Արհամարհանք (վեպ)

Արհամարհանք; իտալ.՝ Il disprezzo
Տեսակ	գրավոր աշխատություն
Ձև	վեպ
Հեղինակ	Ալբերտո Մորավիա
Երկիր	Իտալիա
Բնագիր լեզու	իտալերեն
Հրատարակչություն	Bompiani?
Հրատարակվել է	1954
Վիքիքաղվածք	Արհամարհանք

Արհամարհանք (իտալ.՝ Il disprezzo), իտալացի գրող Ալբերտո Մորավիայի վեպը, որը հրատարակվել է 1954 թվականին։ Վեպի հիման վրա ֆրանսիացի ռեժիսոր Ժան Լյուկ Գոդարը նկարահանել է համանուն ֆիլմը, որը ցուցադրվել է 1963 թվականին^[1]^[2]։ 1999 թվականին ֆրանսիական «Լը Մոնդ» օրաթերթի հարցման մեջ վեպը զբաղեցրել է 48-րդ տեղը և ընդգրկվել 20-րդ դարի լավագույն 100 գրքերի ցանկում^[3]։

Սյուժե

Երիտասարդ կինոսցենարիստ Ռիկարդո Մոլտենին, որն իրեն համարում էր ինտելեկտուալ գրող, զբաղվում է մի գործով, որն արհամարհում է։ Նա գրում է սենտիմենտալ և թեթևամիտ սցենարներով կատակերգություններ՝ հոգում երազելով վերադառնալ թատրոնի համար լուրջ աշխատանքի։ Նա ամեն ինչ անում է` պահելու կնոջը՝ Էմիլիային, վճարելու նոր բնակարանի, մեքենայի, սպասուհուհու համար, որը պատրաստում և մաքրություն է անում նրանց համար, և քարտուղարուհու, որը գալիս է՝ իր սցենարները տպելու։ Նա խորապես համոզված է, որ եթե նույնիսկ աշխատանքն իրեն չի գոհացնում, այդ ամենն արդարացված է. նա ունի սիրելի և իրեն սիրող կին։ Ռիկարդոն լավ կրթություն է ստացել, կարողանում է դատողություններ անել Դանթե Ալիգիերիի աշխատանքի մասին. նրա կինը ծնվել է աղքատ ընտանիքում, չի ստացել լավ կրթություն և ստիպված էր աշխատել որպես մեքենագրուհի^[4]։

Բայց որոշ ժամանակ անց նրանց սերը մարում է. երկու թվացյալ աննշան դրվագներն արհեստականորեն փլուզում են նրանց միասնությունը։ Նախ Էմիլիան դառնում է Ռիկարդոյի և քարտուղարուհու համբույրի ականատեսը, սակայն նա անտեսում է իր պնդումները՝ նշելով, որ այդ համբույրը իմաստ չունի։ Հաջորդ իրադրությունը տեղի է ունենում պրոդյուսեր Բատտիստայի ամառանոցում, որտեղ գլխավոր հերոսը նրա համար ֆիլմի սցենար է գրում։ Երբ Ռիկարդոն և Էմիլիան ժամանում են, պրոդյուսերը նրանց հանդիպում է իր մեքենայում, և, քանի որ մեքենայում կար միայն մեկ տեղ, նա վերցնում է Էմիլիային՝ ամուսնուն առաջարկելով նրանց հետևից գալ տաքսիով։ Տաքսին ճանապարհին խափանվում է, և երիտասարդ կինը ստիպված է լինում երկար ժամանակ անցկացնել պրոդյուսերի հետ։ Նա կարծում է, որ այդ ամենի հեղինակն իր ամուսինն է, որպեսզի բարձրանա կարիերայի «սանդուղքով» և գումար վաստակի։ Երբ վերջապես Ռիկարդոն գալիս է ամառանոց, կինը հայտարարում է, որ արհամարհում է նրան և այսուհետև միայնակ կքնի^[4]։

Շուտով պրոդյուսերն ամուսնական զույգին հրավիրում է Կապրիում գտնվող իր պերճատուն, որտեղ Ռիկարդոն պետք է աշխատի «Ոդիսական» պոեմի հիման վրա նկարահանվող ֆիլմի սցենարի վրա։ Այնտեղ Բատտիստան շարունակում է հետապնդել Էմիլիային, և Ռիկարդոն պատահաբար ականատես է լինում նրա սիրատենչանքի տեսարաններից մեկին։ Ինքնասպանությանը մոտ տրամադրությամբ՝ նրա աչքին երևում է ծովի մոտ կանգնած Էմիլիան, որին նա նախկինում գիտեր, և այն Էմիլիան, որը վերադառնում է իր մոտ՝ ամեն ինչ նորից սկսելու^[4]։

Հանգստանալով և ուշքի գալով՝ Ռիկարդոն վերադառնում է պերճատուն և հայտնաբերում, որ Էմիլիան մահացել է Բատտիստայի մեքենայի վթարի հետևանքով^[4]։

Քննադատություն

Մորավիայի հերոսները ձգտում են անձնական երջանկության, բայց գրողը գրեթե միշտ նրանց տանում է կործանման։ Սա ոչ միայն ապարդյուն սկեպտիցիզմ է, և ոչ էլ՝ պարզապես միզանտրոպիկ պեսիմիզմ, որը հատուկ է որոշ ժամանակակից բուրժուական գրողների. դա մարդկային երջանկության հնարավորության մասին պատրանքների ոչնչացումն է, երբ խոսքը վերաբերում է քաղքենիական բարօրությանը։ Թերևս, այդ ամենն առավել ակներև դրսևորվեց Մորավիայի լավագույն ստեղծագործություններից մեկում՝ «Արհամարհանք» վեպում^[5]։

- Ռուֆ Խլոդովսկի