Jump to content

Բադուլլա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բնակավայր
Բադուլլա
անգլ.՝ Badulla
սինգ․՝ බදුල්ල
թամիլերեն՝ பதுளை
ԵրկիրՇրի Լանկա Շրի Լանկա
ՀամայնքBadulla District?
Մակերես10 կմ²
ԲԾՄ680±1 մետր
Բնակչություն42 923 մարդ (2007)
Ժամային գոտիUTC+5:30
Հեռախոսային կոդ55
Պաշտոնական կայքjaffna.mc.gov.lk/en/other_mc.php
Բադուլլա (Շրի Լանկա)##
Բադուլլա (Շրի Լանկա)

Բադուլլա (սինգ․՝ බදුල්ල, թամիլերեն՝ பதுளை), քաղաք Շրի Լանկայի կենտրոնական մասում, Ուվա նահանգի վարչական կենտրոնը և համանուն շրջանը։ Բնակչությունը կազմում է 43 000 մարդ (2004)։ Քաղաքը գտնվում է Կոլոմբոյից մոտ 230 կմ և Կանդիից 100 կմ հեռավորության վրա, ծովի մակարդակից 680 մ բարձրության վրա։ Այն հայտնի է որպես բրիտանացի ականավոր արաբագետ Հարի Ֆիլբիի ծննդավայր։

Աշխարհագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բադուլլան գտնվում է Կանդիի հարավ-արևելքում, գրեթե շրջապատված Բադուլու Օյա գետով, ծովի մակարդակից մոտ 680 մ (2230 ֆտ) բարձրության վրա և շրջապատված է թեյի տունկերով։ Քաղաքը ստվերվում է Նամունուկուլայի լեռների շարքով (ամենաբարձր գագաթը՝ 2016 մ (6614 ֆտ) ծովի մակարդակից)։ Այն եղել է նախագաղութային սինհալական տեղական արքայազնի (տարածաշրջանային թագավորի) բազան, ով կառավարում էր տարածքը Կանդիում գլխավոր թագավորի օրոք՝ նախքան Բրիտանական կայսրության մաս դառնալը։ Հետագայում այն դարձել է բրիտանական կառավարիչների գավառական վարչական կենտրոններից մեկը։ Քաղաքը եղել է բրիտանացիների կողմից կառուցված վերգետնյա երկաթուղային գծի վերջնակետը՝ հիմնականում թեյի տունկերի արտադրանքը Կոլոմբո տանելու համար։

Բադուլլան մեկուսացված գյուղ էր, մինչև 19-րդ դարի կեսերին բրիտանացիները ճանապարհներ կառուցեցին Կանդիից և Նուվարա Էլիայից՝ որպես աճող տունկերի տնտեսության մաս։

20-րդ դարում Բադուլլան դարձել էր տարածաշրջանային կենտրոն, որտեղ բրիտանացիները այն հաստատել էին որպես Ուվա Վելասայի մայրաքաղաք, որն այժմ հայտնի է որպես Ուվա նահանգ։ Բադուլլան դեռևս ունի մի շարք բրիտանական գաղութային շենքեր՝ ներառյալ Բադուլլա երկաթուղային կայարանը, Սուրբ Մարկոսի եկեղեցին և Հին Ուելեկադե շուկան։ Բադուլլա թաղամասը թեյ արտադրող առաջատար շրջաններից մեկն է, որը զիջում է միայն Նուվարա-Էլիա թաղամասին։

Երկրի անկախացումից հետո քաղաքը կայուն աճ է գրանցել՝ 1946 թվականին մոտավորապես հասնելով 13000-ի, 1977 թվականին՝ 38000-ի և 2011 թվականին՝ 47587-ի[1]։

Բադուլլան բազմազգ քաղաք է, որի սրտում է գտնվում հնագույն Մութիյանգանա տաճարը։ Կաթոլիկ եկեղեցին այստեղ ունի թեմ։

Քաղաքը գրեթե բոլոր կողմերից շրջապատված է Բադուլլա գետով և լեռներով։ Արդյունքում քաղաքում և նրա շրջակայքում ստեղծվում է հատուկ միկրոկլիմա, որը բնութագրվում է բարձր խոնավությամբ և հաճախակի թանձր մառախուղներով, ինչպես նաև այս տարածաշրջանի համար համեմատաբար ցածր միջին ջերմաստիճանով։ Տարվա ընթացքում Բադուլլայում ցերեկային հարաբերական խոնավությունը տատանվում է հուլիսի 58%-ից մինչև դեկտեմբերի 85%[2]։

 Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Բադուլլա
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ տարին
միջին առավելագույնը (°C) 24,8 26,8 29,2 29,1 30,5 31,0 31,3 30,2 30,6 29,8 26,1 25,1 -
միջին ջերմաստիճանը (°C) 21,9 23,3 24,4 25,4 25,9 26,0 25,6 25,3 25,5 25,0 23,1 22,8 24,5
միջին նվազագույնը (°C) 16,3 15,5 17,5 18,7 19,5 18,9 18,7 18,8 19,3 18,8 18,7 18,8 -
տեղումների քանակը (մմ) 198,7 52,1 137,8 199,2 98,1 50,8 36,3 83,1 79,7 328,6 276,9 310,7 1851,9

Բնակչություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2004 թվականի մարդահամարի տվյալներով Բադուլլայի բնակչությունը կազմել է 42․9 հազար մարդ։ Էթնիկական կազմը բաշխված է հետևյալ կերպ՝ սինգալցիներ՝ 72%, շրի-լանկյան թամիլներ՝ 3,8%, հնդիկ թամիլներ՝ 18%, մավրեր (արաբներ)՝ 5%, բյուրգերներ՝ 0,1%, մալայացիներ՝ 0,2%։ Բադուլլայի բնակչության մոտ 72%-ը դավանում է բուդդայականություն, 20%-ը՝ հինդուիզմ, 5%-ը՝ իսլամ, 1,7%-ը՝ կաթոլիկություն, 0,7%-ը՝ քրիստոնեության այլ ոլորտներ[3]։

Բադուլլայի բնակչության դինամիկան 1891-2001 թվականներին․

Տարի 1891 1901 1911 1921 1931 1946 1953 1963 1971 1981 2001
Թիվ (հազար) 5,0 5,9 6.5 8.1 9.9 13.4 17.0 27.1 35.5 33.1 41.0

Բադուլլան Կոլոմբոյից մոտ 230 կմ (140 մղոն) հեռավորության վրա է դեպի Շրի Լանկայի կենտրոնական բլուրների արևելյան լանջերը։ Կան բազմաթիվ երթուղիներ դեպի Բադուլլա Կոլոմբոյից, Կանդիից և Գալլեից։ Կոլոմբոյից կարելի է ճանապարհորդել Ռատնապուրայի, Բալանգոդայի, Հապուտալեի, Բանդարավելայի և Հալի Էլայի միջով A4 և A16 երկայնքով մինչև Բադուլլա, որը կարող է տևել 5-6 ժամ։ Կանդիից գոյություն ունի երկու երթուղի՝ կամ «Վիկտորիա-Ռանդենիգալա Ռաջա Մավաթա» կամ Նուվարա Էլիա (երթուղի A5)։ Գալլեից լավագույն երթուղին Մատարա, Համբանտոտա, Ուելավայա, Էլլա, Դեմոդարա և Հալի Էլա (A2 երթուղի) միջով է։ Բոլոր երթուղիները գեղատեսիլ են, և կարելի է տեսնել աշխարհագրության հիասքանչ տեսարաններ, որոնք փոխվում են ճանապարհորդելիս։ Բադուլլան և նրա շրջակայքը խորհուրդ են տրվում էկոտուրիստներին, քանի որ Հորթոն Սարահարթ ազգային պարկը և Քնուքլես լեռները գտնվում են մի քանի ժամվա հեռավորության վրա։

Բադուլլա երկաթուղային կայարանը գլխավոր գծի վերջին կայարանն է և գտնվում է Կոլոմբո Ֆորտ կայարանից 292․3 կմ (181․6 մղոն) հեռավորության վրա։ Գիծը կառուցվել է բրիտանացիների կողմից Բադուլլա թաղամասից հավաքված թեյը Կոլոմբո տեղափոխելու համար։

Տեսարժան վայրեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Մութիյանգանա տաճար՝ հին բուդդայական տաճար, որը գտնվում է Բադուլլայի կենտրոնում։ Այն համարվում է Սոլոսմաստաններից մեկը՝ Շրի Լանկայի տասնվեց սուրբ վայրերից մեկը, որը բուդդիստների կարծիքով այնտեղ է այցելել Գաուտամա Բուդդան։
  • Բադուլլա Կատարագամա Դևալայա՝ հնագույն դևալայա, որը գտնվում է Բադուլլա քաղաքում։ Այն սինհալական Կատարագամա դևիյոյին նվիրված սրբավայրերից մեկն է։
  • Հին շուկա՝ պատմական գաղութային շենք, որը գտնվում է Բադուլլա քաղաքի կենտրոնում։ Այն կառուցվել է 1889 թվականին բրիտանացիների կողմից։
  • Դունհինդա ջրվեժ՝ 64 մետր (210 ոտնաչափ) բարձրությամբ ջրվեժ, գտնվում է Բադուլլայից 5 կիլոմետր (3,1 մղոն) հյուսիս։ Սա Շրի Լանկայի ամենահայտնի ջրվեժներից մեկն է, որը հիշատակված է մի քանի հայտնի երգերում և գրական ստեղծագործություններում։ Այն շատ տեղացի և օտարերկրյա զբոսաշրջիկների է գրավում տարածաշրջան։
  • Բոգոդայի հնագույն փայտե կամուրջ՝ երկրի ամենահին պահպանված փայտե կամուրջներից մեկն է (ավելի քան 400 տարեկան) և գտնվում է Բադուլլայից 13 կիլոմետր (8,1 մղոն) հարավ, Հալի-էլա քաղաքին մոտ։
  • Դեմոդարա երկաթուղային կայարան՝ գտնվում է Էլլա և Ուդոուարա երկաթուղային կայարանների միջև։ Դեմոդարա երկաթուղային կայարանը հայտնի է նրանով, որ երկաթուղին շրջվում է հարթակից, այնուհետև անցնում թունելում գտնվող երկաթուղային կայարանի տակով։
  • Սուրբ Մարկոսի եկեղեցի՝ կառուցվել է Ուվա նահանգի կառավարության գործակալի օգնական մայոր Թոմաս Ուիլյամ Ռոջերսի հիշատակին, ով մահացել է 1845 թվականի հունիսի 7-ին Հապուտալեի Շերվուդ կալվածքում կայծակի հարվածից հետո։ Սա առաջին եկեղեցին էր, որը օծվել է (1857 թվականի ապրիլի 25) Կոլոմբոյի առաջին եպիսկոպոս Վեր. Ջեյմս Չեփմենը։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. Peebles, Patrrick (2015). Historical Dictionary of Sri Lanka. Rowman & Littlefield. էջ 49. ISBN 9781442255852.
  2. Climate in Sri Lanka Արխիվացված 2012-07-15 Wayback Machine
  3. Population in Sri Lanka Արխիվացված 2012-07-08 Wayback Machine

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բադուլլա» հոդվածին։