Մասնակից:Սահակյան Անահիտ/Շախմատային նշանագրություն
Շախմատային նշում (լատին․՝ notatio - տեղափոխում, նշանակում) - համակարգի պայմանական նշանակությունը կիրառվել է շախմատի խաղի ժամանակ կամ շախմատային քարի օգնությամբ տախտակի վրա։
Հիմնականում երկրները ընդունեցին հանրահաշվական նշումը։ Առաջին անգամ այն առաջարկել է Ավգուստոս կրտսերը 1616 թվականին «Շախմատ» կամ «Արքայական խաղ» կոմպոզիցիայի ժամանակ։
Հաջորդ դարում այն մշակվել է Ֆիլլիպ Ստամմայի կողմից, և վերջապես այն իր ժամանակակից ձևով հայտնվել է Հիրշելի կողմից 1784 թվականին Գերմանիայում։
Անվանումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հորիզոնական տողերը համարակալվում են 1-ից 8-ը` սպիտակից սև, իսկ ուղղահայացները գրված են լատինական տառերով a-ից c։ Օրինակ նախնական պայմանավորվածության համաձայն թագուհին կանգնած է e1 դաշտում։
Անվանական քարեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քարեր | Ռուսական կրճատում | Անգլիական կրճատում |
---|---|---|
Արքա(շախմատ) | Кр | K (king) |
Թագուհի (շախմատ) | Ф | Q (queen) |
Նավակ (շախմատ) | Л | R (rook) |
Ձի (շախմատ) | К | N (kNight) |
Փիղ (շախմատ) | С | B (bishop) |
Զինվոր (շախմատ) | п или ничего | p (pawn) или ничего |
Համակարգչի ստեղնաշարով, իր բազմազանությամբ հայտնվել են նոր ձևեր, որոնք իր պատկերներով ֆիգուրներ է նշանակում։
Տեղափոխումների ամբողջ գրառում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տեղափոխման գրառում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- (Ընտրովի) կախման կետեր (...) - սև քարերի նշանը
- Քարերի տեսակը, որը քայլում է (արքա, ձի)
- Դաշտը, որտեղից կատարվում է քայլը
- Գաղտնի քայլը - անջատման գիծ։ Վերցնելու համար - խաչ` x
- Դաշտը, որտեղ կատարվում է քայլը
- Եթե զինվորը կատարել է շրջադարձ, թիրախից հետո նշվում է քարը
- Շախի համար` + նշանը, մատի համար վանդականիշ - # կամ երկու ++[1]
- Քայլերի մեկնաբանությունը` ! կամ !!` ուժեղ քայլերի համար, ? ??` թույլ քայլերի համար, ?!` ռիսկային քայլերի համա, !?` հետաքրքիր քայլերի համար[2]
Օրինակ մանկական մատ, ստացվում է այսպես՝
1.e2-e4 e7-e5
2.Cf1-c4 Kb8-c6
3․Փd1-h5?! Kg8-f6?
4.Փh5*f7#
Երկար փոխատեղումը լինում է «0-0-0», իսկ կարճը` «0-0»։ Համակարգչային քայլերի որոշ ձևաչափեր պահանջում են, որ տեղափոխումը լինի «0-0-0», «օ» տառով զրոյի փոխարեն։
Սովետական ռեկորդում օգտագործվում է երկու կետ, վերցնել և մատ, 4․Փh5։f7։ Կրկնակի շախի համար երբեմն կիրառվում է երկու ++։ Ինչ վերաբերում է 2018 թվականին, շախմատի ռուսական կանոնները չեն առաջարկում այլընտրանք, բայց այն դեռ լայնորեն օգտագործվում է ռուսական վիքիպեդիայում։ Այս նշանները նույնպես օգտագործվել է օտար շախմատային գրականության թարգմանություններում (Դավիթ Նորվուդի գրքերում)։
Տեղափոխումների կրճատված գրառում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ռուսական խաղը ստացվում է հետևյալ կերպ՝
- 1․e4 e5
- 2.Cc4 Kc6
- 3.Փh5?! Kf6??
- 4.Փ*f7#
Զինվորը վերցնելը ստացվում է c*d4։ Երբեմն հանդիպում են (ավելի հաճախ հին գրականության մեջ) cd4 կամ cd (եթե հաստատ է).[3]
Այլ նշումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կան նաև շախմատային այլ նշումներ․
- Նկարագրական՝ f2-f4 քայլը ստացվում է այսպես «զինվորը քայլ է կատարում դեպի թագավորական դաշտ» կամ P-KB4։ Մանկական մատը այս նշման մեջ ստացվում է հետևյալ կերպ․
- ։ 1.P-K4 P-K4
- ։2.B-QB4 N-QB3
- ։3.Q-KR5?! N-KB3??
- ։4.Q-KB7#
- Թվային՝ կիրառվում է միջազգային խաղի ժամանակ։ Յուրաքանչյուր դաշտի կոդավորված, գրանցման մեկնարկային և ավարտական կետերը գրանցվում են։ Օրինակ՝ նույն քայլը f2-f4 գրված է որպես 6264։ Տեղափոխությունը համարվում է արքայի քայլը։
- Ձեռնարկի կամ համակարգչային սղագրության համար տարբեր ձևաչափեր կան[4][5]։
Քայլերի մեկնաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
|
|
- ? - սխալ - վատ քայլ, որը չարժի խաղալ։
- ?? - կոպիտ սխալ։ Օրինակ՝ փոխարինել թագուհուն մարտում։
- ?! - կասկածելի քայլ։ Օրինակ՝ զոհ, որից հետո պահանջում է բարդ հարձակում։
- !? - հետաքրքիր քայլ։ Օրինակ՝ անհաջող թակարդ՝ կորցրած իրավիճակում։
- ! - լավ քայլ։
- !! - գերազանց քայլ, ցույց տալով շախմատիստի վարպետությունը։ Այդպիսի մեկնաբանությունները հստակ սուբյեկտիվ են, օրինակ՝ երբ Բորիս Սպասկին կատարեց կասկածելի քայլ ձիով (Kb1!!) և հաղթեց։
- ! - դիրքի գնահատականը պահող միակ քայլը։ Օրինակ, եթե խաղը ոչ ոքի է, միակ քայլը, որը չի հանգեցնում պարտվելուն։ Բացականչության նշանը նրա համար է, թե ինչպես է կատարվում աննշան քայլ։
- !! - դժվար քայլ «!»։
- ?? - հստակ քայլ «?»։
- !? - մի քայլ, որը չի փոխում հաշիվը, բայց պարզեցնում է շախմատիստի աշխատանքը. օրինակ՝ կորցրած դիրքում մրցակցին հարկավոր է «!» - ի հաջորդական քայլերը՝ հաղթելու համար։
- ?! - մի քայլ, որը չի փոխում հաշիվը, բայց խոչընդոտում է աշխատանքին. օրինակ՝ խաղը ոչ ոքի անելու համար անհրաժեշտ է մի քանի քայլ «!»։
Հուբները նման տեսակետներ ունի։ Դրանք ներկայումս կիրառելի չեն։
Խմբաքանակի շարքի արդյունքները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մի շարք խաղերի ընդհանրացված արդյունքները ներկայացնելու համար օգտագործվում է ձայնագրության երկու տեսակ.
- Միավորների քանակը։«XX
- YY»։ Այստեղ XX - ը առաջին շախմատիստի կողմից վաստակած միավորների քանակն է, YY - ը՝ երկրորդ կողմից վաստակած միավորների քանակը։ Հաղթելը՝ 1 միավոր, պարտվելը՝ 0, իսկ ոչ ոքի՝ 0.5 միավոր։
- + Հաղթողներ - պարտվողներ = ոչ ոքի
Գրառումը ունի «+ AA - BB = CC» ձևաթուղթը, նշանակում է, խաղի ժամանակ տվյալ խաղացողը շահել է AA խաղը, կորցրել BB խաղը և կատարել CC խաղարկություն։ Օրինակ՝ «+ 6 - 4 = 11», նշանակում է, որ խաղացողը շահել է 6 խաղ, պարտվել՝ 4 խաղ։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ иногда ++ обозначает двойной шах
- ↑ «Шахматный учебник онлайн: Шахматная нотация». Шахматный учебник онлайн. Վերցված է 2018-10-10-ին.
- ↑ «Шахматная нотация». 4kon.club. Վերցված է 2018-10-10-ին.
- ↑ Enciklopedija šahovskih završnica = Энциклопедия шахматных окончаний = Encyclopaedia of Chess Endings = Enzyklopädie der Schachendspeile = Encylopédie des finales d’echecs = Enciclopedia de Finales de Ajedrez = Enciclopedia dei Finali negli Scacchi = Encyklopedi över Slutspel i Schack = 収局大成 / Matanović, Aleksandar (ed.). — Nicosia: S. I. Chess Informant Ltd., 1993.
- ↑ «Proposal to encode symbols for chess notation» (PDF). unicode.org (անգլերեն). 2017-01-26. Վերցված է 2019-05-27-ին.