Փայտփորիկի գլուխը չի ցավում

Փայտփորիկի գլուխը չի ցավում ռուս.՝ Не болит голова у дятла
Երկիր	ԽՍՀՄ
Ժանր	մելոդրամա
Թվական	1974
Լեզու	ռուսերեն
Ռեժիսոր	Դինարա Ասանովա
Սցենարի հեղինակ	Յուրի Կլեպիկով
Դերակատարներ	Ելենա Ցիպլակովա և Եկատերինա Վասիլևա
Օպերատոր	Դմիտրի Դոլինին
Երաժշտություն	Եվգենի Կրիլատով
Կինոընկերություն	Լենֆիլմ
Տևողություն	73 րոպե
IMDb	ID 0156836

«Փայտփորիկի գլուխը չի ցավում» (ռուս.՝ «Не болит голова у дятла»), խորհրդային գեղարվեստական ֆիլմ, որը բեմադրել է ռեժիսոր Դինարա Ասանովան «Լենֆիլմ» կինոստուդիայում 1974 թվականին։

Ֆիլմում իր առաջին դերն է կատարել Ելենա Ցիպլակովան, որը հետագայում դարձել է հայտնի դերասանուհի և կինոռեժիսոր։ Կինոնկարը նաև առաջինն է ԽՍՀՄ-ում, որի նկարահանումների ժամանակ օգտագործվել է կինոժապավենի լրացուցիչ չափաքանակային լուսարձակման տեխնոլոգիան՝ պատկերի գույնը կառավարելու համար։

Ֆիլմի պրեմիերան ԽՍՀՄ-ում տեղի է ունեցել 1975 թվականի նոյեմբերի 5-ին։

Սյուժե

7-րդ դասարանի աշակերտ Սևա Մուխինը (Մուխա (Ճանճ) մականունով) տարված է երաժշտությամբ և սովորում է նվագել հարվածային գործիքներ։ Նա ակնածանքով է նայում տեղի ակումբում ջազային համույթի փորձին և ցանկանում է նույնպես նվագել խմբում։ Բայց մինչ այդ երաժշտության համար նրա վրա բարկանում են և՛ իր ավագ եղբայրը, որը բասկետբոլիստ է և իրենց քաղաքի հայտնի անձանցից), և՛ հարևանը՝ վարսավիր «Ստական Ստականիչը», որը Սևայի բացակայության ժամանակ փորձում է նրա թմբուկները հանձնել որպես մետաղի ջարդոն։

Սեւան սիրում է իր համադասարանցուն՝ գեղեցկուհի Իրինա Ֆեոդորովային։ Նրանք լավ ընկերներ են, սակայն նրանց հարաբերությունները չի կարելի համարել իդեալական, քանի որ նրանք հաճախ վիճում են, ապա հաշտվում։ Բացի այդ, Սևան խանդում է Իրային ինչ-որ Վալերկայի հանդեպ, որի մասին աղջիկն ասում է, որ նա ամեն ինչ գիտի, նույնիսկ գիտի՝ «որտեղ են մորեխի ականջները»։

Ամառային արձակուրդի ժամանակ Սևան կարողանում է համախոհներ հավաքել և երաժշտական խումբ ստեղծել։ Հետո նա մեկնում է ամառային ճամբար։ Մինչդեռ Իրան գնում է իրենց համադասարանցի Բուլկինի («Բատոն») մոտ և ասում է, որ հեռանում է քաղաքից, քանի որ իր զինվորական հորը տեղափոխում են Մուրմանսկ։ Իրան այդ մասին գրում է Մուխային ուղղված նամակում, վերջինս ոտքով գնում է քաղաքի երկաթուղային կայարան և վազում գնացքի հետևից, որով հեռանում է Իրան։

Դերերում

• Սաշա Ժեզլյաև – Սևա Մուխին (Մուխա)
• Լենա Ցիպլակովա – Իրա Ֆեոդորովա
• Սաշա Բոգդանով – Լյովա Բուլկին (Բատոն)
• Իրա Օբոլսկայա – Կապա Տարարուխինա
• Դենիս Կոզլով – Միշա
• Անդրեյ Նիկիտին – Գավրիլա
• Յուլյա Շիշկինա – Դաշա
• Եկատերինա Վասիլևա – Տատյանա Պետրովնա, ուսուցիչ, Մուխայի դասղեկը
• Նիկոլայ Գրինկո – Մուխայի հայրը (դերը հնչյունավորել է Իգոր Եֆիմովը)
• Տատյանա Վոլկովա – Մուխայի տատը
• Պավել Ռոստովսկի – Անդրեյ Մուխին
• Միխայիլ Սվետին – Ստեպան Ստեպանովիչ, Ստական Ստականիչ (դերը հնչյունավորել է Ալեքսեյ Կոժևնիկովը)
• Վլադիմիր Վասիլկով – հարվածային գործիքներ նվագող
• Ռոստիսլավ Չեվիչելով – ֆլեյտահար
• Անատոլի Կովալենկո – ֆլեյտահար
• Բորիս Լեբեդինսկի – կիթառահար
• Էդուարդ Լևկովիչ – կիթառահար

Նկարահանող խումբ

• Սցենարի հեղինակ՝ Յուրի Կլեպիկով
• Բեմադրող ռեժիսոր՝ Դինարա Ասանովա
• Բեմադրող օպերատոր՝ Դմիտրի Դոլինին
• Բեմադրող նկարիչ՝ Վլադիմիր Սվետոզարով
• Կոմպոզիտոր՝ Եվգենի Կռիլատով
• Հնչյունային օպերատոր՝ Բորիս Անդրեև
• Ռեժիսոր՝ Լյուդմիլա Կրիվիցկայա

Պարգևներ

• Լենինգրադի ստեղծագործական երիտասարդության II ստուգատեսի մեդալ և դափնեկրի դիպլոմ Դ. Ասանովային (1976)
• Լենինգրադի ստեղծագործական երիտասարդության III ստուգատեսի դափնեկրի կոչում Վ. Սվետոզարովին (1978)

Արձագանքներ

Դպրոցում, որտեղ ընդունված չէ ազգանուն ունենալ, նրան կոչել են Մուխա (Ճանճ)։ Եվ նա նման է ճանճի։ Անբարետես, գզգզված ու ձանձրացնող։ Գրեթե մինչև ծնկները կախված շապիկով՝ գունաթափված համարը կրծքին։ Մարզաշապիկը ժառանգաբար անցել է օրինակելի ավագ եղբորից՝ մարզիկից, որին Սևկային խորհուրդ են տվել նմանվել խոհեմ մեծահասակները։ Եվ որին նա բոլորովին չէր պատրաստվում նմանվել, քանի որ նա չէր պատրաստվում նմանվել որևէ մեկին։ Մուխան իրեն թույլ էր տալիս լինել ինքը և իր համար, շքամուտքում կանգնել գլխի վրա, ճոճվել երկաթե դարպասի վրա և հուսահատորեն սիրել բարակիրան փոքրիկ աղջկան՝ սև հյուսերով և վերին շրթունքի վրա սև խալով։ Եվ ոլեգին կերպով թմբուկով նվագել նորաձևությունից դուրս եկած ջազի ռիթմերը։ Անպետք իրերի հետ ձեղնահարկ վտարված փոքրիկ ըմբոստը, ինչպես ձանձրացնող ճանճը պատուհանին, մոլեգնած ու շնչակտուր խփում էր իր անհնարին հարվածային գործիքներին՝ փայտերով ճեղքելով փոշոտ օդը։

Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)  

В школе, где не принято церемониться с фамилиями, его прозвали Мухой. А он и был похож на муху. Невзрачный, взъерошенный и настырный. В обвислой чуть ли не до колен футболке с линялым номером на груди. Футболка перешла по наследству от образцово-показательного старшего брата-спортсмена, на которого Севке настоятельно советовали походить благоразумные взрослые. И на которого он категорически не собирался походить, как не собирался походить на кого бы то ни было. Муха позволял себе быть самим собой и для себя, стоять на голове в подъезде, раскачивать на кованых воротах и отчаянно любить тоненькую девочку с чёрными косичками и родинкой над верхней губой. И остервенело выколачивать из барабанов ритмы вышедшего из моды джаза. Изгнанный вместе с барахлом на чердак, маленький бунтарь — как назойливая муха о стекло — исступлённо и задыхаясь бил в свои невозможные барабаны, рассекая палочками пыльный воздух.

— Դմիտրի Սավելև, «Сеанс» հանդես

Ֆիլմի անվանումը արտացոլում է այն հայտնի փաստը, որ փայտփորիկներն իսկապես գլխացավից չեն տառապում, թեև օրական 12 հազար անգամ հարվածում են փայտին։ Փայտփորիկի գլուխը չցավելու պատճառի հայտնաբերման համար Կալիֆոռնիայի համալսարանից ամերիկացի գիտնականներ Իվան Շվաբը և Ֆիլիպ Մեյուն 2006 թվականին ստացել են Իգնոբելյան մրցանակ. պարզվել է, որ դա տեղի է ունենում փայտփորիկների գանգի հատուկ կառուցվածքի շնորհիվ, որի ոսկորներն ունեն ծակոտկեն կառուցվածք, և ուղեղը պաշտպանում են հարվածների ժամանակ ցնցումից։

Գրականություն

• М. М. Щедринский Дополнительная дозированная засветка как техническое и художественное средство(ռուս.) // «Техника кино и телевидения» : журнал. — 1978. — № 3. — С. 25—29. — ISSN 0040-2249.

Արտաքին հղումներ

• Данные о фильме в каталоге «Ленфильма»
• Аркус Л. «Не болит голова у дятла» (ռուսերեն). Проект журнала «Сеанс». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 28-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 2-ին.