Մեռնող կարապը (ռուս.՝ Умирающий лебедь), ռուսական գեղարվեստական համր ֆիլմ, որի ռեժիսորն է Եվգենի Բաուերը։ Թողարկվել է 1917 թվականի հունվարի 17-ին[2][3]։
Համր պարուհի Գիզելան ծանոթանում է Վիկտորի հետ և սիրահարվում նրան։ Թվում է, թե Վիկտորը փոխադարձաբար սիրում է նրան, բայց շուտով պարուհին նրան տեսնում է ուրիշի հետ։ Գիզելային մեռնող կարապի դերում տեսնելուց հետո նկարիչ Գլինսկին, որը ձգտում է նկարում մահ պատկերել, պարուհուն օգտագործում է որպես բնորդուհի։ Գլինսկին նրան նկարում է կարապի հագուստով, Գիզելայի աչքերում՝ խոր վշտի արտահայտություն։ Բայց երբ Վիկտորը զղջում է և ներվում Գիզելայի կողմից, նկարիչը նկատում է, որ այդ ողբալի արտահայտությունն անհետանում է։ Այդ ժամանակ նա խեղդում է պարուհուն և թողնում նրան «մեռնող կարապի» դիրքում։
Թողարկման տարում ֆիլմը առաջացրել է մի շարք շահագրգիռ հրապարակումներ[4][5]։ Մասնավորապես, «Թատերական թերթի» մեկնաբանը գրել է. «Այս անգամ պարոն Բաուերը հատկապես հետաքրքիր է ոչ թե տաղավարներով, այլ նրբաճաշակ բնույթով»[6]։ «Թատրոնների տեսություն»-ում նշվել է. «Պիեսի բովանդակությունը բավականին հետաքրքիր է, և ֆիլմը նայվում է հետաքրքրությամբ»[7]։
«Կինե-ամսագիրն» այսպես է գնահատել ֆիլմը.
Ֆիլմը շատ հաջող է արված։ Աչք է շոյում Սոչիի հրաշալի բնությունը, որտեղ նկարահանվել է այս ֆիլմը, լարված ուշադրություն է առաջացնում ռեժիսորի հարուստ և հետաքրքիր հնարամտությունը ֆանտաստիկ դրվագների արտադրության մեջ։ Բայց նոր ֆիլմի ամենահետաքրքիրը, իհարկե, տիկին Կարալիի պարն է»[8]
«Կինեմատոգրաֆիայի տեղեկագրում» Վ. Վերոնինը մատնանշել է դերասանական խաղը և ռեժիսորական գյուտերը:
Վ. Ա. Կարալիի լավ գործընկերը Ա. Ա. Գրոմովն էր՝ խելագար նկարչի դերում։ Նկարիչը հանդես եկավ լավ դիմահարդարմամբ և մտածված, ամուր ժեստով։ Ցանկալի է միայն ավելի մեծ հարված խեղդամահ անելու տեսարանում։ Ֆիլմը տպավորիչ է։ Երրորդ գործողության մեջ ռեժիսորին հաջողվում է ստեղծել սարսափի տրամադրություն Գիզելայի քնի տեսարանում[9]
Կինոյի պատմաբան Վ. Վիշնևսկին գրել է. «Անհեթեթ և մտացածին սյուժե. հետաքրքիր է հիմնականում դերասանական խաղը»[2]։ Կինոգետ Նեա Զորկայան ֆիլմը գնահատել է որպես «դեկադենտական նախշ՝ ցածրարվեստ հիմքի վրա»[10]։
Երբ դավաճանության համար զղջացող Վիկտորը կրկին համր գեղեցկուհու ոտքերի մոտ է, և սենյոր Կերուբինոն համաձայն է ամուսնության հետ, հատուցումը դառնում է ամբողջովին անկումային։ Մոլագար Գլինսկին խեղդում է իր բնորդին... Խելագարը Գիզելայի աչքերում չէր տեսնում վշտի սովորական արտահայտությունը (չէ որ նա այժմ Վիկտորի հետ է)։ Խեղդելով դժբախտին՝ նա ջղաձգորեն նետվում է դեպի մոլբերտը, որպեսզի դրոշմի իրական մահվան խաղաղությունը... Դրդապատճառը զուտ անկումային է։ Այդպիսին են նաև Գլինսկու արհեստանոցի մթնոլորտը, կահավորանքը, ինչը ընդհանուր առմամբ կիրառվում է ֆիլմի ցածրաճաշակ, արհեստական, զբոսայգու դեկորի վրա...
Вишневский В.Е. Художественные фильмы дореволюционной России. — М.: Госкиноиздат, 1945. — С. 119. — 194 с.
Зоркая Н.М. На рубеже столетий. У истоков массового искусства в России 1900—1910 годов. — М.: Наука, 1976. — С. 240—241. — 298 с.
Великий Кинемо: Каталог сохранившихся игровых фильмов России (1908—1919) / Сост.: В. Иванова, В. Мыльникова, С. Сковородникова, Ю. Цивьян, Р. Янгиров. — М.: Новое литературное обозрение, 2002. — С. 355—357. — 568 с.
Гращенкова И.Н. Кино Серебряного века. Русский кинематограф 10-х годов и Кинематограф Русского послеоктябрьского зарубежья 20-х годов. — М., 2005. — С. 249—250. — 432 с.
Гращенкова И.Н. Серебряный век. В поисках лица // Искусство кино. — 2007. — № 4. — С. 106—114.
Матич О. Вера Каралли в роли «Умирающего лебедя» // Эротическая утопия. Новое религиозное сознание и fin de siecle в России = Erotic Utopia: The Decadent Imagination Russia's Fin de Siecle / Пер. с англ. Е. Островская. — М.: Новое литературное обозрение, 2008. — С. 320—330. — 400 с.
Короткий В.М. Операторы и режиссёры русского игрового кино. 1897—1921. — М.: НИИ киноискусства, 2009. — С. 42—43. — 430 с.
Семерчук В.Ф. О кино России 1908—1919 годов // Е. Ф. Бауэр: pro et contra. Евгений Францевич Бауэр в оценках современников, коллег, исследователей, киноведов. Антология / Сост., комментарии Н. С. Скороход, О. А. Ковалова, С. А. Семенчук. — СПб.: Платоновское философское общество, 2016. — С. 750—766. — 960 с. — (Русский путь).
The Dying Swan (1917 film) Վիքիպահեստում
