Վենետիկի առյուծ
_-_n._157_-_Venezia_-_Leone_in_Piazza_san_Marco.jpg)
Վենետիկի առյուծ, Կիլիկիայի հայկական թագավորության թևավոր առյուծի հնագույն բրոնզե քանդակ Տարսոն քաղաքից[1], որն այժմ գտնվում է Իտալիայի Վենետիկ քաղաքի Սուրբ Մարկոսի հրապարակում և դարձել է քաղաքի խորհրդանիշը։ Այն նաև կապված է քաղաքի հովանավոր սրբերից մեկի՝ Սուրբ Մարկոս Ավետարանիչի հետ։
Քանդակը կանգնած է հրապարակի երկու մեծ գրանիտե սյուներից մեկի վրա։ Այս սյուները հավանաբար տեղադրվել են 1172-ից 1177 թվականներին[2], երբ ղեկավարում էր դոժ Սեբաստիանո Զիանին, կամ գուցե մոտ 1268 թվականին[3]։ Դրանք զարդարված են Վենետիկի երկու հովանավոր սրբերին ներկայացնող խորհրդանիշներով։
Առյուծի քանդակը շատ երկար և անհասկանալի պատմություն է ունեցել։ Այն սկզբնապես գտնվել է Կիլիկիայի Տարսոն քաղաքում մոտ մ.թ.ա 300 թվականին[4]։ Ժամանակի ընթացքում այն հասավ Վենետիկ և ի վերջո ներկայացրեց Սուրբ Մարկոսի առյուծը, որը Սուրբ Մարկոս ավետարանչի ավանդական խորհրդանիշն է։ Արևելյան սյան վրա կանգնած կերպարը ինչ-որ պահի ներկայացրեց Սուրբ Մարկոսի առյուծը։ Արևմտյան սյան վրա կանգնած կերպարը Սուրբ Թեոդորոս Ամասացին է, որը քաղաքի հովանավորն էր Սուրբ Մարկոսից առաջ։
Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առյուծը կշռում է մոտավորապես 3000 կիլոգրամ։ Առջևի թաթերի տակի դրված գիրքը ավելի ուշ շրջանի լրացում է։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծագում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առյուծը բրոնզե զանազան կտորների համադրություն է, որոնք ստեղծվել են ժամանակի տարբեր փուլերում՝ բոլորը կառուցված հնագույն «հիմնական» բաղադրիչների վրա։ Իր գոյության ընթացքում այն բազմիցս ենթարկվել է զգալի վերականգնման և վերանորոգման աշխատանքների՝ պահպանելու իր տեսքը և կառուցվածքային ամբողջականությունը։
Վերջին երկու դարերի ընթացքում գիտնականները վիճել են արձանի հնագույն մասերի ծագման շուրջ՝ ենթադրելով, որ դրանք եկել են Ասորեստանից, Սասանյան Պարսկաստանից, Հունա-Բակտրիայից, միջնադարյան Վենետիկից և տարբեր այլ ժամանակաշրջաններից ու վայրերից։ Այնուամենայնիվ, 1980-ականներին կատարված գիտական և արվեստի պատմական ուսումնասիրությունները հանգեցրին այն եզրակացության, որ արձանը, հավանաբար, ստեղծվել է մ.թ.ա. 4-րդ դարի վերջին և 3-րդ դարի սկզբին, հնարավոր է, հունական կամ արևելյահունական աշխարհում։ Բնօրինակ բրոնզե արձանը, որպես ամբողջություն, հավանաբար զգալիորեն տարբերվել է այսօրվա արձանից։ Բացի այդ, ստեղծված լինելով նախաքրիստոնեական շրջանում, այն ի սկզբանե որևէ կապ չի ունեցել Սուրբ Մարկոսի հետ։
Միջնադարյան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հավանական է, որ արձանը իր ներկայիս տեսքը ստացել է միջնադարյան ժամանակաշրջանում։ Առյուծի մասին ամենավաղ տեքստային հիշատակումը վերաբերում է 1293 թվականին, երբ այն գրանցվել է որպես երկար ժամանակ անտեսումից հետո վերականգնված:
1797 թվականին Իտալիա արշավանքի ժամանակ Նապոլեոնն արձանը իր հետ Վենետիկից տանում է Ֆրանսիա։ Այն վնասվել է տեղափոխման ընթացքում՝ կորցնելով թևերը, թաթերը, պոչը և ավետարանը։ Ֆրանսիացի քանդակագործների, հավանաբար Էդմ Գոլի կամ Ժան Գիյոմ Մոյտի կողմից վերականգնվելուց հետո Առյուծը տեղադրվեց Fontaine des Invalides շատրվանի վրա։
.jpg)
Նապոլեոնի մահվանից հետո Առյուծը վերադարձվեց Վենետիկ։ 1815 թվականի հոկտեմբերի 2-ին տեղափոխման ընթացքում այն կրկին մեծ վնաս է կրել։ Պարանը կտրվելով՝ արձանը ընկավ և փշրվեց։ Արդյունքում բրոնզե արձանը բաժանվել է մոտավորապես 20 մասի։ Կորցնելով իր հիմնական զարդը, Fontaine des Invalides-ը ի վերջո վերանախագծվեց և վերջնականապես քանդվեց 1840 թվականին։
Վենետիկ վերադարձնելուց հետո Բարտոլոմեո Ֆերարին վերականգնել է արձանը և այն 1816 թվականի ապրիլի 13-ին պաշտոնապես տեղադրվել է սյան վրա։ Այս վերականգնումը ներառում էր առյուծի պոչի փոփոխություն, որն այժմ երկարացված է։ Նախկինում պոչը գտնվում էր հետևի ոտքերի միջև[5]։ Թաթերի տակի գիրքը նորից ձևափոխվեց։
Մշակույթում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ի վերջո, Առյուծի պատկերը դարձավ Վենետիկի Հանրապետության խորհրդանիշը և հայտնվեց նրա դրոշի վրա[6]։ Միջազգային մակարդակում այն նաև հայտնի է որպես «Ոսկե առյուծ» մրցանակ, որը ներկայացվել է 1949 թվականին Վենետիկի միջազգային կինոփառատոնում[7][8]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Phoenix (2022 թ․ հունիսի 30). «The Lion Of Venice: Symbol Of Magnificence And Power Came From Armenian Kingdom Of Cilicia». Phoenix Tour Armenia (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 26-ին.
- ↑ Madden, Thomas F., Venice: islands of honor and profit: a new history (2012), Penguin Books, p. 98.
- ↑ Maguire, Henry and Robert S. Nelson, editors (2010), San Marco, Byzantium and the Myths of Venice (Dumbarton Oaks Byzantine Symposia and Colloquia); Dumbarton Oaks Research Library and Collection, pg 79 and note 10 on pg 10.
- ↑ Scarfi, Bianca Maria, ”The Bronze Lion of St Mark” (1990); In: Scarfi, Bianca Maria, editor, The Lion of Venice: Studies and Research on the Bronze Statue in the Piazzetta, Prestel Publishing, pp. 31-124.
- ↑ Wills, Garry (1999). «The Lions of Venice». The American Scholar. 68 (2): 49. ISSN 0003-0937.
- ↑ Griffith, Elizabeth (2005 թ․ սեպտեմբերի 1). «The Winged Lion of St. Mark: Logo of Venice, Inc» (PDF): 25. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 21-ին.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(օգնություն) - ↑ Donati, Silvia (2018 թ․ օգոստոսի 31). «Everything You Need to Know About the Venice Film Festival». Bluespark Production. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 21-ին.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(օգնություն) - ↑ O'Brien, Conan (host) (11 April 2018). "Conan Without Borders: Italy". Conan. Season 8. Episode 58. TBS.