Ավտոարշավ

Ավտոարշավ
Տեսակ	motorsport?, մրցարշավ և automobile sport?
Տարբերվում է	rallying? և automobilism?
Automobile racing Վիքիպահեստում

Ավտոմոտոսպորտ, մրցություն բոլոր տիպերի և չափերի ավտոմեքենաներով ու մոտոցիկլներով։ Ավտոսպորտում հիմնականում օգտագործվում են մրցարշավների համար հատուկ նախապատրաստած, ձևափոխած ավտոմեքենաներ, որոնք պետք է բավարարեն շարժիչներին և այլ մեքենամասերին ներկայացվող տեխնիկական պահանջները։ Ավտոմոտոսպորտի հիմնական նպատակն է բարձր արագություններ զարգացնելը, վարորդների վարպետության դրսևորումը և թիմային համաձայնեցված գործողությունների ապահովումը։

Ֆորմուլա 1

2009 թվականին կազմակերպված Ֆորմուլա 1

Հիմնական հոդված՝ Ֆորմուլա 1

Ավտոմրցարշավներից ամենահեղինակավորը «Ֆորմուլա-1»-ի Մեծ մրցանակի մրցումներն են, որտեղ ավտոմեքենաները զարգացնում են մինչև 300 կմ/ժ արագություն։ Այդպիսի մեծ արագությամբ սլացող և փոքր զանգվածով ավտոմեքենաներն ունեն շատ ցածր, աերոդինամիկ (շրջահոսելի) թափք և խոշոր ու լայն անիվներ, որոնք թույլ չեն տալիս, որ ավտոմեքենան կտրվի ասֆալտից՝ օդ բարձրանա կամ շրջվի։ Մեծ մրցանակի յուրաքանչյուր մրցաշրջանում անցկացվում են 17 մրցարշավներ, որոնց մասնակցում են 10 թիմի բաժանված աշխարհի ամենաուժեղ 30 և ավելի մրցարշավորդներ կամ, ինչպես ընդունված է նրանց անվանել, «օդաչուներ»։ Նրանք միավորներ են ստանում առաջին վեցյակում վերջնագիծը հատելուն համապատասխան։ Մրցաշրջանում ամենաշատ միավոր հավաքած մարզիկը դառնում է աշխարհի չեմպիոն։ «Ֆորմուլա-1»-ի Մեծ մրցանակի յուրաքանչյուր ավտոմրցուղու երկարությունը 3-7 կմ է, իսկ մրցարշավի ընդհանուր տարածությունը՝ 300 կմ։ Մեծ մրցանակի բոլոր ավտոմրցուղիներն ունեն տարբեր կորությունների շրջադարձերով բարդ եզրաձևեր, որտեղ բացահայտվում են ավտոմեքենայի շարժունակությունը և «օդաչուի» ունակությունները։ Շրջադարձերը կապված են իրար ուղիղ հատվածներով, որոնք արագ հաղթահարելու համար կարևոր է նաև ավտոմեքենայի շարժիչի հզորությունը։

Ավտոսպորտի այլ տեսակներ

Ծանր ավտոմեքենաների ավտոռալլի

Ավտոռալլին մարդատար ավտոմեքենաներով բնական, դժվարին պայմանների հաղթահարման բազմօրյա մրցումներն են։ Դրանք անցկացվում են սովորական ավտոճանապարհներով, երկար տարածություններով։ Յուրաքանչյուր փուլում մրցարշավորդները մեկնարկում են հերթականությամբ՝ որոշակի ժամանակահատվածներով, և տուգանային միավորներ են ստանում հսկիչ կետեր ուշ հասնելու կամ ավտոմեքենամասեր փոխելու համար։ Հաղթում է ամենաքիչ տուգանային միավորներով վերջնագիծ հասած մրցարշավորդը։

Ավտոմրցարշավներից ամենահայտնին Փարիզ-Դակար ավտոռալլին է. ավտոճանապարհի մեծ մասն անցնում է Սահարայի անապատով։ Մրցարշավին մասնակցում են մարդատար ավտոմեքենաներ, բեռնատարներ և մոտոցիկլներ։ ԱՄՆ-ում ամենահայտնի ավտոմըրցումները ինդիքարների ամենամյա մրցարշավներն են։ Ավտոմեքենաները հատուկ նախապատրաստում են թեք տեղանքով անցնող ձվաձև ավտոճանապարհը հաղթահարելու և բարդ եզրաձևերով ավտոմրցուղին բարեհաջող անցնելու համար։ Ինդիքարների մրցարշավների օրացույցում հիմնական իրադարձությունը 300 հազարից ավելի հանդիսատես հավաքող «Ինդիանապոլիս-500» մրցությունն է։

Լե Մանի 24-ժամյա մրցարշավի պատմությունն սկսվում է 1923 թվականից անցկացվում է Փարիզի մոտակայքում գտնվող 13,6 կմ երկարությամբ հատուկ կառուցված ավտոմրցուղում. մասնակցում են փակ թափքով երկտեղ մարզական ավտոմեքենաները։ Ղեկի մոտ փոխարինելով միմյանց՝ 2 կամ 3 մրցարշավորդներ 24 ժամում պետք է անցնեն հնարավորինս մեծ տարածություն։

• Խճուղային-օղակապտույտ
• Խճուղային-գծային
• Մրցուղային
• Ձևավոր վարման
• Կարտինգ
• Բազմամարտ և այլն։

Ավտոսպորտը Հայաստանում

Հայաստանում առաջին ավտոարշավը կայացել է 1929-ին՝ Երևան-Սևան-Դիլիջան-Վանաձոր-Ստեփանավան-Գյումրի-Արթիկ-Ապարան-Աշտարակ-Երևան ուղիով։

Հայաստանում ավտոակումբները ստեղծվել են 1935-ին։

Ավտոմոբիլային սպորտի ԽՍՀՄ չեմպիոններ են դարձել հայազգիներ Հ. Զարգարյանը, Գ. Դերմանյանը, Հ. Հարությունյանը (1964-1970), Է. Սրապիոնյանը, Վ. Քիրաջյանը, Շ. Հովսեփյանը (1970), Ս. Բայբուրթյանը (1971) և այլք։

Մոտոսպորտ

Մոտոսպորտ

Մոտոցիկլներով մրցարշավների աշխարհի առաջնություններն անցկացվում են ամեն տարի՝ հատուկ մոտոմրցուղիներում։ Չեմպիոնը որոշվում է Մեծ մրցանակի 12 և ավելի մրցարշավների արդյունքով։ Սպիդվեյը՝ առանց արգելակի և ամրաշրջանակի (շասսի) մոտոցիկլներով մրցարշավները, անցկացվում են 400 մ երկարությամբ ձվաձև, ցեխոտ մրցուղիներում։ Չեմպիոնատները լինում են թիմային և անհատական։ Մոտոկրոսն անցկացվում է կտրտված տեղանքով շատ բարդ մրցուղիներում, որտեղ մարզիկներին հարկ է լինում հաղթահարել բնական ցատկահարթակներն ու ցեխը։

Տես նաև

• Ավտոմեքենաներ
• Մոտոցիկլներ
• Ֆորմուլա 1

Աղբյուրներ

• Դպրոցական Մեծ Հանրագիտարան, Գիրք I

Արտաքին հղումներ

• Ավտոսպորտ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ավտոարշավ» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 648)։