Նաֆիյա Սարայլիչ
| Նաֆիյա Սարայլիչ | |
|---|---|
| Ծնվել է | հոկտեմբերի 3, 1893 կամ 1893[1] |
| Ծննդավայր | Սարաևո, Austro-Hungarian rule in Bosnia and Herzegovina |
| Մահացել է | հունվարի 15, 1970 կամ 1970[1] |
| Մահվան վայր | Սարաևո, Բոսնիայի և Հերցեգովինայի Սոցիալիստական Հանրապետություն, ՀՍՖՀ |
| Մասնագիտություն | բանաստեղծուհի |
Նաֆիյա Սարայլիչ (ծնունդով՝ Նաֆիյա Հաջիկարիչ, ալբ․՝ Nafija Sarajlić, հոկտեմբերի 3, 1893 կամ 1893[1], Սարաևո, Austro-Hungarian rule in Bosnia and Herzegovina - հունվարի 15, 1970 կամ 1970[1], Սարաևո, Բոսնիայի և Հերցեգովինայի Սոցիալիստական Հանրապետություն, ՀՍՖՀ), առաջին բոսնիացի արձակագիրն էր՝ 1912-1918 թվականներին հրատարակված 23 պատմվածքներով։ Նա ամուսնացավ գրող Շեմսուդին Սարայլիչի հետ և ունեցավ հինգ երեխա։ Նրա բուռն անձնական կյանքը խանգարեց նրան իր կարճ պատմվածքները վերածել վեպերի։ Սարայլիչը լքեց իր աշխատանքը և հեռացավ հասարակական կյանքից՝ 1918 թվականին իր ավագ դստեր՝ Հալիդայի անսպասելի մահից հետո։
Վաղ կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նաֆիյա Հաջիկարիչը ծնվել է մոտ 1893 թվականին Սարաևոյում, Բոսնիա և Հերցեգովինա, բոսնիացի մուսուլմանական արհեստավորների ընտանիքում։ Նա ութ երեխաներից մեկն էր, ընտանիքն ուներ երեք տղա և հինգ դուստր։ Նրա հայրը՝ Ավդիյա Հաջիկարիչը, չվարանեց կրթել իր իգական սեռի երեխաներին, ինչը 19-րդ դարում մուսուլմանների շրջանում անսովոր արարք էր։ Նրա հինգ դուստրերը կրթություն են ստացել Սարաևոյում՝ թեկուզ անբարենպաստ պայմաններում, ուսուցիչներ դառնալու համար, տնային աշխատանքը կատարել ճարպի մոմերի լույսի ներքո և ամեն օր երկար քայլել դեպի դպրոց[2]։ Իր դուստրերի համար կրթություն ստանալու թույլտվությունից հետո նրա հայրը ամիսներ շարունակ չէր կարող մտնել Բաշչարշիա՝ առանց դրա մասին խոսակցությունների կամ քննադատական վերաբերմունքի։ Նաֆիյան երեք տարի աշխատել է որպես տարրական դպրոցի ուսուցչուհի[3]։
Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկսվելուց անմիջապես առաջ Սարայլիչը սկսեց հրատարակել իր պատմվածքները, որոնք նա անվանել էր Teme (Թեմաներ) հրատարակիչ Բեքիր Կալայջիչի օգնությամբ[4][5]։ Նրա առաջին պատմվածքը՝ «Rastanak», տպագրվել է Մոստարում լույս տեսնող «Զեման» ամսագրում 1912 թվականին։ Նրա մնացած պատմվածքները տպագրվել են «Բիսեր» ամսագրում, խմբագիր Մուսա Կազիմ Չատիչի ամբողջական աջակցությամբ[6]։
Գրելաոճ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սարայլիչը, որպես ավստրո-հունգարական ժամանակաշրջանի բոսնիական գրականության միակ ներկայացուցիչ, համապատասխանում էր այդ շրջանի գրական միտումներին, թեև նա շատ կարճ մնաց գրական աշխարհում[7][8]։ Նա հրատարակել է պատմվածքների ժողովածու Առաջին համաշխարհային պատերազմից առաջ և ընթացքում։ Գրականությունը պատմական այս շրջանում փորձել է եվրոպականացնել բոսնիական մշակույթն ու նրա ժողովրդին՝ նոր ժամանակների ոգուն համապատասխան։
1978 թվականին գրող Մուրիս Իդրիզովիչն ասաց, որ իր «Թեմե» շարքը «հայտնվում է որպես կենդանի դիտարկումներ», որ Սարայլիչը «կյանքի դիտորդ է, վերլուծաբան»[9]։ Նրա աշխատանքն ընդգրկում էր ժամանակի բազմաթիվ թեմաներ և սոցիալական խնդիրներ՝ բոսնիացիների տեղահանումը Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, սնահավատություն, աղքատություն և սոցիալական հետամնացություն։
Անձնական կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
17 տարեկանում Նաֆիյա Հաջիկարիչն ամուսնացել է գրող Շեմսուդին Սարայլիչի հետ։ Ամուսնությունը չընդհատեց կրթության հանդեպ նրա կիրքը, բայց դա դրդեց երիտասարդ կնոջը ստեղծագործելու։ Նրանք ունեցան հինգ երեխա՝ Հալիդան (ծնված 1912 թվականին), Հալիդը (ծնված 1914 թվականին), Ջեմալը (ծնված 1918 թվականին), Աբդուրահմանը (ծնված 1920 թվականին) և Նեդվետան (ծնված 1925 թվականին)։ Նրանց ավագ դուստրը՝ Հալիդան մահացել է 1918 թվականին, վեց տարեկանում։ Իր ավագ երեխայի մահից հետո Սարայլիչն այլևս չգրեց և հեռացավ հասարակական կյանքից։ Երեխայի կորստի վիշտը նրան ամիսներով գամել է անկողնուն։
Նաֆիյան այրի է դարձել 50 տարվա ամուսնությունից հետո 1960 թվականին։
Մահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սարայլիչը մահացել է 1970 թվականի հունվարի 15-ին Սարաևոյում[10]։
|
Երբ նա մահացավ նույնքան լուռ, ինչպես որ ապրում էր, ոչ ոք, բացի փոքրաթիվ ընկերներից և երկրպագուներից, չգիտեր, որ մահմեդական առաջին կին արձակագիրը մահացել է - գրող Ալիյա Իսակովիչ[11]
|
|
Մատենագիտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Rastanak (Բաժանում, 1912)
- Nekoliko stranica tebi (Քեզ համար մի քանի էջ, 1918)
- Kokošija pamet (Հավի հիշողություն)
- Kamen na cesti (Քարը ճանապարհին)
- Jedan čas (Մեկ դասարան)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ «Bosnjacka romanticna knjizevnost». SCRIBD. 2012 թ․ ապրիլի 15. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 31-ին.
- ↑ Hawkesworth, Celia (2000). Voices in the Shadows: Women and Verbal Art in Serbia and Bosnia. ISBN 9789639116627. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 31-ին.
- ↑ Čengić, Hasan (1990). «Islamske teme». Վերցված է 2016 թ․ մարտի 31-ին.
- ↑ «Anali Gazi Husrev-begove bibliotheke». 2001. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 31-ին.
- ↑ «Kako će to biti divno» (PDF). Kulturpunkt. 2015. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2022 թ․ ապրիլի 27-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 31-ին.
- ↑ «Žene kroz smjenjivanje epoha». Buka. 2015 թ․ հունվարի 14. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 31-ին.
- ↑ «Women Documented Women and Public Life in Bosnia and Herzegovina in the 20th Century» (PDF). Boell. 2014. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 31-ին.
- ↑ Idrizović, Muris (1978). «Abdurezak Hifzi Bjelevac». Վերցված է 2016 թ․ մարտի 31-ին.
- ↑ «Glasnik Vrhovnog islamskog starješinstva u SFRJ». 1970. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 31-ին.
- ↑ «Život». 1972. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 31-ին.
