Ռազմական հեղաշրջում Սուդանում (2019)

Ռազմական հեղաշրջում Սուդանում
Թվական	ապրիլի 11, 2019
Մասն է	2018-2019 Սուդանի բողոքի ցույցեր
Վայր	Խարթում
Հակառակորդներ
Հրամանատարներ
Կողմերի ուժեր
Ռազմական կորուստներ

Ռազմական հեղաշրջում Սուդանում, տեղի է ունեցել 2019 թվականի ապրիլի 11-ի առավոտյան, ինչի հետևանքով Սուդանի նախագահ Օմար ալ-Բաշիրը, որն այդ պաշտոնը զբաղեցնում էր գրեթե 30 տարի, իշխանությունից հեռացվել է երկրի զինված ուժերի կողմից երկար ժամանակ շարունակվող բողոքներից հետո^[1]։

Նախապատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սուդանում բողոքները շարունակվել են 2018 թվականի դեկտեմբերի 19-ից, երբ մի քանի քաղաքներում ցույցերի շարք է բռնկվել գնաճի և տնտեսական վիճակի վատթարացման պատճառով^[2]։ 2019 թվականի հունվարին ցուցարարների ուշադրությունը տնտեսական հարցերից անցել է երկրի նախագահ Օմար ալ-Բաշիրի պաշտոնաթողության կոչերին^[3]^[4]։

2019 թվականի փետրվարին ալ-Բաշիրը երկրում առաջին արտակարգ դրությունն է հայտարարել վերջին քսան տարվա ընթացքում աճող անկարգությունների ֆոնին, ինչպես նաև մի շարք փոփոխություններ է կատարել իշխանության մեջ, որոնք այդպես էլ չեն շտկել իրադրությունը^[5]^[6]։

Հեղաշրջում և հետևանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ապրիլի 11-ի առավոտյան սուդանցի զինվորականները լուծարել են նախարարների կաբինետը և Ազգային ժողովը, ինչպես նաև հայտարարել են եռամսյա արտակարգ դրություն, որին կհետևի երկամյա անցումային շրջանը^[7]։ Ահմեդ Ավադ իբն Աուֆը, որը միաժամանակ եղել է Սուդանի պաշտպանության նախարարը և երկրի փոխնախագահը, իրեն դե ֆակտո հայտարարել Է պետության ղեկավար, ինչպես նաև հայտարարել Է երկրի սահմանադրության գործողությունը կասեցնելու մասին և պարետային ժամ է սահմանել երեկոյան ժամը 10-ից մինչև առավոտյան ժամը 4-ը՝ փաստացի արգելելով բողոքի գործունեությունը^[8]։

Պետական զանգվածային լրատվամիջոցները հայտնել են, որ բոլոր քաղաքական բանտարկյալները, ներառյալ ալ-Բաշիրի դեմ բողոքի առաջնորդները, ազատ են արձակվել բանտից^[9]։ Նախկին նախագահ ալ-Բաշիրի «Սուդանի ազգային կոնգրես» կուսակցությունը հայտարարել է, որ իրենք հանրահավաք կանցկացնեն՝ ի պաշտպանություն երկրի տապալված ղեկավարի^[10]։ Իր հերթին զինվորները հարձակում են գործել Խարթումում «Ազգային Կոնգրեսի» հիմնական գաղափարական թևի՝ Իսլամական շարժման գրասենյակների վրա^[11]։

Ապրիլի 12-ին Ռազմական խորհրդի քաղաքական կոմիտեի ղեկավար Ումար Զեյն ալ Աբիդինը հայտարարել էր, որ նախկին նախագահ ալ-Բաշիրը չի տրամադրվի Միջազգային քրեական դատարանին, այլ կդատապարտվի հայրենիքում^[12]։ Նա նաև պատմել է, որ անցումային շրջանի ժամկետը կարող է կրճատվել մինչև մեկ ամիս, եթե երկրում իրավիճակը կայունանա։ Այդ դեպքում իշխանությունը կհանձնվի քաղաքացիական կառավարությանը^[13]։

Նույն օրը երեկոյան Ահմեդ Ավադ իբն Աուֆը հեռացել Է Անցումային ռազմական խորհրդի նախագահի պաշտոնից և իրեն փոխարինող նշանակել գեներալ-լեյտենանտ Աբդել Ֆաթահ ալ-Բուրհանին, որը զբաղեցնում էր զինված ուժերի գլխավոր տեսուչի պաշտոնը^[14]^[15]^[16]։ Դա տեղի է ունեցել Միջազգային քրեական դատարանին ալ-Բաշիրին չհանձնելու նրա որոշման կապակցությամբ բողոքներից հետո, և քանի որ, ցուցարարների կարծիքով, Աուֆ-ն նախկին նախագահ Բաշիրի իշխանության առաջատար դեմքերից մեկն է^[17]^[18]։

Ապրիլի 13-ին ալ-Բուրհանը կոչ է արել այդ օրը հանդիպում անցկացնել ազատության և փոփոխությունների օգտին հանդես եկող ընդդիմության հետ^[19]։ Իր հերթին, Սուդանի արագ աջակցության ուժերը կոչ են արել ստեղծել անցումային խորհուրդ, որում պետք է ընդգրկվեն քաղաքացիական և ռազմական գործիչներ, ինչպես նաև միջազգային դիտորդների հսկողության ներքո անցկացնել ազատ ընտրություններ և ձևավորել դատարաններ և գլխավոր դատախազություն՝ կոռուպցիայի դեմ պայքարելու համար^[20]^[21]։ Նույն օրը ալ-Բուրհանը չեղյալ է հայտարարել պարետային ժամը և հրամանագիր է ստորագրել բողոքի ակցիաների ժամանակ արտակարգ դատարանի կողմից ձերբակալված բոլոր մարդկանց ազատ արձակելու մասին^[22]^[23]։ Հրաժարական ուղարկվել է Ազգային անվտանգության և հետախուզության ծառայության ղեկավար Սալահ «Գոշ» Աբդալլային, ով վերահսկում է բողոքի ցրումը^[24]^[25]։ Բանակցությունները ցուցարարների և զինվորականների միջև քաղաքացիական կառավարությանն անցնելու վերաբերյալ տեղի են ունեցել այդ օրը^[26]։

Ապրիլի 14-ին հայտարարվել էր, որ խորհուրդը համաձայնել է նշանակել քաղաքացիական վարչապետ, և որպեսզի քաղաքացիական անձինք ղեկավարեն յուրաքանչյուր նախարարություն, բացառությամբ պաշտպանության և ներքին գործերի նախարարությունների^[27]։ Նույն օրը Ռազմական խորհրդի պաշտոնական ներկայացուցիչ Շամս Էլ Դին Կաբբաշի Սինտոն հայտարարել է, որ Աուֆ-ն հեռացվել է պաշտպանության նախարարի պաշտոնից, իսկ գեներալ-լեյտենանտ Աբու Բաքր Մուստաֆան նշանակվել է Ազգային անվտանգության և հետախուզության ծառայության տնօրենի պաշտոնում^[28]^[29]^[30]։

Ապրիլի 15-ին Շամս ադ-Դին Կաբբաշին հայտարարել է, որ նախկին իշխող «Ազգային Կոնգրես» կուսակցությունը չի մասնակցի անցումային կառավարությանը^[31]։ Չնայած նրան, որ կուսակցությունն իրավունք չունի մասնակցել անցումային գործընթացին, նրան չի արգելվել մասնակցել առաջիկա ընտրություններին։ Հայտնի ակտիվիստ Մոհամմեդ Նաջի ալ-Ասամը հայտարարել է, որ զինվորականների և ցուցարարների միջև վստահությունը նույնպես աճում է այն բանից հետո, երբ գնալով ավելի են ընթանում բանակցությունները և ավելի շատ քաղբանտարկյալներ են ազատվում, չնայած նստացույցը ցրելու բանակի վատ կազմակերպված փորձին^[32]:Հայտարարվել է նաև Ռազմական խորհրդի վերակազմավորման մասին, որը սկսվել է գեներալ-գնդապետ Հաշեմ Աբդելյա Մութթալիբ Ահմեդ Բաբակրայի՝ բանակի շտաբի պետ, իսկ գեներալ-գնդապետ Մոհամեդ Օտման ալ-Հուսեյնի՝ շտաբի պետի տեղակալ նշանակվելուց հետո^[33]։ Աֆրիկյան միությունը Սուդանին 15 օր է տվել քաղաքացիական կառավարություն հաստատելու համար։ Եթե իշխող ռազմական խորհուրդը չշեղվի իշխանությունից, ապա Սուդանը կհեռացվի կազմակերպության աշխատանքից, իսկ անդամակցությունը կդադարեցվի^[34]։

Ապրիլի 16-ին Ռազմական խորհուրդը հայտարարել է, որ ալ-Բուրհանը կրկին կատարել է ցուցարարների պահանջները և աշխատանքից ազատել երկրի երեք գլխավոր դատախազներին, այդ թվում՝ գլխավոր դատախազ Օմար Ահմեդ Մոհամեդ Աբդելսալամին, պետական մեղադրող Ամերա Իբրահիմ Մեջիդին և պետական մեղադրող Հեշամ Օսման Իբրահիմ Սալեհին^[35]^[36]^[37]։ Նույն օրը երկու իրազեկ աղբյուրներ CNN-ին հայտնել են, որ ալ Բաշիրին, նրա ներքին գործերի նախկին նախարար Աբդելռահիմ Մոհամեդ Հուսեյնին և իշխող կուսակցության նախկին ղեկավար Ահմեդ Հարունին կոռուպցիայի և ցուցարարների մահվան մեղադրանքներ կառաջադրվեն^[38]^[39]։

Նույն օրը Աֆրիկյան միությունը երկարացրել է իշխանությունը զինվորականներից նոր քաղաքացիական՝ հավասարությանը փոխանցելու վերջնագրի ժամկետը։ Աֆրիկյան երկրների առաջնորդները Կահիրեի գագաթնաժողովում համաձայնության են եկել ռազմական խորհրդին երեք ամիս տրամադրել իշխանության փոխանցման համար^[40]։

Ապրիլի 27-ին ընդդիմության և զինվորականների միջև բանակցությունների մի շարք անհաջող փորձերից հետո «հանուն ազատության և փոփոխությունների» դաշինքն ու ռազմական խորհուրդը համաձայնության են եկել երկրի կառավարման խորհուրդ ստեղծելու շուրջ։ Կողմերը պետք է համաձայնության գային նոր խորհրդում երկու ուժ ներկայացնող անձանց թվի շուրջ։ Ցուցարարների ուժերն առաջարկել են, որ խորհրդում ընդգրկվեն 8 քաղաքացիական և 7 զինվորական ներկայացուցիչներ, իսկ բանակը պնդում է, որ խորհուրդը բաղկացած կլինի 10 հոգուց, որոնցից 7-ը պատվիրակելու է ռազմական խորհուրդը, 3-ը ներկայացնելու են քաղաքացիական ուժերը^[41]։

Երկրի նախկին ղեկավարության ձերբակալություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ալ-Բաշիրի ձերբակալությունից հետո, ինչպես հաղորդվում է, նրան պահել են տնային կալանքի տակ և ուժեղացված հսկողության տակ՝ փոխարինելով անձնական թիկնապահին^[42]։ Անցումային ռազմական խորհրդի անդամ գեներալ-գնդապետ ալ-Աբիդինը հայտարարել է, որ ռազմական կառավարությունը չի հանձնի ալ-Բաշիր Հաագայի Միջազգային քրեական դատարանում մեղադրանքներ ներկայացնելու համար, որտեղ ալ-Բաշիրը մեղադրվում է մարդկության դեմ հանցագործությունների, ինչպես նաև 2003 թվականից մինչև 2008 թվականն ընկած ժամանակաշրջանում Դարֆուրում տեղի ունեցած ցեղասպանության հետ կապված ռազմական հանցագործությունների մեջ։ Ալ-Աբիդինն ասել է, սակայն, որ ռազմական կառավարությունը ձգտելու Է Սուդանում հետապնդել ալ-Բաշիրին^[43]^[44]։

Ալ-Բաշիրի ավելի քան 100 դաշնակիցներ^[45], այդ թվում՝ վարչապետ Մուհամադ Թահիր Այլան, «Ազգային կոնգրես» կուսակցության առաջնորդ Ահմեդ Հարունը, «Ազգային կոնգրեսի» անդամ Ավադ ալ-Ջազը, պաշտպանության նախկին նախարար և Խարթում նահանգի նահանգապետ Աբդել Ռահիմ Մոհամմեդ Հուսեյնը և նախկին փոխնախագահներ Բաքրի Հասան Սալեհը և Ալի Օսման Թահան, նույնպես ձերբակալվել են^[46]^[47]։ Հաղորդվում էր նաև, որ ալ-Բաշիրի կառավարությունում ծառայող ավելի շատ մարդիկ են ձերբակալվել նաև 2019 թվականի ապրիլի 14-ին^[48]։ Նրանց թվում են եղել կուսակցության քաղաքական սեկտորի ղեկավար Աբդել Ռահման ալ-Հիդիրը, ներքին գործերի նախկին նախարար Իբրահիմ Մահմուդը, նախագահի գործերի նախկին նախարար Ֆադլ Աբդալլան և կուսակցության երիտասարդական սեկտորի ղեկավար Մոհամեդ ալ-Ամինը^[31]^[49]։

Ապրիլի 17-ին բանտի երկու աշխատակիցներ, ինչպես նաև ալ-Բաշիրի ընտանիքի անդամները հաստատել են, որ նախկին նախագահ Օմար ալ-Բաշիրին նախագահական պալատից, որտեղ նա գտնվում էր տնային կալանքի տակ, տեղափոխել են Խարթումի խիստ ռեժիով Քոբար բանտ։ Քոբարը` նույն բանտն է, որտեղ ալ-Բաշիրը քաղաքական բանտարկյալների էր պահում իր իշխանության օրոք^[50]^[51]։ Ալ-Բաշիրը, Ինչպես հաղորդվում է, շրջապատված է խիստ պահպանությամբ և պահվում է մեկուսի բանտարկության մեջ։ Թարգմանությունը տեղի է ունեցել Ուգանդայի արտաքին գործերի նախարար Հենրի Օրեմ Օկելլոյի՝ Ուգանդայում Սուդանի նախկին նախագահին ապաստան տրամադրելու հնարավորության մասին խոսելուց մեկ օր անց։Ալ-Բաշիրի մի քանի այլ դաշնակիցներ նույնպես պահվում են բանտում^[52]։ Ալ-Բաշիրի տեղափոխման մասին հաղորդումներն ավելի ուշ հաստատվել են «Ալ-Ջազիրայի» կողմից բանտային պահակի կողմից։ Ռազմական խորհրդի ներկայացուցիչ Շամս Էլդին Կաբաշին հավելել է, որ ալ-Բաշիր, Աբդուլա ալ-Բաշիր և Ալաբաս ալ-Բաշիր եղբայրներից երկուսը նույնպես կալանավորվել են^[53]։

Ապրիլի 25-ին Sky News Arabia հեռուստաալիքը, վկայակոչելով իր աղբյուրներին, հայտնել էր, որ ռազմական կառավարությունը կալանքից ազատել է երկրի ազգային ասամբլեայի նախագահ Իբրահիմ Ահմեդ Օմերին և Սուդանի երկու նախկին փոխնախագահներ Հասաբո Մուհամեդ Աբդել Ռահմանին և Մուհամեդ Օսման Կիբրին^[54]^[55]։ Իր հերթին ռազմական խորհրդի պաշտոնական ներկայացուցիչը հերքել է այդ տեղեկությունը^[56]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

[1] Военный переворот в Судане. Главное

[2] Several killed in Sudan as protests over rising prices continue

[3] Sudanese police fire on protesters demanding president step down

[4] 'It’s more than bread': Why are protests in Sudan happening?

[5] Sudan’s Bashir names VP, prime minister as protests continue

[6] Sudan’s Al-Bashir Declares State of Emergency for One Year

[7] Sudan’s President Bashir forced out in military coup

[8] Sudan’s Omar Hassan al-Bashir is ousted by military after 30 years in power

[9] В Судане освободили всех политзаключенных

[10] [1]

[11] Soldiers raid Bashir’s ruling party offices, witnesses say

[12] В Судане военные заявили о намерении судить экс-президента аль-Башира

[13] Срок работы военного совета Судана могут сократить до месяца

[14] Head of Sudan military council steps down one day after long-time leader Bashir toppled in coup

[15] «The Latest: Sudan's post-coup transitional leader steps down». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 14-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 28-ին.

[16] Sudan defense minister steps down as head of transitional military council

[17] Sudan’s Ibn Auf steps down as head of military council

[18] Одно из протестных движений в Судане выступило против решений военных

[19] Новый глава военсовета Судана пригласил оппозицию встретиться в субботу

[20] Силы быстрой поддержки Судана призвали создать переходный совет

[21] Военные предложили выборы с международными наблюдателями в Судане

[22] Sudan’s security and intelligence chief resigns, as new leader lifts night curfew

[23] Sudan’s intelligence chief Salah Gosh resigns: Military council

[24] Глава разведки Судана подал в отставку, сообщили СМИ

[25] Sudan intelligence chief Salih Ghosh resigns day after president Omar al-Bashir toppled by army

[26] Sudan’s military holds talks with protesters as curfew lifted

[27] AU chief meets Sudanese military delegation, backs protesters demands

[28] Sudan’s military council removes defense minister, names new intelligence head

[29] Sudan military vows to reform intelligence service amid protests

[30] Sudan’s military council names new intelligence chief

[alaraby.co.uk-31] 31,0 ^31,1 Bashir’s former ruling party barred from transitional government, will take part in future elections

[32] Sudan’s protesters voice optimism after talks with army

[33] Sudan leaders face pressure for transfer to civilian rule

[34] AFP: Афросоюз пригрозил приостановить членство Судана, если армия не уйдет от власти

[35] «Sudan Military Ruler Sacks Prosecutor General: Statement». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ սեպտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 28-ին.

[36] Sudan’s interim military council fires three top public prosecutors

[37] Sudan’s military rulers sack more top officials after pressure from protesters

[38] African Union gives Sudan 15 days to establish civil rule

[39] Лидеры Военного совета Судана ушли в отставку — СМИ

[40] Военному совету Судана предоставили три месяца для передачи власти

[41] Sky: в Судане армия и оппозиция договорились о создании совета по управлению страной

[42] Sudan will prosecute Bashir but won’t hand him over, military says

[43] «Sudanese Army Won't Extradite Deposed President Omar al-Bashir». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 12-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 28-ին.

[44] The Latest: Sudan’s post-coup transitional leader steps down

[45] More than 100 people arrested from president’s team in Sudan, including prime minister

[46] As Bashir faces court, Sudan’s protesters keep the music alive

[47] Sudan’s President Steps Down After Months of Protests

[48] Sudan crisis: Military council arrests former government members

[49] Partai Mantan Presiden Sudan Dilarang Ikut Transisi

[50] Toppled Bashir moved from residence to Khartoum’s Kobar prison: relatives

[51] Sudan’s Bashir transferred to jail notorious for holding political prisoners during his regime

[52] Sudan crisis: Ex-President Omar al-Bashir moved to prison

[53] Omar al-Bashir’s brothers arrested as Sudan protests continue

[54] СМИ: в Судане арестовали двух бывших вице-президентов

[55] СМИ: в Судане освобождены из-под стражи спикер парламента и двое бывших вице-президентов

[56] Военный совет Судана отрицает освобождение из-под ареста некоторых представителей режима экс-президента аль-Башира

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]