- ↑ BD-5 FLIGHT TEST PROGRAM REPORT, Lester H. Berven, Chief Test Pilot – BEDE AIRCRAFT, INC.
- ↑ M.S.Rajamurthy. «Rutan – The Canard Guru» (PDF). National Aerospace Laboratories, India. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ ապրիլի 9-ին. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 8-ին.
- ↑ «Printable map to Scaled Composites». Scaled Composites, LLC. Արխիվացված է օրիգինալից 2004 թ․ հոկտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 8-ին.
- ↑ «Golden Plate Awardees of the American Academy of Achievement». www.achievement.org. American Academy of Achievement.
- ↑ Sprekelmeyer, Linda, editor. These We Honor: The International Aerospace Hall of Fame. Donning Co. Publishers, 2006. 978-1-57864-397-4.
- ↑ «J. C. Hunsaker Award in Aeronautical Engineering». National Academy of Sciences. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 14-ին.
- ↑ Leonard David (2004 թ․ սեպտեմբերի 27). «Set to Soar: First X Prize Flight This Week». Space.com. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 8-ին.
- ↑ Peter Garrison. «The Unconventional Burt Rutan». Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 7-ին.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- The Ultimate Online Resource on Every Known Rutan Project(անգլ.)
- Chrysler Design Award webpage(անգլ.)
- Online biography(անգլ.)
- Video of Burt Rutan at the TED Conference discussing NASA and space entrepreneurs. (Recorded February 2006 in Monterey, CA. Duration: 20 mins) (անգլ.)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բերտ Ռութան» հոդվածին։ |
| ||||||
