Ֆիմի Հեթումի Հեթումյան
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ֆիմի (այլ կիրառումներ)
Ֆիմի Հեթումյան | |
|---|---|
| Կիլիկիայի հայկական թագավորության արքայադուստր | |
| Տիտղոսներ | Սիդոնի իշխանուհի |
| Մահացել է՝ | դեկտեմբերի 2[1], 1309 |
| Վախճանի վայր | Դրազարկի վանք, Ադանայի մարզ, Թուրքիա |
| Դրազարկի վանք | |
| Ազգություն | հայ |
| Տոհմ | Հեթումյաններ |
| Հայր | Հեթում Ա |
| Մայր | Զապել Ա Ռուբենյան |
| Երեխաներ |
|
Ֆիմի Հեթումյան, նաև Եվփիմեա (ծննդյան թվականն անհայտ - դեկտեմբերի 2[1], 1309, Դրազարկի վանք), Կիլիկիայի հայկական թագավորության արքայադուստր, իշխանուհի, Կիլիկիայի Հեթում Ա թագավորի և Զաբել թագուհու ավագ դուստրը, Կիլիկիայի Լևոն Գ թագավորի քույրը և Սիդոնի սենյոր Ջուլիան Գրանիերի կինը։ Ֆիմին սերվում էր Հեթումյանների թագավորական տոհմից։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆիմի Հեթումյանը 1252 թվականին ամուսնացել է ֆրանսիացի իշխան Ջուլիան Գրանիերի (Ճուլիան, Յուլիան) հետ, որը Սիդոնի (Սայիդ) տերն էր[2]։ Ֆիմիի հայրը՝ Հեթում Ա-ն նրա ամուսնության ժամանակ, որպես օժիտ վճարել է 100 000 հայկական բիզանդ[3]։ 1263 թվականին, պատերազմի պատճառով, Ֆիմին հեռանում է Սիդոնից և իր Բալիան (Պալիան) և Հովհան (Ճուան) որդիների և Մարգարիտա (Մարկրուն կամ Մառինէ) աղջկա հետ գնում Կիլիկիա, զրկվելով իր իշխանությունից, պատսպարան է փնտրում իր հոր արքունիքում։ Այստեղ եղբայրը՝ Լևոն Գ-ն նրան մի շքեղ ավետարան է նվիրում[4][5][6]։ Հովհաննես եպիսկոպոս արքաեղբայրն էլ նվիրում է Հոբի և Սողոմոնի գրքերը, իբրև մխիթարություն Ֆիմիի դառնացյալ սրտին։
Հովհաննես Արքաեղբոր ձոնականը նվիրված արքայադուստր Ֆիմի Հեթումյանին[7]՝
«Ընկալ, ով աստուածասէր և գթասէր հոգի, մեծդ ըստ մարմնոյ և բարգաւաճդ ըստ ոգւոյ՝ ծիրանածինդ Ֆիմի, զբաղձալին քոյ, երկամբք ձեռին մեղապարտիս Յովհաննէս եպիսկոպոսի՝ եղբօր հօր քո, որով յԱստուած և յաստուածայինսն խոկասցիս միշտ, և տրտմեալ սրտի քո սփոփանս սովաւ արասցես. գիտենալով զի սեփհական է մարդկան նժդեհութիւն և պանդխտութիւն և փորձանք, որոց անդորր տացէ ձեզ, որ ամենահնարն է»[8][9][10][11]։
1274 թվականին մահանում է Ֆիմի Հեթումյանի ամուսինը` Ջուլիան Գրանիերը և այրիացած արքայադուստրը կրոնավորուհի դառնալով վանք է մտնում։ Դառնում է Տյուրոսի Ս. Աստվածածին վանքի (Կիպրոս) մայրապետը, որը կառավարում էր 1308 թվականին, խոր ծերության ժամանակ[12][13][14]։
Արքայադուստր Ֆիմին մահացել է 1309 թվականի դեկտեմբերի 2-ին[1] Դրազարկի վանքում։
Ընտանիքը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ամուսինը` Ջուլիան Գրանիեր (?-1274), ամուսնացած են եղել 1152-ից մինչև 1163 թվականը.
Երեխաները՝
- Բալիան Բ Գրանիեր (մահ. 1277)
- Հովհան Գրանիեր (մահ. 1289)
- Մարգարիտա Գրանիեր (Գի Բ Էմբրիակոյի կինը)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 «Հայապատում», Ղևոնդ Ալիշան, Վենետիկ, 1901, հատոր Գ, էջ 159
- ↑ «Նկարագիր Օշին թագաւորի ձեռագիր ժամագիրքին», Արտավազդ արքեպիսկոպոս Սյուրմեյան, Անթիլիաս, 1933, 98 ա, 100 ա
- ↑ «Սիսուան», Ղևոնդ Ալիշան, Վենետիկ, 1885, ըստ Այասի հաշվեցուցակի, էջ 370
- ↑ «Սիսուան», Ղևոնդ Ալիշան, Վենետիկ, 1885, էջ 146
- ↑ «Պատմական պատկերներ», Երվանդ Շահազիզ, Թիֆլիս, 1903, էջ 97, 120
- ↑ «Մի էջ հայ արուեստի և մշակոյթի պատմութիւնից», Գարեգին արք. Հովսեփյան, Հալեպ, 1930, էջ 24
- ↑ «Սիսուան», Ղևոնդ Ալիշան, Վենետիկ, 1885, էջ 154
- ↑ «Սիսուան», Ղևոնդ Ալիշան, Վենետիկ, 1885, էջ 145-146
- ↑ «Հայապատում», Ղևոնդ Ալիշան, Վենետիկ, 1901, էջ 486-487
- ↑ «Մայր ցուցակ հայերէն ձեռագրաց մատենադարանին Մխիթարեանց ի Վենետիկ», 1914, Վենետիկ, հատոր Ա, էջ 164-165
- ↑ «Revue des Etudes Armeniennes», 1928, էջ 22-24
- ↑ «Յուշիկք հայրենեաց հայոց», Ղևոնդ Ալիշան, հատոր Բ, Վենետիկ, 1869, էջ 538-565
- ↑ «Հայապատում», Ղևոնդ Ալիշան, Վենետիկ, 1901, էջ 545
- ↑ «Կիպրոս կղզի», Բակուրան, Նիկոսիա, 1903, էջ 62, 116
Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Հայոց անձնանունների բառարան», Հրաչյա Աճառյան, 1942 թ., Հատոր 5, Ցուցակ 1, Էջ 249-250 (2. Ֆիմի, 3. Ֆիմի)
- «Հայապատում», Ղևոնդ Ալիշան, Վենետիկ, 1901, հատոր Գ, էջ 159, (486-487)
- «Նկարագիր Օշին թագաւորի ձեռագիր ժամագիրքին», Արտավազդ արքեպիսկոպոս Սյուրմեյան, Անթիլիաս, 1933, 98 ա, 100 ա
- «Սիսուան», Ղևոնդ Ալիշան, Վենետիկ, 1885, էջ 145-146, 154, ըստ Այասի հաշվեցուցակի՝ 370
- «Պատմական պատկերներ», Երվանդ Շահազիզ, Թիֆլիս, 1903, էջ 97, 120
- «Մի էջ հայ արուեստի և մշակոյթի պատմութիւնից», Գարեգին արք. Հովսեփյան, Հալեպ, 1930, էջ 24
- «Մայր ցուցակ հայերէն ձեռագրաց մատենադարանին Մխիթարեանց ի Վենետիկ», 1914, Վենետիկ, հատոր Ա, էջ 164-165
- «Revue des Etudes Armeniennes», 1928, էջ 22-24