Պրիզրենի սանջակ

Պրիզրենի սանջակ
Երկիր	Օսմանյան կայսրություն
Կարգավիճակ	սանջակ
Մտնում է	Monastir Vilayet?, Կոսովոյի վիլայեթ և Prizren Vilayet?
Վարչկենտրոն	Պրիզրեն
Հիմնադրված է	1455 թ.
Փոխարինեց	Serbian Despotate?

Պրիզրենի սանջակ (թուրքերեն՝ Prizren Sancağı, ալբ․՝ Sanxhaku i Prizrenit, սերբ.՝ Призренски санџак), Օսմանյան կայսրության սանջակներից մեկը Պրիզրեն վարչական կենտրոնով։ Այն հիմնադրվել է Օսմանյան կայսրության կողմից Պրիզրենի գրավումից անմիջապես հետո, 1455 թվականին, Սերբական դեպրոտիայում^[1]։ Սերբիայի մնացած տարածքը զավթվեց 1459 թվականին Սմեդերևոյի անկումից հետո և բաժանվեց հետևյալ սանջակների. Վուչիտրնի , Կրուշեվացի սանջակ և Սմեդերևոյի սանջակ։ 1912 թվականին Առաջին Բալկանյան պատերազմի սկզբում Սերբիայի թագավորության և Չեռնոգորիայի թագավորության զորքերը գրավեցին Պրիզրենի սանջակի տարածքը։ 1913 թվականի մայիսի 30-ին ստորագրված Լոնդոնի հաշտության համաձայնագրի պայմանների համաձայն, Պրիզրենի սանջակի տարածքը բաժանվել է Սերբիայի և Չեռնոգորիայի միջև։

Վարչական բաժանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օսմանյան կայսրության գրանցամատյանի համաձայն, 1571 թվականին Պրիզենիւ սանջակը բաղկացած էր հինգ նահիյաներից^[2]. Պրիզրեն, Հոչա, Ժեժնա, Տրգովիշտե և Բիհոր։

Սանջակին երբևիցե պատկանած տարածքի հիմնական մասը այժմ մտնում է Կոսովոյի (Պրիզրեն և Հոչա), Սերբիայի (Ժեժնա, Նովի Պազար քաղաքից 20 կմ դեպի հարավ-արևելք) և ամենափոքր մասը Չեռնոգորիայի (Բիհոր և Տրգովիշտե, Ռոզաեի մոտ) կազմի մեջ։

Շկոդեր, Պրիզրեն և Կոսովո վիլայեթներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1867 թվականին Պրիզենի սանջակը միավորվել է Դիբրինի սանջակի և Սքադարի սանջակի հետ և միասին ձևավորել են Շկոդերի վիլայեթը։ 1871 թվականին Պրիզենի սանջակը մտավ նորից ստեղծված Պրիզենի վիլայեթի կազմի մեջ^[3]^[4]։ Իր հերթին Պրիզենի վիլայեթը Պրիզենի սանջակի հետ միասին մտել է Կոսովոյի վիլայեթի կազմի մեջ, որը ստեղծվել է 1877 թվականին։ Պրիզենը դարձավ Կոսովոյի վիլայեթի վարչական կենտրոնը^[5]։

Նիշի և Պիրոտի սանջակը Վրանեի հետ միասին բաժանվեցին Կոսովոյի Վիլայեթից և դարձան Սերբիայի իշխանության տարածքներ, 1878 թվականի Բեռլինի կոնգրեսի արդյունքներով։ Դրանից հետո Դիբրի սանջակը տեղափոխվել է Մանաստիր վիլայեթ։ Այս բոլոր փոփոխություններից հետո Կոսովոյի վիլայեթը բաղկացած էր երեք սանջակներից՝ Պրիզենի, Սկոպյան և Նովոպազարյան^[6]։ Չնայած Բեռլինի կոնգրեսի որոշմանը, Նովոպազարյան սանջակի նկատմամբ վերահսկողությունը Ավստրո-Հունգարիային փոխանցելուն, այն դե ֆակտո մնաց Օսմանյան կայսրության ղեկավարության տակ^[7]։

Երիտթուրքերի հեղաշրջում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1908 թվականին Երիտթուրքերի հեղաշրջումից հետո Օսմանյան կայսրությունում տեղի են ունեցել առաջին խորհրդարանական ընտրությունները, այդ թվում նաև Պրիզրենի սանջակում։

Վերացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մինչև 1912 թվականի հոկտեմբերի վերջը Առաջին Բալկանյան պատերազմի ժամանակ Սերբիայի թագավորության և Չերնոգորիայի զորքերը գրավեցին Պրիզրենի սանջակը^[8]։ 1913 թվականի Լոնդոնի կոնֆերանսի ժամանակ ստորագրված Լոնդոնի հաշտության համաձայնագրի պայմանների համաձայն, նրա տարածքը բաժանվել է Սերբիայի և Չեռնոգորիայի միջև։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Zbornik za narodni život i običaje, Volume 40 (Serbo-Croatian). Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti. 1962. էջ 407. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 5-ին. «Neposredno posle zauzimanja (1455. godine) Prizren je postao sedište prizrenskog sandžaka»{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
↑ Katić, Tatjana (2010), Tibor Živković (ed.), Опширни попис призренског санџака из 1571. године (Detailed register of the prizren sancak from 1571.) (Serbian), Belgrade: Istorijski Institut, էջ 8, ISBN 978-86-7743-081-8, OCLC 712374230{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
↑ Grandits, Hannes; Nathalie Clayer; Robert Pichler (2010). Conflicting Loyalties in the Balkans The Great Powers, the Ottoman Empire and Nation-building. Gardners Books. էջ 309. ISBN 978-1-84885-477-2. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 5-ին. «In 1868 the vilayet of Prizren was created with the sancaks of Prizren, Dibra, Skopje and Niš; it only existed till 1877»
↑ Akşin Somel, Selçuk (2001). The modernization of public education in the Ottoman Empire, 1839-1908. Netherlands: Brill. էջ 234. ISBN 90-04-11903-5. Վերցված է 2011 թ․ օգոստոսի 2-ին. «the vilayet of Prizren was founded in 1871»
↑ Apostoloski, Mihailo (1978). Makedonija vo istočnata kriza 1875-1881. Skopje: Makedonska akademija na naukite i umetnostite. էջ 187. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 13-ին. «Thus the seat of the Kosovo vilayet naturally moved to Prizren.»
↑ Apostoloski, Mihailo (1978). Makedonija vo istočnata kriza 1875-1881. Skopje: Makedonska akademija na naukite i umetnostite. էջ 187. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 13-ին. «The Kosovo vilayet was then divided into three sanjaks: the Prizren, Skopje and Novi Pazar.»
↑ Morisson, Kenneth (2008). «Political and religious conflict in Sanjak». Defence Academy of United Kingdom. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 13-ին.
↑ Yücel Yigit (2010), «Prizren Sancağı'nın Idarî Yapısı (1864–1912)», History Studies (Turkish), vol. 2/1, «Zaten Balkan Savaşları sonunda 31 Ekim 1912'de deşehir Sırp kontrolüne geçmiş ve Prizren'deki Osmanlı idaresi de sona ermiştir»{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Katić, Tatjana (2010), Tibor Živković (ed.), Опширни попис призренског санџака из 1571. године (Detailed register of the prizren sancak from 1571.) (Serbian), Belgrade: Istorijski Institut, ISBN 978-86-7743-081-8, OCLC 712374230{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)године (Detailed register of the prizren sancak from 1571.) (in Serbian), Belgrade: Istorijski Institut, ISBN 978-86-7743-081-8, OCLC 712374230
Yücel Yigit (2010), «Prizren Sancağı'nın Idarî Yapısı (1864–1912)», History Studies (Turkish), vol. 2/1{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

[1] Zbornik za narodni život i običaje, Volume 40 (Serbo-Croatian). Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti. 1962. էջ 407. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 5-ին. «Neposredno posle zauzimanja (1455. godine) Prizren je postao sedište prizrenskog sandžaka»{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

[2] Katić, Tatjana (2010), Tibor Živković (ed.), Опширни попис призренског санџака из 1571. године (Detailed register of the prizren sancak from 1571.) (Serbian), Belgrade: Istorijski Institut, էջ 8, ISBN 978-86-7743-081-8, OCLC 712374230{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

[3] Grandits, Hannes; Nathalie Clayer; Robert Pichler (2010). Conflicting Loyalties in the Balkans The Great Powers, the Ottoman Empire and Nation-building. Gardners Books. էջ 309. ISBN 978-1-84885-477-2. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 5-ին. «In 1868 the vilayet of Prizren was created with the sancaks of Prizren, Dibra, Skopje and Niš; it only existed till 1877»

[4] Akşin Somel, Selçuk (2001). The modernization of public education in the Ottoman Empire, 1839-1908. Netherlands: Brill. էջ 234. ISBN 90-04-11903-5. Վերցված է 2011 թ․ օգոստոսի 2-ին. «the vilayet of Prizren was founded in 1871»

[5] Apostoloski, Mihailo (1978). Makedonija vo istočnata kriza 1875-1881. Skopje: Makedonska akademija na naukite i umetnostite. էջ 187. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 13-ին. «Thus the seat of the Kosovo vilayet naturally moved to Prizren.»

[6] Apostoloski, Mihailo (1978). Makedonija vo istočnata kriza 1875-1881. Skopje: Makedonska akademija na naukite i umetnostite. էջ 187. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 13-ին. «The Kosovo vilayet was then divided into three sanjaks: the Prizren, Skopje and Novi Pazar.»

[7] Morisson, Kenneth (2008). «Political and religious conflict in Sanjak». Defence Academy of United Kingdom. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 13-ին.

[8] Yücel Yigit (2010), «Prizren Sancağı'nın Idarî Yapısı (1864–1912)», History Studies (Turkish), vol. 2/1, «Zaten Balkan Savaşları sonunda 31 Ekim 1912'de deşehir Sırp kontrolüne geçmiş ve Prizren'deki Osmanlı idaresi de sona ermiştir»{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]