Մասնակից:Anahit Israyelyan/Ավազարկղ5

Հեջավորում, ներդրումային դիրք, որի նպատակն է նվազեցնել ներդրումների արդյունքում հավանական կորուստների կամ օգուտների ռիսկը։ Հեջավորում կարելի է իրականացնել տարբեր ֆինանսական գործիքների միջոցով՝ արժեթղթեր, ապահովագրություն, ֆորվարդային պայմանագրեր, սվոփեր, օպցիոններ, ֆյուչերսային պայմանագրեր, այլ ածանցյալ գործիքներ։

Ֆյուչերսների շուկան ստեղծվել է 19-րդ դարում՝ հնարավորություն տալով գյուղատնտեսական ապրանքների գների թափանցիկ, ստանդարտացված և արդյունավետ հեջավորման։ Ներկայումս դրանց կիրառությունը ընդլայնվել է, և դրանք օգտագործվում են այլ ակտիվների գծով հեջավորման համար ևս, ինչպես էլեկտրաէներգիայի, մետաղների, արտարժույթի փոխարժեքի, նույնիսկ եկամտաբերության։

Օրինակներ

Գյուղատնտեսական ապրանքների գների հեջավորում

Հեջերի տիպիկ օրինակ կարող է լինել առևտրով զբաղվող ֆերմերը: Ցորենի շուկայական գինը ժամանակի ընթացքում տատանվում է՝ կախված առաջարկի ու պահանջարկի հարաբերակցությունից, իսկ երբեմն նույնիսկ էական շեղումներ է արձանագրում: Շուկայում ներկա պահին առկա գների ու բերքահավաքի ժամանակ գնի կանխատեսումից կախված՝ ֆերմերը կարող է հանգել նրան, որ եղանակային պայմանները բարենպաստ են ցորեն ցանելու համար, սակայն գները կարող են ցանկացած ուղղությամբ տատանվել: Եթե ցորենի շուկայական գինը էականորեն աճի այն ցանելու պահից մինչև բերքահավաք, ապա ֆերմերը զգալի օգուտ կարող է ունենալ: Սակայն կարող է լինել այնպես, որ գները ընկնեն․ այս դեպքում ֆերմերը կկրի վնաս՝ ենթարկվելով նույնիսկ ներդրումը հետ չբերելու ռիսկի:

Առաջարկի և պահանջարկի տատանումների անորոշության և գյուղացու վրա գնի ռիսկի պատճառով, այս օրինակում ֆերմերը կարող է օգտագործել տարբեր ֆինանսական գործիքներ` ռիսկը նվազեցնելու կամ հեջավորելու համար: Այդպիսի գործիքի օրինակ է ֆորվարդային պայմանագիրը: Ֆորվարդային պայմանագիրը փոխադարձ համաձայնություն է նշաված ժամանակից հետո նշված ծավալով ծավալով ապրանքի նախապես որոշված գնով առուվաճառքի մասին, և այս պայմանագրերը ստանդարտացված չեն, այսինքն կախված գնորդ ու վաճառող կողմից՝ պայմանները կարող են փոփոխվել: Մեր օրինակի դեպքում ֆերմերը կարող է ֆերմերը ֆորվարդային պայմանագրով զբաղեցնել կարճ դիրք, այսինքն հանդես գալ որպես վաճառող, այն ծավալի ցորենի համար, որը ակնկալում է որ բերքահավաքից հետո կունենա, և ֆիքսի ցորենի գինը՝ այսպիսով նվազեցնելով շուկայական գնի տատանման ռիսկը: Այնուամենայնիվ, այս պարագայում էլ կան որոշակի ռիսկեր: Օրինակ եթե բերքահավաքին նա ստանա ավելի քիչ բերք, քան ֆորվարդային պայմանագրով նախատեսել էր, նա ստիպված կլինի գնել շուկայից այդ պահի գնով ցորեն, որպեսզի կարողանա կատարել իր պայմանագրային պարտավորությունը: Մյուս կողմից էլ չնայած ֆերմերը իրեն ապահովագրում է գների նվազման ռիսկից, սակայն գների բարձրացման դեպքում էլ հստիպված է լինում հրաժարվել լրացուցչ եկամտի ստանցման հնարավորությունից:

Ֆյուչերսային պայմանագիրը գնի տատանման հեջավորման մեկ այլ եղանակ է ֆերմերի համար: Ֆյուչերսային պայմանագրերը նման են ֆորվարդային պայմանագրերին, այն տարբերությամբ, որ սրանք ստանդարտացված են (բոլոր պայմանագրերում ապրանքը, քանակը, մարման ժամկետը, երբեմն նաև այլ պայմաններ ֆիքսված են ու կոնտրագենտների կողմից փոփոխման ենթակա չեն): Ֆյուչերսային պայմանագրերը գնվում վաճառվում են բորսայում և դրանց կատարումը երաշխավորվում է հաշվարկային պալատի կողմից: Այս պայմանագրերը ավելի իրացվելի են: Ֆյուչերսային պայմանագրերը տարբերվում են նաև նրանով, որ սրանք հաճախ կնքվում են ոչ ապրանքի առաքման նպատակով, այլ առավել հաճախ սպեկուլյատիվ նպատակներով: Քանի որ հաշվարկային պալատը կողմերի համար հանդես է գալիս որպես պայմանագրի կողմ, կողմերից ցանկացածը ցանկացած պահի կարող է փակել դիրքը անկախ մյուսի դիրքի բաց մնալուց կամ փակելուց: Անդրադառնալով մեր օրինակին՝ ֆերմերը կարող է կնքել ֆյուչերսային պայմանագիր, և եթե գները ընկնեն, նա կկատարի իր պայմանագրային պարտավորությունները՝ խուսափելով վնացներից, իսկ եթե գների շարժը դեպի բարձրացումը լինի, նա կփակի իր դիրքը և ցորենը կիրացնի շուկայական գներով (դիրքի փակումը տեղի է ունենում հակադարձ գործարք կնքելու միջոցով):

Բաժնետոմսի գնի հեջավորում

Հեջավորման տարածված եղանակներից է կարճ և երկար դիրքերի միջոցով հեջավորումը:

Ենթադրենք ներդրողը կարծում է, որ Ա կազմակերպության բաժնետոմսերի գները բարձրանալու են՝ դրա գործունեության նորարական ոճից ելնելով: Նա ցանկանում է գնել Ա կազմակերպության բաժնետոմսեր գների ակնկալվող բարձրացումից եկամուտ ատանալու նպատակով, քանի որ կարծում է, որ բաժնետոմսերը թերագնահատված են: Բայց քանի որ Ա կազմակերպությունը անկայուն ոլորտի կազմակերպություն է, ու կարող են ի հայտ գալ շուկայական այնպիսի հանգամանքներ, որոնց ազդեցության տակ կտատանվեն այդ ոլորտի բոլոր կազմակերպությունների այդ թվում Ա կազմակերպության բաժնետոմսերի գները, կա նաև կորստի հավանականություն:

Բայց քանի որ ներդրողը հետաքրքրված է հենց Ա կազմակերպությամբ, ոչ թե ամբողջ ոլորտով, նա ցանականում է ոլորտին առնչվող ռիսկերը հեջավորել, որի նպատակով էլ իրականացնում է կարճ վաճառք՝ Ա կազմակերպության ոլորտին պատկանող, սակայն ավելի թույլ Բ կազմակերպության բաժնետոմսերի գծով կարճ դիրք զբաղեցնելով:

Առաջին օրը ներդրողի պորտֆելը կունենա հետևյալ տեսքը՝

• երկար դիրք՝ Ա կազմակերպության 1000 բաժնետոմս յուրաքանչյուրը $1 արոժղությամբ,
• կարճ դիրք՝ Բ կազմակերպության 500 բաժնետոմս յուրաքանչյուրը $2 արոժղությամբ:

Այսինքն ներդրողը զբաղեցնում է կարճ և երկար դիրքեր նույն ծավալի դրամական միջոցների չափով (երկու դեպքում էլ 1000 դոլար):

Եթե ներդրողը կարողանար կարճ դիրք զբաղեցնել այնպիսի ակտիվի գծով, որի գինը մաթեմատիկորեն կապված կլիներ Ա կազմակերպության բաժնետոմսի գնի հետ, օրինակ Ա կազմակերպության բաժնետոմսերի փութ օպցիոն ձեռք բերեր,գործարքը գործնականում զերծ կլիներ ռիսկից, և ռիսկը սահմանափակված կլիներ օպցիոնի պարգևավճարով:

Ենթադրենք երկրորդ օրը ինչ֊որ նորության հիման վրա ոլորտի բոլոր կազմակերպությունների գները բարձրանում են: Այնուամենայնիվ, քանի որ Ա կազմակերպությունը ավելի ուժեղ կազմակերպություն է, դրա բաժնետոմսերի գինը բարձրանում է 10%֊ով, իսկ Բ կազմակերպությանը՝ 5%֊ով: Արդյունքում պորտֆելը կունենա հետևյալ տեսքը՝

• Երկար դիրք՝ Ա կազմակերպության 1000 բաժնետոմս յուրաքանչյուրը $1.10 արոժղությամբ․ եկամուտ՝ $100,
• կարճ դիրք՝ Բ կազմակերպության 500 բաժնետոմս յուրաքանչյուրը $2.10 արոժղությամբ․ վնաս՝ $50 (կարճ դիրքի պարագայում գների բարձրացման արդյունքում ներդրողը կրում է վնաս):

Ներդրողը կարող է ափսոսել երկրորդ օրը, որը հեջավորման նպատակով կարճ դիրք է բացել, քանի որ Ա կազմակերպության բաժնետոմսերի գների բարձրացման արդյունքում ստացվող եկամուտը նվազել է Բ֊ի դիրքի պատճառով: Սակայն երրորդ օրը կարող է մեկ այլ դեպքի պատճառով ոլորտային գնանկում լինի, ու կազմակերպությունների բաժնետոմսերի գները 50%֊ով ընկնեն: Այնուամենայնիվ, քանի որ Ա կազմակերպությունը ավելի լավ կազմակերպություն է, այն ավելի քիչ է տուժում, քան Բ կազմակերպությունը:

Երկար դիրքի արժեքը (կազմակերպություն Ա)՝

• Օր 1՝ $1,000
• Օր 2՝ $1,100
• Օր 3՝ $550 => ($1,000 − $550) = $450 վնաս:

Կարճ դիրքի արժեքը (կազմակերպություն Բ)

• Օր 1՝ −$1,000
• Օր 2՝ −$1,050
• Օր 3՝ −$525 => ($1,000 − $525) = $475 օգուտ:

Առանց հեջավորման ներդրողը վնաս կկրեր $450, սակայն հեջավորման արդյունքում շուկայի կտրուկ անկման պարագայում զուտ դիրքից օգուտը կկազմի $25:

Հեջավորման տեսակներ

Հեջավորում կարող է իրականացվել տարբեր եղանակներով ու տարբեր գործիքների օգտագործմամբ։ Վերը նկարագրված բաժնետոմսերով ռազմավարությունը հեջավորման դասական եղանակներից է։ Սակայն որքան ավելանում են ներդրումային գործիքները, որքան մաթեմատիկական ապարատը ավելի շատ է սկսում կիրառվել ներդրումային որոշումների այացման ժամանակ, այնքան բարդանում են հեջավորման եղանակները։

Հեջավորման տեսակներ են՝

• Արտարժութային ֆորվարդներով հեջավորումը,
• Արժութային ֆյուչերսներով հեջավորումը,
• Եկամտաբերության հիման վրա ֆորվարդներով (ֆյուչերսներով) հեջավորումը,
• Սթրեդլներ և այլն։

Տես նաև

• Արբիտրաժ
• Դիվերսիֆիկացիա
• Օպցիոն
• Ֆորվարդային պայմանագիր
• Ֆյուչերսային պայմանագիր

Արտաքին հղումներ

• Understanding Derivatives: Markets and Infrastructure Federal Reserve Bank of Chicago, Financial Markets Group
• Basic Fixed Income Derivative Hedging Article on Financial-edu.com
• Hedging Corporate Bond Issuance with Rate Locks article on Financial-edu.com

Կատեգորիա:Ֆինանսներ Կատեգորիա:Արժեթղթերի շուկա Կատեգորիա:Ածանցյալ արժեթղթեր