Ագուլիսի բարբառ

Ագուլիսի բարբառ, զոկերեն արևելյան՝ ում ճյուղի անտեղաշարժ բաղաձայնական՝ եռաստիճան համակարգ ունեցող բարբառ։ Խոսվել է Ագուլիսում և շրջակա բնակավայրերում։

Ձայնավորներն են՝ ա, է, ը, ի, օ, ու, â, ö, ու՛։ Կան երկբարբառացումներ։ Առկա է ձայնավորների ներդաշնակության երևույթը։ Բաղաձայնական (պայթականների ու կիսաշփականների) համակարգը՝ եռաշարք (գրաբարակերպ)։ Ետնալեզվային պայթականներն ունեն քմայնացած տարբերակներ։ Շեշտը՝ վերջընթեր վանկում։ Գոյականն ունի թվի, հոլովի, առկայացման կարգեր։ Հոգնակիակերտներն են՝ -ար/-äր, -նէր, -ք, -äտիք, -նäտիք ևն։ Հատկացուցիչը որոշիչ հոդ է ստանում։ Բացառականում՝ -ից, գործիականում՝ -ավ, ներգոյականում՝ ամ (նաև՝ -ում) վերջավորությունները։ Կա նաև բացառականի վերլուծական ձև։ Առկա է անձի ու իրի քերականական տարբերակում (կրող խնդրի հետ կապված)։ Օժանդակ բայը չունի անցյալի ձևեր։ Բայի անցյալի վերլուծական կաղապարում գործառում է նէլ օժանդակ բառը (բառ-մասնիկը)։ Անցյալ կատարյալը համադրական ձև չունի։ Անկատար դերբայը ձևավորված է -ամ մասնիկով։ Սահմանական ներկան կազմվում է անկատար դերբայով և օժանդակ բայով։ Ձայնավորասկիզբ բայերը ստանում են ն նախահավելվածը. նօտամ ըմ «ուտում եմ»։ Ունի յոթ հոլով, հինգ եղանակ։

Անցյալում այս բարբառով խոսողներին կոչել են զոկ, որից էլ բարբառի երկրորդ՝ զոկերեն անվանումը, որն այժմ գործածական չէ։

Գրականություն

• Ս. Սարգսյանց, Ագուլեցոց բարբառը (զոկերի լեզուն), մ. 1-2, Մոսկվա, 1883։
• Հրաչյա Աճառյան, Քննություն Ագուլիսի բարբառի, Երևան, 1935։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 61)։