Մասնակից:Գաբոյան Ալբինա/Ավազարկղ1
Տելքիններ (հին հունարեն՝ Τελχῖνες, Τελχΐναι, Θελγΐνες), հին հունական դիցաբանության մեջ[1][2] ծովային խորքի հրաբխային աստվածություններ են, որոնք Հռոդոսում պատվել են որպես Պոսեյդոնի արբանյակներ և, ըստ ավանդության, կազմել են կղզու հնագույն բնակչությունը։ Տելքին անունը գալիս է θέλγω բայից, նշանակում է կախարդում եմ, շշմեցնում եմ, ուստի Ստեսիքորը կոչում էր Կեր անունով նաև այն ցնցող հարվածները, որոնք մթնեցնում են գիտակցությունը։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ Նոննուսի, նրանք երեքն են, նրանք Պոսեյդոնի որդիներն են[3]։ Ըստ Բակքիլիդեսի, Տարտարի եւ Նեմեսիսի որդիները, այլ կերպ Գեյը և Պոնտան են[4]։ Ըստ Եվստաֆիայի, Ակտեոնի կատաղած շները տելքին են դարձել[5]։ Ըստ մեկ այլ տարբերակի, Փելոպոնեսից արտաքսվել են Ֆորոնեյի կողմից և բնակություն հաստատել Հռոդոսում[6]։
Համաձայն Դիոդորոս Սիցիլիացու «Պատմական գրադարանի», տելքինները Ռոդոսի առաջին բնակիչներն էին։ Ծովի աստվածուհու որդիները (Թալասայի) ամբիոնի հետ միասին դաստիարակեցին Պոսեյդոնին, որը վստահել է նրանց խնամքը Հռեային։ Նրանք եղել են տարբեր արվեստների և արտադրանքների գլուտարարներ, ի դեպ, աստվածների արձանների պատրաստման արվեստի։ Կախարդներ էին[7]։ Կռել են Պոսեյդոնի եռատամ նիզակը[8]։ Նրանք ներկայանում էին նաև որպես կախարդներ, նրանց հզորությանը վերագրվում էին եղանակի փոփոխությունները, ակնհայտ է, հրաբխային բնույթի կղզու հետ կապված։ Նրանք ունեին իրենց տեսակը փոխելու հատկություն, ոչ ոքի հետ չեն կիսել իրենց գիտելիքներն ու արվեստը։ Այդ պատճառով նրանց վերագրվում էր արվեստի առարկաների պատրաստումը, որոնք վնաս ու մահ էին պատճառում, օրինակ, մանգաղը, որով Կռոնոսը ամորձատում էր իր հորը Ուրանոսին, Պոսեյդոնի եռատամին և այլն։
Ըստ տեղական ավանդության, Պոսեյդոնը սիրեց տելքինների քրոջը՝ Գալիային (ծովային աստվածուհուն) և նրանից վեց վայրի որդիների և դստեր՝ Ռոդայի հայրն էր, որի անունով կոչվել է կղզին։ Ինչպես չար ու նախանձոտ դևեր, նրանք, ըստ ավանդության, կղզու դաշտերը ոռոգել են Ստիքսի ջրով ի վնաս բուսականությանը և կենդանիներին։ Մյուս կողմից, տելքիններից մեկին, Միլասին («Ջրաղացպանին»), վերագրվում է ջրաղացի գյուտին։
Согласно Сервию, Հռոդոսում ապրում էին 9 տելքիններ, որոնց սպանել է Ապոլլոնը գայլի կերպարով[9]։ Ըստ Դիոդորոսի, կանխատեսելով գալիք ջրհեղեղը, հեռացան կղզուց և ցրվեցին[10]։ Կամ, երբ Ապոլլոնը, մտածելով տիրել Հռոդոս կղզուն և ազատել նրան թելխինների իշխանությունից, խորտակեց նրան, տելքինները ցրվել են տարբեր երկրներում և, ի միջի այլոց, բնակություն են հաստատել Կիպրոսում, Կրետեում և Լիկիայում։ Ըստ Ստրաբոնի, Հռոդոսում 9 տելքին կար, Ընդ որում, նրանք, ով ուղեկցում էր Հերային Կրետե, կոչվում էին կուրետներ[11]։ Եկել են Կրետեից Կիպրոս, ապա Հռոդոս, առաջինը սկսեցին մշակել երկաթն ու պղինձը, պատրաստեցին Կրոնոսի մանգաղը[12]։ Կրետե կղզում բնակվող տելքինցիների մի մասը ժամանել է Բեոտիա և հիմնադրել Աթենքի Տելքինիայի տաճարը[13]։ Ըստ Օվիդիայի, «իալիսցի տելքինների ժողովրդին» Զևսը թաքցրել է ջրի տակ[14]։
Տելքիններին Կալիմաքոսը անվանել է իր գրական թշնամիներ[15]։ Ըստ Սվետոնիոսի, տելքինների անունները ոսկի, արծաթ և պղինձ են։ Հավատը այդ ստորջրյա վհուկներին-դեմոններին շատ տարածված էր և գոյություն ուներ բավական երկար ժամանակ, նույնիսկ բյուզանդական դարաշրջանում։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Мифы народов мира. М., 1991-92. В 2 т. Т. 2. С. 499.
- ↑ ВТ-РСКД|Telchines
- ↑ Нонн. Деяния Диониса XXIV 109
- ↑ Цец. Теогония 81 // Примечания М. Л. Гаспарова в кн. Пиндар. Вакхилид. Оды. Фрагменты. М., 1980. С.476
- ↑ Лосев А. Ф. Мифология греков и римлян. М., 1996. С.327
- ↑ Орозий. История против язычников I 7, 2
- ↑ Диодор Сицилийский. Историческая библиотека V 55, 1-3
- ↑ Каллимах. Гимны IV 31
- ↑ Сервий. Комментарий к «Энеиде» Вергилия IV 377 // Клейн Л. С. Анатомия «Илиады». СПб, 1998. С.351
- ↑ Диодор Сицилийский. Историческая библиотека V 56, 1
- ↑ Страбон. География X 3, 19 (стр. 472)
- ↑ Страбон. География XIV 2, 7 (стр. 654)
- ↑ Павсаний. Описание Эллады IX 19, 1
- ↑ Овидий. Метаморфозы VII 365—367
- ↑ Каллимах, фр. 1 Пфайфер