Վազգեն Չալոյան

Վազգեն Չալոյան
Ծնվել է	հունվարի 7 (20), 1905; Ալեքսանդրապոլ, Երևանի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	մարտի 24, 1981 (76 տարեկան); Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ
Ազգություն	հայ
Մասնագիտություն	փիլիսոփա
Հաստատություն(ներ)	ՀՀ ԳԱԱ փիլիսոփայության, սոցիոլոգիայի և իրավունքի ինստիտուտ
Անդամակցություն	ՀՀ ԳԱԱ
Ալմա մատեր	Երևանի պետական համալսարան (1926)
Կոչում	թղթակից անդամ
Գիտական աստիճան	փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր (1945)
Պարգևներ	; և

Վազգեն Կարապետի Չալոյան (հունվարի 7 (20), 1905^[1], Ալեքսանդրապոլ, Երևանի նահանգ, Ռուսական կայսրություն^[1] - մարտի 24, 1981(1981-03-24)^[1], Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ^[1]), հայ խորհրդային փիլիսոփա, հայ պատմափիլիսոփայական գիտության հիմնադիրներից։ Փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր (1945), ՀԽՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի թղթակից անդամ (1965), գիտությունների վաստակավոր գործիչ (1967)։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վազգեն Չալոյանը ծնվել է 1905 թվականի հունվարի 7-ին, Ալեքսանդրապոլում (այժմ՝ Գյումրի), բանվորի ընտանիքում։ Ավարտել է Երևանի պետական համալսարանի պատմագրական ֆակուլտետը (1926) և անցել մանկավարժական աշխատանքի, դասավանդել հանրապետության միջնակարգ և բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում։ 1930-1934 թվականներին եղել է Հայաստանի պատմության և արվեստի թանգարանի տնօրենը։ 1938 թվականից աշխատել է ՀԽՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի փիլիսոփայության և իրավունքի ինստիտուտում, որպես ավագ գիտաշխատող։

1939 թվականին «V դարի հայ փիլիսոփա Եզնիկ Կողբացու ուսմունքի հարցի շուրջը» աշխատության համար նրան շնորհվում է փիլիսոփայակն գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան, իսկ 1946 թվականին «Դավիթ Անհաղթի փիլիսոփայությունը» աշխատության համար՝ փիլիսոփայական գիտությունների դոկտորի աստիճան։

1965 թվականին Վազգեն Չալոյանը ընտրվել է ՀՍՍՀ ԳԱ թղթակից անդամ, իսկ 1967 թվականին արժանացել է ՀՍՍՀ գիտության վաստակավոր գործչի պատվավոր կոչման։

Աշխատություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չալոյանի աշխատությունները նվիրված են հին և միջնադարյան շրջանի հայ մտածողների աշխարհայացքի վերլուծությանը և հայ փիլիսոփայության պատմության ամբողջական ուսումնասիրությանը («Հայոց փիլիսոփայության պատմություն», 1959), միջնադարի գաղափարախոսության և մշակույթի ընդհանուր տեսական և մշակութաբանական խնդիրների հետազոտությանը («Վերածնության շրջանի հայ փիլիսոփայության պատմություն»)։ Նա Դավիթ Անհաղթի փիլիսոփայության առաջին ուսումնասիրության հեղինակ է («Դավիթ Անհաղթի փիլիսոփայությունը», 1946)։ Արևելքի և Արևմուտքի ժողովուրդների փիլիսոփայական մտքի կապերի և փոխներթափանցման հարցերն են լուսաբանված «Արևելք - Արևմուտք» գրքում։ Հրատարակել է Եզնիկ Կողբացու «Եղծ աղանդոց» («Գիրք հերքմանց») և Հովհան Որոտնեցու «Վերլուծութիւն «Ստորոգրութեանց» Արիստոտէլի» երկերի բնագրերը։

Չալոյանը հարյուրից ավելի գիտական աշխատությունների հեղինակ է։

Պարգևներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՀԽՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան մրցանակակիր (1977)
«Պատվո նշան» շքանշան

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայկական ռենեսանս, 1964։
Հայոց Փիլիսոփայության պատմություն, 1975։
К вопросу об учении Езника Кохпеци, армянского философа пятого века, 1940։

Диалектика, ее законы и категории в истории армянской философии, 1971։
Развитие философской мысли в Армении, 1974։
Философия Давида Непобедимого и влияние ее на мыслителей последующих веков, 1980։

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՀՍՍՀ ԳԱ թղթակից անդամ Ս. Ս. Արևշատյան «Վազգեն Չալոյան» (Ծննդյան 80-ամյակի առթիվ), պատմաբանասիրական հանդես № 1, 1985, էջ 95-98

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 61)։

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 8 (հայ.) — հատոր 8. — էջ 661.

[_6609fca15061c958-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 8 (հայ.) — հատոր 8. — էջ 661.

[1]