Jump to content

Մասաչուսեթսի պատմություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բնակավայր
Մասաչուսեթսի պատմություն
ԵրկիրԱմերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ
Մասաչուսեթս նահանգի դրոշ

Տարածքը, որն այժմ կոչվում է Մասաչուսեթս, գաղութացվել է անգլիացի վերաբնակիչների կողմից 17-րդ դարի սկզբին և 18-րդ դարում դարձել է Մասաչուսեթս նահանգի տարածք։ Մինչ այդ այդտեղ ապրել են բազմաթիվ հնդկական ցեղեր։ Մասաչուսեթսն անվանվել է Մասաչուսեթսի ցեղի անունով, այն տեղակայվել է ժամանակակից Մեծ Բոստոնի տարածքում։ Ուխտագնաց հայրերը, որոնք նավարկել են Մեյֆլաուեր, առաջին մշտական բնակավայրը հիմնել են 1620 թվականին Պլիմութի գաղութում, բայց այն երբեք ընդարձակ չի դարձել: Պուրիտանների լայնածավալ միգրացիան սկսվել է 1630 թվականին Մասաչուսեթսի ծոցի գաղութի հիմնադրմամբ, ինչը հանգեցրել է «Նոր Անգլիայի» այլ գաղութների վերաբնակեցմանը:

Գաղութի աճին զուգընթաց գործարարները լայն առևտուր են հաստատել՝ նավեր ուղարկելով Արևմտյան Հնդկաստան և Եվրոպա: Բրիտանիան սկսել էր բարձրացնել հարկերը Նոր Անգլիայի գաղութների վրա, և լարվածությունն աճել էր նավարկության մասին օրենքների կիրառման հետ կապված: Այս քաղաքական և առևտրային խնդիրները հանգեցրել են Մասաչուսեթսի կանոնադրության վերացմանը 1684 թվականին: 1686 թվականին թագավորը հռչակել է Նոր Անգլիայի տիրապետությունը՝ ամբողջ նոր Անգլիան կառավարելու համար, ինչպես նաև կենտրոնացնելու թագավորական վերահսկողությունը և թուլացնելու տեղական ինքնակառավարումը։ Սըր Էդմունդ Անդրոսի ծայրաստիճան ոչ պոպուլյար իշխանությունը հանկարծակի ավարտվել է 1689 թվականին Անգլիայում փառահեղ հեղափոխության արդյունքում առաջացած ապստամբությամբ: 1691 թվականին նոր թագավոր Ուիլյամ III-ը հիմնադրել է Մասաչուսեթս Բեյ նահանգը՝ կառավարելու մի տարածք, որը մոտավորապես հավասար է ժամանակակից Մասաչուսեթս և Մեյն նահանգներին։ Նրա կառավարիչները նշանակվել են թագավորի կողմից՝ ի տարբերություն նախորդ գաղութների, որոնք իրենք էին ընտրում իրենց կառավարիչներին: Դա մեծացրել է շփումը գաղութարարների և թագավորի միջև, որոնք իրենց գագաթնակետին են հասել 1760-ականների և 1770-ականների ամերիկյան հեղափոխությանը նախորդող օրերին՝ այն հարցի պատճառով, թե ով կարող է հարկեր գանձել: ԱՄՆ-ի անկախության պատերազմը սկսվել է Մասաչուսեթսում 1775 թվականին, երբ Լոնդոնը փորձել է վերացնել ամերիկյան ինքնակառավարումը։

Համագործակցությունը պաշտոնապես ընդունել է նահանգի սահմանադրությունը 1780 թվականին՝ Ջոն Հենքոկին ընտրել են որպես առաջին նահանգապետ։ 19-րդ դարում Նոր Անգլիան դարձել է Ամերիկայի արդյունաբերական կենտրոնը՝ շնորհիվ Սփրինգֆիլդում և Հարթֆորդում, Կոնեկտիկուտ նահանգում բարձր ճշգրտության արտադրության և սպառազինության զարգացման, ինչպես նաև լայնածավալ տեքստիլ գործարանների համալիրների Ուորսթերում, Հավերհիլում, Լոուելում և Նոր Անգլիայի այլ բնակավայրերում՝ օգտագործել են իրենց գետերը որպես էներգիայի աղբյուր: Նոր Անգլիան նույնպես մտավոր կենտրոն էր և աբոլիցիոնիզմի հենակետ: Springfield Armory-ը Միացյալ Նահանգների քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ արտադրում էր Միության համար նախատեսված զենքի մեծ մասը: Պատերազմից հետո Մասաչուսեթսը հեղեղվել էր Եվրոպայից, Մերձավոր Արևելքից և Ասիայից ներգաղթյալներով, որոնք շարունակել էին ընդլայնել նրա արդյունաբերական բազան մինչև 1950-ական թվականները, երբ տեքստիլը և այլ արդյունաբերությունները սկսել էին մարել՝ թողնելով դատարկ գործարանների «ժանգոտ գոտին»: 1860-ականներից հետո արհմիությունները սկսել են կարևոր դեր խաղալ, ինչպես նաև քաղաքականությունը մեծ քաղաքներում: Պետության՝ որպես կրթության կենտրոնի հզորությունը նպաստել է տեղեկատվական տեխնոլոգիաների և կենսատեխնոլոգիայի վրա հիմնված տնտեսության զարգացմանը 20-րդ դարի վերջին տարիներին, ինչը հանգեցրեց 1980-ականների վերջին «Մասաչուսեթսի հրաշքին»:

Մինչ Եվրոպայի կարգավորումը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ի սկզբանե Մասաչուսեթսը բնակեցված էր ալգոնկինյան լեզվական ընտանիքի ցեղերով, ինչպիսիք են վամպանոագիները, նարագանսեթները, նիպմուկիները, պոկոմտուկիները, մահիկանները և Մասաչուսեթսը[1][2]։ Վերմոնտի և Նյու Հեմփշիրի սահմանին և Մերիմակ գետի հովտում ավանդաբար բնակվում էր Փենակուկ ցեղը ։ Cape Cod-ը, Nantucket-ը, Marthas Vinyard-ը և Հարավարևելյան Մասաչուսեթսը wampanoags-ի ծննդավայրն էին, որոնք սերտ կապեր հաստատեցին ուխտավոր հայրերի հետ: Քեյփի ծայրահեղ ծայրը բնակեցվել էր սերտորեն կապված նաուսեթ ցեղով ։ Կենտրոնական մասի մեծ մասը և Կոնեկտիկուտ գետի հովիտը թույլ կազմակերպված նիպմակների տունն էին: Բերքշիրները պոկոմտուկ և մահիկան ցեղերի հայրենիքն էին ։ Ներկա էին նաև Ռոդ-Այլենդի Նարագանսեթները և Կոնեկտիկուտի գաղութի մահիկացիները:

Այս ցեղերը հակված էին սննդի մեծ մասը արդյունահանել որսորդությամբ և ձկնորսությամբ[1]։Գյուղերը բաղկացած էին խրճիթներից, որոնք կոչվում էին վիգվամներ, ինչպես նաև երկար տներ[2] իսկ ցեղերը ղեկավարում էին արական կամ իգական սեռի երեցները, որոնք հայտնի էին որպես սահեմներ[3]։Եվրոպացիները սկսեցին ուսումնասիրել ափերը 16-րդ դարում, բայց նրանք փորձեր չձեռնարկեցին բնակություն հաստատել ինչ-որ տեղ մշտական բնակության համար: Նոր Անգլիայի ափերի առաջին եվրոպացի հետախույզներից էին Բարտոլոմյու Գոսնոլդը, Սամուել դե Չամպլեյնը, ով քարտեզագրել է հյուսիսային ափերը մինչև Քեյփ Քոդ 1605 և 1606 թվականներին, Johnոն Սմիթը և Հենրի Հադսոնը: Եվրոպայից ձկնորսական նավերը նույնպես ձկնորսություն էին անում ափերի մոտ գտնվող հարուստ ջրերում և, հնարավոր է, առևտուր էին անում որոշ ցեղերի հետ: Մեծ թվով հնդկացիներ ոչնչացվեցին համաճարակների պատճառով, որոնք կարող էին ներառել ջրծաղիկ, կարմրուկ, գրիպ կամ լեպտոսպիրոզ[4] 1617-1619 թվականներին տարածաշրջանում հնդկացիների 90 տոկոսը մահացավ ինչ-որ հիվանդությունից[5]։

Ուխտավորներ և պուրիտաններ՝ 1620-1629

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ուիլյամ Հալսոլի «Մեյֆլաուերը Պլիմութի նավահանգստում» (1882)

Մասաչուսեթսի առաջին վերաբնակիչները ուխտավորներն էին, որոնք 1620 թվականին հիմնեցին Պլիմութի գաղութը և ընկերական հարաբերություններ էին հաստատել վամպանոագի ժողովրդի հետ[6]։ Դա Ջեյմսթաունի գաղութից հետո Ամերիկայում երկրորդ մշտական անգլիական գաղութն էր։ Ուխտավորներն Անգլիայից գաղթել էին Հոլանդիա՝ փախչելով կրոնական հետապնդումներից՝ անգլիական պաշտոնական եկեղեցին մերժելու համար։ Հոլանդիայում նրանց տրվել էր կրոնի ազատություն, բայց կամաց-կամաց նրանք սկսել էին վախենալ, որ հաջորդ սերունդը կկորցնի իրենց յուրահատուկ անգլիական ժառանգությունը։ Նրանք դիմել էին Վիրջինիայի ընկերությանը և թույլտվություն էին խնդրել բնակություն հաստատել Ամերիկայում՝ որպես «ինքնուրույն կազմակերպություն»։ 1620 թվականի աշնանը նրանք նավարկեցին Ամերիկա Մեյֆլաուերով՝ նախ վայրէջք կատարելով Պրովինսթաունի մոտ Քեյփ Քոդի ծայրամասում։ Տարածքը նրանց կանոնադրության մաս չէր կազմում, ուստի ուխտավորները նախքան նստելը կնքեցին Mayflower Compact համաձայնագիրը՝ Ամերիկայում ինքնակառավարման մասին առաջին փաստաթղթերից մեկը: Առաջին տարին չափազանց դժվար էր՝ սննդի պակասի և շատ ծանր եղանակային պայմանների պատճառով, Բայց Վամպանոագի ղեկավար Մասասոյթը և նրա մարդիկ օգնում էին նրանց:

Առաջին Գոհաբանության օրը 1621 թվականին

1621 թվականին ուխտավորները միասին նշել են իրենց առաջին Գոհաբանության օրը՝ շնորհակալություն հայտնելու Աստծուն լավ բերքի և գոյատևման համար: Այս ամենը խորհրդանշում էր այն ժամանակ գոյություն ունեցող աշխարհը wampanoags-ի և Pilgrim-ի միջև, չնայած Mayflower Company-ի գոյության առաջին տարում նրանց միայն կեսն էր ապրում: Հաջորդ տասը տարիների ընթացքում գաղութը դանդաղ աճել է և 1630 թվականին ուներ մոտ 300 բնակիչ[7]։

Մի խումբ մորթու որսորդներ և վաճառականներ 1622 թվականին ուեյմութի Պլիմութի գաղութի մոտ հիմնել էին Ուեսագասեթ գաղութը։ Նրանք այն լքել են 1623 թվականին, և նրա տեղում ստեղծվել է մեկ այլ փոքր գաղութ՝ Ռոբերտ Գորջեսի գլխավորությամբ։ Այս բնակավայրը նույնպես ձախողվել է, և այդ գաղութների բնակիչները վերադարձել են Անգլիա, միացել պլիմութ գաղութարարներին կամ առանձին բնակավայրեր հիմնել Մասաչուսեթսի ծոցի ափին գտնվող այլ վայրերում: 1624 թվականին Դորչեսթերի ընկերությունը բնակավայր է հիմնել էն հրվանդանի վրա։ Այս գաղութը տևել է միայն մինչև 1626 թվականը, չնայած մի քանի վերաբնակիչներ դեռ մնացել են։

Մասաչուսեթսի ծոցի գաղութ՝ 1628-1686

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մասաչուսեթսի ծոցի և հարակից գաղութային ունեցվածքի հիմնական սահմանները 17-րդ և 18-րդ դարերում; ժամանակակից Նահանգների սահմանները մասամբ համընկնում են համատեքստի պատճառով

Ուխտավորներին հաջորդեցին պուրիտանները, ովքեր հիմնեցին Մասաչուսեթսի ծոցի գաղութները Սալեմում (1629) և Բոստոնում (1630)[8]։Պուրիտանները կտրականապես համաձայն չէին Անգլիկան եկեղեցու աստվածաբանության և եկեղեցական կառուցվածքի հետ և եկել էին Մասաչուսեթս՝ կրոնական ազատության համար[9]։ Bay Colony-ը հիմնադրվել է թագավորական կանոնադրության հիման վրա, Ի տարբերություն Plymouth Colony-ի: Պուրիտանների միգրացիան հիմնականում գալիս էր Արևելյան Անգլիայից և Անգլիայի հարավ-արևմտյան շրջաններից, և 1628-1642 թվականներին նրանց թիվը հասավ մոտավորապես 20,000-ի: Մասաչուսեթսի ծոցի գաղութը բնակչության և տնտեսության մեջ արագորեն գերազանցեց Պլիմութին, որի հիմնական գործոններն էին բնակչության մեծ ներհոսքը, առևտրի համար ավելի հարմար նավահանգիստները և Բարգավաճ առևտրային դասի աճը:

Կրոնական տարաձայնությունները և էքսպանսիոնիզմը հանգեցրին մի քանի նոր գաղութների հիմնադրմանը Պլիմութից և Մասաչուսեթսի ծոցից անմիջապես հետո: Այլախոհները, ինչպիսիք են Ռոջեր Ուիլյամսը և էն Հաթչինսոնը, վտարվեցին Մասաչուսեթսի ծոցի իշխանությունների հետ կրոնական տարաձայնությունների պատճառով: Ուիլյամսը հիմնադրել է Պրովիդենսի տնկարկները 1636 թվականին։ Հաջորդ մի քանի տարիների ընթացքում մեկ այլ խումբ, որը ներառում էր Հաթչինսոնը, հիմնել է Նյուպորտը և Պորտսմութը.այս բնակավայրերը, ի վերջո, միավորվել են՝ ստեղծելով Ռոդ Այլենդի գաղութը և Պրովիդենսի տնկարկները: Մյուսները լքել են Մասաչուսեթսի ծոցը՝ հիմնելու այլ բնակավայրեր, այդ թվում՝ Կոնեկտիկուտ գաղութը Կոնեկտիկուտ գետի վրա և Նյու Հեյվեն գաղութը ափին։

1636 թվականին մի խումբ վերաբնակիչներ՝ Ուիլյամ Փինչոնի գլխավորությամբ, հիմնեցին Սփրինգֆիլդը, Մասաչուսեթս (ի սկզբանե կոչվում էր Ագավամ), այն բանից հետո, երբ նրանք գտան տարածաշրջանում առևտրի և գյուղատնտեսության համար առավել շահավետ վայր[10][11]։Springfield-ը գտնվում է Կոնեկտիկուտ գետի ոչ նավարկելի ջրվեժներից առաջինից հյուսիս, ինչպես նաև բերրի հովտի մեջտեղում, որտեղ գտնվել են Նոր Անգլիայի լավագույն գյուղատնտեսական հողերը: Սփրինգֆիլդը շրջապատող բնիկ ամերիկյան ցեղերը ընկերասեր էին, ինչը միշտ չէ, որ կարելի էր ասել Կոնեկտիկուտի երիտասարդ գաղութների մասին[11][12]։ Պինչոնը Սփրինգֆիլդը միացրել է Մասաչուսեթսի ծոցի գաղութին 1640 թվականին, այլ ոչ թե Կոնեկտիկուտի շատ ավելի մոտ գաղութին՝ Պեկոտի հետ պատերազմից հետո Կոնեկտիկուտի հետ լարվածության պատճառով[13]։ Այսպիսով, 1640 թվականին հաստատվել է Մասաչուսեթսի ծոցի գաղութի Հարավային և արևմտյան սահմանները[14]։

Ֆիլիպ թագավորի պատերազմը (1675-1676) գաղութային շրջանի ամենաարյունալի հնդկական պատերազմն էր ։ Մեկ տարուց մի փոքր ավելի հնդիկները հարձակվել են տարածաշրջանի քաղաքների գրեթե կեսի վրա և այրել են Պրովիդենսի և Սփրինգֆիլդի խոշոր բնակավայրերը: Նոր Անգլիայի տնտեսությունը գործնականում ավերվել է, և նրա բնակչության մեծ մասը ոչնչացավ[15][16]։Ըստ այդմ, դա Հյուսիսային Ամերիկայի պատմության մեջ ամենաարյունալի և ծախսատար պատերազմներից մեկն էր[17]։

1645 թվականին Գերագույն դատարանը գյուղական քաղաքներին պարտավորեցրել է ավելացնել ոչխարների արտադրությունը։ Ոչխարները տեղական Կտորի արդյունաբերությունն ապահովում էին միսով և հատկապես բուրդով, ինչը խուսափում էր բրիտանական գործվածքների ներմուծման ծախսերից[18] 1652 թ.-ին գլխավոր դատարանը թույլ է տվել Բոստոնի արծաթե վարպետ Johnոն Հալլին թողարկել տեղական մետաղադրամները շիլլինգ, վեց պենս և երեք պենս արժողությամբ՝ գաղութում մետաղադրամների պակասը լուծելու համար[19]։ Մինչև այս պահը գաղութի տնտեսությունը լիովին կախված էր փոխանակումից և արտարժույթից, ներառյալ անգլիական, իսպանական, հոլանդական, պորտուգալական և կեղծ մետաղադրամները[20]։

Չարլզ II-ը գահին վերականգնվել է 1660 թվականին և սկսեց ուշադիր վերահսկել գաղութներում պետական վերահսկողությունը, իսկ խորհրդարանն ընդունել է Նավիգացիոն ակտեր, որոնք կարգավորում էին առևտուրը Անգլիայի շահերից ելնելով: Մասաչուսեթսը և Ռոդ Այլենդը ունեին Բարգավաճ առևտրային նավատորմ, և նրանք հաճախ խախտում էին առևտրի կանոնները: Անգլիական կառավարությունը նաև Բոստոնի դրամահատարանը համարեց դավաճանություն[21]։ Այնուամենայնիվ, գաղութը անտեսել է անգլիացիների պահանջները՝ դադարեցնելով դրամահատարանը առնվազն մինչև 1682 թվականը: Չարլզ թագավորը պաշտոնապես չեղյալ է հայտարարել Մասաչուսեթսի կանոնադրությունը 1684 թվականին[22]։

Նոր Անգլիայի Տիրապետություն՝ 1686-1692

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1660 թվականին թագավոր Չարլզ II-ը վերականգնվեց գահին։ Նրա ուշադրության կենտրոնում հայտնված գաղութային խնդիրները նրան դրդեցին առաջարկել միավորել Նոր Անգլիայի բոլոր գաղութները մեկ վարչական միավորի մեջ: 1685 թվականին նրան հաջորդեց Ջեյմս II-ը՝ մոլի կաթոլիկ, ով կյանքի կոչեց այս առաջարկը։ 1684 թվականի հունիսին Մասաչուսեթսի ծոցի գաղութի կանոնադրությունը չեղարկել է, բայց նրա կառավարությունը շարունակել է կառավարել մինչև Ջեյմսը նշանակեց Ջոզեֆ Դադլիին Նոր Անգլիայի նախագահի պաշտոնում 1686 թվականին։ Ավելի ուշ Դադլին իր իշխանությունը հաստատել է Նյու Հեմփշիրում և թագավորական նահանգում (ներկայիս Ռոդ Այլենդի մի մասը)՝ զբաղեցնելով այդ պաշտոնը մինչև սըր Էդմունդ Անդրոսի ժամանումը, այն դարցել է Նոր Անգլիայի տիրապետության թագավորական նահանգապետ: Անդրոսի թագավորությունը ժողովրդական չէր։ Նա ղեկավարել է առանց ներկայացուցչական ժողովի մասնակցության, վերացրել է հողային տիտղոսները, սահմանափակել է քաղաքային ժողովների անցկացումը, ուժի մեջ է մտցրել առաքման մասին օրենքները և աջակցել է Անգլիկան եկեղեցուն՝ առաջացնելով Մասաչուսեթսի գաղութային հասարակության գրեթե բոլոր շերտերի դժգոհությունը: Անդրոսը լուրջ հարված է հասցրել գաղութարարներին՝ վիճարկելով նրանց հողի իրավունքը; Ի տարբերություն Անգլիայի, Նոր Անգլիայի բնակիչների ճնշող մեծամասնությունը հողատերեր էին։ Թեյլորն ասում է, որ քանի որ նրանք «հուսալի գույքը համարում էին իրենց ազատության, կարգավիճակի և բարգավաճման հիմքը, գաղութարարները սարսափում էին հողի նկատմամբ իրենց իրավունքների զանգվածային և ծախսատար վիճարկումից»[23]։

Այն բանից հետո, երբ Ջեյմս II-ը գահընկեց է արվել Վիլհելմ III-ի և Մարիամ II-ի կողմից 1688 թվականի վերջին, Բոստոնի գաղութարարները 1689 թվականին տապալել են Անդրոսին և նրա պաշտոնյաներին։ Մասաչուսեթսը և Պլիմութը վերադարձան իրենց նախկին կառավարություններին մինչև 1692 թվականը: Թագավոր Վիլհելմի պատերազմի ժամանակ (1689-1697) գաղութը 1690 թվականին սըր Ուիլյամ Ֆիպսի հրամանատարությամբ անհաջող արշավախումբ ձեռնարկել Քվեբեկի դեմ, որը ֆինանսավորվում էր թղթային պարտատոմսերի թողարկմամբ՝ քաղաքի գրավումից ակնկալվող շահույթի դիմաց[24]։ Գաղութը շարունակում էր մնալ պատերազմի առաջին գծում և ենթարկվում էր ֆրանսիացիների և հնդիկների լայնածավալ արշավանքներին իրենց հյուսիսային և արևմտյան սահմանների վրա:

Մասաչուսեթսի ծոցի թագավորական նահանգ՝ 1692-1774

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1691 թվականին Ուիլյամը և Մերին ստեղծել են Մասաչուսեթսի ծոց նահանգը, այն միավորում էր Մասաչուսեթսի ծոցի, Պլիմութի, Մեյնի, Նոր Շոտլանդիայի տարածքները (որն այն ժամանակ ներառում էր Նյու Բրունսվիկը) և Քեյփ Քոդից հարավ գտնվող կղզիները։ Նրա առաջին նահանգապետ ընտրվել է սըր Ուիլյամ Ֆիփսը։ Ֆիփսը եկավ Բոստոն 1692 թվականին՝ սկսելու իր թագավորությունը և անմիջապես ներքաշվել է Սալեմում կախարդության հիստերիայի մեջ։ Նա հիմնեց դատարան, այն քննում էր Սալեմի տխրահռչակ կախարդների դատավարությունները և ղեկավարում էր ռազմական գործողությունները, մինչև հետ է կանչվել 1694 թվականին:

Տնտեսություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Չար ոգիների մասին» (Բոստոն, 1693), հեղինակ՝ Էնրիքս Մաթեր

Այս նահանգը Նոր Անգլիայի ամենամեծ և տնտեսապես կարևոր նահանգն էր, ինչպես նաև այն վայրը, որտեղ ձևավորվել են ամերիկյան շատ հաստատություններ և ավանդույթներ: Ի տարբերություն Հարավային գաղութների՝ այն կառուցվել է ոչ թե ցրված ֆերմաների, այլ փոքր քաղաքների շուրջ։ Մասաչուսեթսի ամենաարևմտյան մասը՝ Բերքշիրը, բնակեցվել էր Ֆրանկո-հնդկական պատերազմի ավարտից երեք տասնամյակ անց, հիմնականում շոտլանդացիների կողմից: Թագավորական նահանգապետ սըր Ֆրենսիս Բեռնարդը այս նոր տարածքն անվանել է «Բերքշիր» ի պատիվ Անգլիայի իր հայրենի շրջանի: Բերքշիր շրջանի ամենամեծ բնակավայրը Մասաչուսեթսի Պիտսֆիլդ քաղաքն էր, որը հիմնադրվել է 1761 թվականին[25]։

Հարվարդի քոլեջի գլխավորած կրթական համակարգը լավագույնն էր 13 գաղութներում: Թերթերը դարձել էին հաղորդակցության հիմնական համակարգը 18-րդ դարում, իսկ Բոստոնը սկսեց առաջատար դեր խաղալ բրիտանական գաղութներում[26]։ Դեռահաս Բենջամին Ֆրանկլինը (ծնվել է 1706 թվականի հունվարի 17-ին Միլք փողոցում) աշխատել է Նոր Անգլիայի առաջին թերթերից մեկում՝ «Կուրանտ»-ում (պատկանում էր իր եղբորը), մինչև 1723 թվականին փախավ Ֆիլադելֆիա։ Բոստոնի հինգ թերթեր ամերիկյան հեղափոխության մեկնարկի ժամանակ կարծիքների լայն շրջանակ են ներկայացրել։ Ուորսթերում տպագրիչ Եսայա Թոմասը Մասաչուսեթսի Մասաչուսեթսի Լրտեսը թերթը դարձրել է արևմտյան վերաբնակիչների ազդեցիկ խոսափող[27]։

Գյուղատնտեսությունը տնտեսական գործունեության ամենամեծ տեսակն էր։ Ֆերմերային բնակավայրերի մեծ մասը հիմնականում ինքնաբավ էր, և ընտանիքները միմյանց հետ փոխանակում էին ապրանքներ, որոնք իրենք չէին արտադրում: ավելցուկը վաճառվում էր քաղաքներին[28] իսկ ձկնորսությունը կարևոր էր մարբլհեդի նման ափամերձ քաղաքներում: Մեծ քանակությամբ կոդ արտահանվել են Արևմտյան Հնդկաստանի ստրկավաճառների գաղութներ[29]։ Առևտրի կենտրոնները հիմնված էին Սալեմում և Բոստոնում, և շատ հարուստ վաճառականներ վարում էին Միջազգային առևտուր: Որպես կանոն, նրանք իրենց որդիներին և եղբորորդիներին որպես գործակալ էին տեղավորում կայսրության նավահանգիստներում [30]։ Նրանց բիզնեսը կտրուկ աճեց 1783 թվականից հետո, երբ նրանք այլևս սահմանափակված չէին Բրիտանական կայսրության սահմաններից դուրս[31]։ Նավաշինությունը արագ զարգացող արդյունաբերություն էր։ Արդյունաբերական այլ ապրանքների մեծ մասը ներմուծվել է Մեծ Բրիտանիայից (կամ մաքսանենգ ճանապարհով ներմուծվել է Նիդեռլանդներից):

Բանկային գործ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1690 թ.-ին Մասաչուսեթսի ծոցի գաղութն առաջինն էր, որը սկսել է թղթային փողեր թողարկել մի տարածքում, այն հետագայում կոչվել է Միացյալ Նահանգներ, բայց շուտով այլ երկրներ սկսել էին տպել իրենց սեփական փողերը: 1691 թ.-ին ԱՄՆ-ը սկսել է տպագրել ԱՄՆ-ի թղթադրամները: Գաղութներում արժույթի պահանջարկը պայմանավորված էր մետաղադրամների պակասով, որոնք առևտրի հիմնական միջոցն էին[32]։Գաղութների թղթային արժույթներն օգտագործվում էին նրանց ծախսերը վճարելու և գաղութների քաղաքացիներին վարկեր տրամադրելու համար: Թղթային փողը արագորեն դարձավ յուրաքանչյուր գաղութի ներսում փոխանակման հիմնական միջոցը և նույնիսկ սկսել է օգտագործվել այլ գաղութների հետ ֆինանսական գործարքներում[33]։ Այնուամենայնիվ, որոշ արժույթներ ենթակա չէին ոսկու կամ արծաթի փոխանակման, այն հանգեցրել է դրանց արժեզրկմանը[32]։1751 թվականի արժույթի մասին օրենքով բրիտանական խորհրդարանը սահմանափակել է Նոր Անգլիայի գաղութների հնարավորությունները չապահովված թղթային փողեր թողարկելու համար: 1751 թվականի օրենքի համաձայն, Նոր Անգլիայի գաղութային կառավարությունները կարող էին թղթային փողը դարձնել օրինական վճար՝ պետական պարտքերը վճարելու համար (օրինակ՝ հարկերը) և կարող էին թողարկել մուրհակներ՝ որպես պետական ֆինանսավորման գործիք, բայց արգելում էին թղթային փողի օգտագործումը որպես օրինական վճարամիջոց՝ մասնավոր պարտքերը մարելու համար: 1751 թվականին ԱՄՆ-ի նոր Անգլիայի գաղութատիրական կառավարությունները սկսեցին օգտագործել թղթային փողը որպես օրինական[34]։ Բրիտանական առևտրային վարկատուների մշտական ճնշման ներքո, ովքեր չէին սիրում վճարվել արժեզրկված թղթային արժույթով, 1764 թ.-ի հետագա արտարժույթի մասին օրենքը արգելել է վարկային օրինագծերի (թղթային փող) թողարկումը գաղութների ողջ տարածքում[34][35]։ Գաղութատիրական կառավարությունները օգտագործում էին շրջանցիկ ուղիներ՝ թղթադրամները որպես հարկեր վճարելու համար, և սկսեցին ձնշում գործադրել խորհրդարանի վրա՝ վերացնելու թղթային փողը որպես օրինական վճարման միջոց օգտագործելու արգելքը՝ պետական պարտքերը մարելու համար, ինչը խորհրդարանն ի վերջո արեց 1773 թվականին[34]։

Գաղութը միշտ պակասում էր ոսկուց և արծաթից, և նրանք տպում էին մեծ քանակությամբ թղթային փողեր, ինչը առաջացրել էր գնաճ, այն նպաստում էր ֆերմերներին, բայց դժգոհում էր գործարար շրջանակներից: Այնուամենայնիվ, մինչև 1750 թվականը գաղութը հրաժարվել էր իր թղթային արժույթից և անցել մետաղադրամին, այն հիմնված էր բրիտանացիների կողմից ֆրանսիական և հնդկական պատերազմների համար իրենց ծախսերի փոխհատուցման վրա (ոսկի և արծաթ): Խոշոր առևտրականներն ու թագավորական պաշտոնյաները ողջունել են այդ անցումը, բայց շատ ֆերմերներ և փոքր գործարարներ դեմ են եղել[36]։

Ֆրանսիայի հետ պատերազմները

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գաղութը կողք կողքի կռվել է Բրիտանական կանոնավոր զորքերի հետ ֆրանսիական և Հնդկական մի շարք պատերազմներում, որոնք բնութագրվում էին դաժան սահմանային արշավանքներով և նոր Ֆրանսիայի կողմից կազմակերպված և մատակարարված հնդկական հարձակումներով: Հատկապես թագավոր Վիլհելմի (1689-97) և թագուհի Աննայի (1702-13) պատերազմների ժամանակ գաղութի գյուղական համայնքները ուղղակիորեն հարձակվել էին ֆրանսիացիների և հնդկացիների կողմից.1704 թվականին հարձակվել է Դիրֆիլդի վրա, Իսկ 1708 թվականին՝ Հավերհիլի վրա ։ Բոստոնը արձագանքել է՝ երկու պատերազմներում էլ ծովային արշավախմբեր ձեռնարկելով Ակադիայի և Քվեբեկի դեմ:

Աննա թագուհու պատերազմի ժամանակ Մասաչուսեթսի տղամարդիկ մասնակցել էին Ակադիայի նվաճմանը (1710), այն դարձավ Նոր Շոտլանդիա նահանգ։ Նահանգը նաև մասնակցել է Դամմերի պատերազմին, դրա արդյունքում բնիկ ամերիկյան ցեղերը վտարվել էին Նոր Անգլիայի հյուսիսից: 1745 թվականին Ջորջ թագավորի պատերազմի ժամանակ Մասաչուսեթս նահանգի զորքերը հաջողությամբ պաշարել էին Լուիսբուրգի ամրոցը։ Պատերազմի ավարտին բերդը վերադարձվել է Ֆրանսիային, ինչը դժգոհություն է առաջացրել շատ գաղութարարների մոտ, ովքեր այն դիտում էին որպես սպառնալիք իրենց անվտանգության համար: Ֆրանկո-հնդկական պատերազմի ժամանակ նահանգապետ Ուիլյամ Շիրլին կարևոր դեր է խաղացել ակադացիներին Նոր Շոտլանդիայից վտարելու և Նոր Անգլիայում հաստատվելու նրանց փորձերի մեջ: Աքսորից հետո Շիրլին նաև մասնակցել է Նոր Անգլիայից տնկարկների տեղափոխմանը՝ Ակադիայի նախկին ֆերմերային տնտեսություններում Նոր Շոտլանդիայում բնակվելու համար:Մասաչուսեթսի շատ զորքեր մասնակցել են Հավանայի հաջող պաշարմանը 1762 թվականին։ Պատերազմում Մեծ Բրիտանիայի հաղթանակին հանգեցրել է նրա կողմից նոր Ֆրանսիայի ձեռքբերմանը՝ վերացնելով Մասաչուսեթսի անմիջական սպառնալիքը հյուսիսից, այն ներկայացրել էին ֆրանսիացիները:

1721 թվականին Բոստոնը ենթարկվել է ջրծաղիկի խոշոր համաճարակի։ Գաղութային որոշ առաջնորդներ կոչ են արել օգտագործել պատվաստումների նոր տեխնոլոգիա, որի միջոցով հիվանդը ստացել է հիվանդության թույլ ձև և ձեռք է բերել մշտական անձեռնմխելիություն: Պուրիտանի նախարար Քոթոն Մեթերը և բժիշկ Զաբդիել Բոյլսթոնը կողմ էին պատվաստմանը, մինչդեռ բժիշկ Ուիլյամ Դուգլասը և թերթի խմբագիր Ջեյմս Ֆրանկլինը ղեկավարում էին ընդդիմությունը[37]։

1755 թ.-ին, երեքշաբթի, նոյեմբերի 18-ին, առավոտյան ժամը 4:15-ի սահմաններում, Նոր Անգլիայում տեղի ունեցավ երբևէ հայտնի ամենակործանարար երկրաշարժը: Հողի առաջին տատանումները տևել են մոտ մեկ րոպե։ Դրան հաջորդել է արագ թրթռում և մի քանի ցնցումներ, որոնք շատ ավելի ուժեղ էին, քան առաջինը: Տները ճոճվում ու ճաքում էին, կահույքն ընկնում էր։ Սալեմի դոկտոր Էդվարդ Ա. Հոլիոկն իր օրագրում գրել է, որ նա մտածում էր միայն անմիջապես թաղվել տան ավերակների տակ։ Ցնցումը շարունակվել է ևս երկու-երեք րոպե և կարծես շարժվում էր հյուսիս-արևմուտքից հարավ-արևելք: Ծովափի երկայնքով օվկիանոսը ազդվել է . նավերն այնքան ուժեղ ցնցվել էին, որ քնած նավաստիները արթնացան՝ մտածելով, որ ծանծաղուտի մեջ են ընկել: Բոստոնում երկրաշարժի հետևանքով ամանները թափվել են հատակին, ժամացույցը կանգ է առել, եկեղեցիների և Ֆանեյ Հոլի դիմագծերը թեքվել են։ Փլուզվել են քարե պատերը։ Նոր աղբյուրներ հայտնվեցին, իսկ հները չորացան։ Ստորգետնյա հոսքերը փոխել են իրենց հունը, ինչը հանգեցրել է բազմաթիվ հորերի դատարկման: Ամենից շատ տուժել են ծխնելույզները։ Միայն Բոստոնում նրանցից մոտ հարյուրը հավասարվել է գետնին.մոտ մեկուկես հազարը վնասվել է, որոշ տեղերում փողոցները գրեթե հեղեղվել են ընկած աղյուսներով։ Ընկած ծխնելույզները քանդել են մի քանի տանիքներ։ Բոստոնում շատ փայտե շենքեր ավերվել են, իսկ որոշ Աղյուսներ վնասվել են.տասներկու կամ տասնհինգ շենքերի ֆրոնտոնները քանդվել են մինչև քիվերը։ Չնայած վտանգին և բազմաթիվ դեպքերին, երբ մարդիկ հրաշքով փրկվել են, ոչ ոք չի սպանվել կամ լուրջ վիրավորվել: Ստորգետնյա ցնցումները շարունակվել են չորս օր[38][39]։

Քաղաքականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նահանգի կառավարության և թագի կողմից նշանակված նահանգապետի միջև հարաբերությունները հաճախ բարդ և հակասական էին: Նահանգապետերը ձգտում էին հաստատել նահանգի կանոնադրությամբ ամրագրված թագավորական լիազորությունները, իսկ նահանգային կառավարությունը ձգտում էր զրկել կամ նվազագույնի հասցնել նահանգապետի իշխանությունը։ Օրինակ՝ յուրաքանչյուր նահանգապետի հանձնարարվել է օրենք ընդունել թագավորական պաշտոնյաներին մշտական աշխատավարձ վճարելու մասին, սակայն օրենսդիր մարմինը հրաժարվել է դա անել՝ օգտագործելով ամեն տարի կրթաթոշակներ վճարելու իր կարողությունը՝ որպես նահանգապետին վերահսկելու միջոց: Նահանգում թղթային փողի պարբերական թողարկումը նույնպես տարաձայնությունների մշտական աղբյուր էր նահանգի խմբակցությունների միջև՝ Դրա գնաճային հետևանքների պատճառով: Այս ժամանակահատվածում հայտնի թագավորական նահանգապետերն էին Ջոզեֆ Դադլին, Թոմաս Հաթչինսոնը, Ջոնաթան Բելչերը, Ֆրենսիս Բեռնարդը և գեներալ Թոմաս Գեյջը: Գեյջը Մասաչուսեթսի վերջին բրիտանական նահանգապետն էր, և նրա արդյունավետ կառավարումը տարածվել է Բոստոնից մի փոքր այն կողմ:

Հեղափոխական Մասաչուսեթս՝ 1760-1780-ականներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ռալֆ Էրլի և Ամոս Դուլիտլի «Պերսիի փրկությունը Լեքսինգթոնում», որը գրվել է 1775 թվականին, պատկերում է Լեքսինգթոնի և Կոնկորդի ճակատամարտերը։

Մասաչուսեթսը Մեծ Բրիտանիայից անկախության շարժման կենտրոնն էր, որի համար այն կոչվում էր «Ազատության Օրրան»: Տեղի գաղութարարները երկար ժամանակ անհանգիստ հարաբերություններ են ունեցել բրիտանական միապետության հետ, ներառյալ 1680-ականներին Նոր Անգլիայի բաց ապստամբությունը[40]։ Բոստոնի թեյի երեկույթը 1770-ականների սկզբի բողոքի տրամադրությունների օրինակ է, Մինչդեռ Բոստոնի կոտորածը հանգեցրել է հակամարտության սրմանը[41]։ Սեմ Ադամսի և Ջոն Հենքոկի նման մարդկանց հակաբրիտանական գործունեությունը, այն ուղեկցվել էր բրիտանական կառավարության կողմից բռնաճնշումներով, տասներեք գաղութների միավորման և ամերիկյան հեղափոխության մեկնարկի հիմնական պատճառն էր[42]։ Լեքսինգթոնի և Կոնկորդի ճակատամարտերը նշանավորել են ամերիկյան Անկախության պատերազմը և տեղի ունեցան Մասաչուսեթս նահանգի Լեքսինգթոն և Կոնկորդ քաղաքներում[43]։ Ապագա նախագահ Ջորջ Վաշինգտոնը ղեկավարել է այն, ինչը ճակատամարտից հետո դարձել է մայրցամաքային բանակ: Նրա առաջին հաղթանակը Բոստոնի պաշարումն էր 1775-1776 թվականների ձմռանը, որից հետո բրիտանացիները ստիպված եղան լքել քաղաքը[44]։ Այս իրադարձությունը մինչ օրս նշվում է Սաֆոլկ շրջանում՝ որպես տարհանման օր[45]։ 1777 թվականին Ջորջ Վաշինգտոնը և Հենրի Նոքսը Սփրինգֆիլդում հիմնել են զինանոցը, որը խթան հանդիսացավ Մասաչուսեթսի Կոնեկտիկուտ գետի հովտում բազմաթիվ նորարարությունների համար։

Բոստոնի կոտորած

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բոստոնի կոտորած

Բոստոնը հեղափոխական գործունեության կենտրոն էր մինչև 1775 թվականը մեկ տասնամյակ, իսկ Մասաչուսեթսի բնիկներ Սամուել Ադամսը, Ջոն Ադամսը և Ջոն Հենքոկը այն առաջնորդներն էին, ովքեր վիճակված էին կարևոր դեր ունենալ հեղափոխության մեջ: Բոստոնը ռազմական օկուպացիայի տակ էր 1768 թվականից։ Երբ ամբոխը հարձակվել էր մաքսավորների վրա, ժամանել էին Բրիտանական կանոնավոր զորքերի երկու գնդեր։ Հանրապետության տարածքում ավտոճանապարհները հիմնականում անցանելի են

Բոստոնում, 1770 թվականի մարտի 5-ին, այն, ինչ սկսվել է որպես մի քանի բրիտանացի զինվորների վրա քարեր նետելու միջադեպ, ավարտվել է բրիտանացի զինվորների կողմից հինգ մարդու գնդակահարությամբ, այն հայտնի է դարձել որպես Բոստոնի կոտորած: Այս միջադեպն էլ ավելի մեծ զայրույթ է առաջացրել համագործակցության բրիտանական իշխանությունների դեմ հարկերի և բրիտանացի զինվորների ներկայության վերաբերյալ:

Բոստոնի թեյի երեկույթ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բոստոնի թեյի երեկույթ

Բազմաթիվ հարկերից մեկը, որի դեմ բողոքել էին գաղութարարները, թեյի հարկն էր, այն ներդրվել էր խորհրդարանի կողմից Թաունսենդի օրենքների ընդունումից հետո և պահպանվել է այդ օրենքների դրույթների մեծ մասի վերացումից հետո: 1773 թ.-ին թեյի մասին օրենքի ընդունմամբ, Բրիտանական Արևելյան Հնդկաստանի ընկերության կողմից վաճառվող թեյն ավելի էժանացավ, քան մաքսանենգ թեյը, և Մասաչուսեթսի թեյի վաճառականները նվազեցին շահույթի հնարավորությունները: Սա բողոքի ցույց է առաջացրել Բոստոնում ընկերության թեյի մատակարարման դեմ: 1773 թվականի դեկտեմբերի 16-ին, երբ Արևելյան Հնդկաստանի ընկերության թեյի նավը նախատեսում էր հարկվող թեյ իջեցնել Բոստոնում, մի խումբ տեղացիներ, որոնք հայտնի էին որպես «ազատության որդիներ», նավարկեցին բեռնաթափումից մեկ գիշեր առաջ և ամբողջ թեյը նետեցին նավահանգիստ:

Մասաչուսեթսի ծոցի կառավարության վկայությունը Սեթ Դևենպորտի կողմից պետական գանձապետարանին 20 ֆունտ ստեռլինգ վարկ տրամադրելու մասին: 1777 թվականի սեպտեմբեր:

Ամերիկյան հեղափոխություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բոստոնի թեյախմությունը դրդել է բրիտանական կառավարությանը 1774 թվականին ընդունել անթույլատրելի օրենքներ, որոնք խիստ պատիժներ էին սահմանում Մասաչուսեթսի համար: Նրանք փակել էին Բոստոնի նավահանգիստը՝ համագործակցության տնտեսական կենտրոնը և կրճատեցին ինքնակառավարումը: Տեղական ինքնակառավարումը վերացվել էր, և գաղութն անցավ զինվորականների տիրապետության տակ։ Հայրենասերները ստեղծել էին Մասաչուսեթսի նահանգային կոնգրեսը Այն բանից հետո, երբ նահանգապետ Գեյջը լուծարել է նահանգի օրենսդիր մարմինը: Բոստոնի տառապանքները և նրա թագավորության բռնակալությունը մեծ համակրանք և վրդովմունք առաջացրեցին բոլոր տասներեք գաղութներում: 1775 թվականի փետրվարի 9-ին բրիտանական խորհրդարանը Մասաչուսեթսը հայտարարել է ապստամբության մեջ և լրացուցիչ զորքեր է ուղարկել գաղութում կարգուկանոնը վերականգնելու համար։ Քանի որ տեղի բնակչությունը հիմնականում դեմ էր բրիտանական իշխանություններին, 1775 թվականի ապրիլի 18-ին զորքերը դուրս եկան Բոստոնից՝ կոնկորդում տեղի ապստամբների ռազմական պաշարները ոչնչացնելու համար: Փոլ Ռիվերը կատարել է իր հայտնի ուղևորությունը՝ տեղացիներին զգուշացնելու համար՝ ի պատասխան այս երթի: 19-ին, Լեքսինգթոնի և Կոնկորդի մարտերի ժամանակ, որտեղ որոտացել է հայտնի «ամբողջ աշխարհում լսված կրակոցը», բրիտանական զորքերը, ջախջախելով Լեքսինգթոնի միլիցիան, ստիպված են եղել նահանջել Քաղաք՝ տեղի ապստամբների հարձակման ներքո: 19-ին, Լեքսինգթոնի և Կոնկորդի մարտերի ժամանակ, բրիտանական զորքերը, ջախջախելով Լեքսինգթոնի միլիցիան, ստիպված էին նահանջել քաղաք: Քաղաքը արագ պաշարվել էր։ Մարտերը վերսկսվել էին հունիսին, երբ բրիտանացիները գրավել էին Չարլզթաունի թերակղզին բունկեր բլուրի ճակատամարտում այն բանից հետո, երբ գաղութային միլիցիան ամրացրել էր Բրիդ Բլուրը: Բրիտանացիները հաղթեցին ճակատամարտում, բայց շատ թանկ գնով և չկարողացան ճեղքել պաշարումը։ Բրիտանացիները հուսահատ փորձ կատարեցին կենսաբանական զենք կիրառել ամերիկացիների դեմ՝ ջրծաղիկով վարակված քաղաքացիական անձանց ուղարկելով ամերիկյան արտերկիր, բայց դա շուտով կասեցվել էր մայրցամաքային գեներալ Ջորջ Վաշինգտոնի կողմից, ով սկսել էր պատվաստումների ծրագիր՝ իր զորքերի և քաղաքացիական բնակչության լավ առողջությունը ապահովելու համար կենսաբանական պատերազմի պատճառած վնասներից հետո: Բունկեր բլուրի ճակատամարտից անմիջապես հետո գեներալ Ջորջ Վաշինգտոնը գլխավորել է ապստամբների բանակը, և երբ 1776 թվականի մարտին նա ծանր թնդանոթներ ունեցավ, բրիտանացիները ստիպված եղան հեռանալ՝ նշանավորելով պատերազմում առաջին խոշոր գաղութային հաղթանակը: Այդ ժամանակից ի վեր «տարհանման օրը» նշվում է որպես պետական տոն։

A Massachusetts five-shilling note issued in 1779 with the inscription: "FIVE SHILLINGS. shall be paid to the Bearer of this Bill, by the 1st Day of Decmr. 1782 agreeable to an Act of the Genl, Court of said STATE." ; Within print of sun: "RISING".
Մասաչուսեթսից հինգ շիլլինգ արժողությամբ թղթադրամ, որը թողարկվել է 1779 թվականին։

Մասաչուսեթսն այլևս ներխուժման չէր ենթարկվում, բայց 1779 թվականին Մեն կոմսությունում, որն այն ժամանակ համագործակցության մաս էր կազմում, տեղի ունեցավ Փենոբսկոտի աղետալի արշավախումբը։ Բրիտանական նավատորմի կողմից գրավված ամերիկացի նավաստիները խորտակել էին Մասաչուսեթսի նավատորմի նավերը, նախքան այն կարող էր գրավել բրիտանացիները: 1778 թվականի մայիսին բրիտանացիները արշավել էին Ֆրիթաունի տարածք, այն հետագայում դարձավ Ֆոլ գետ, իսկ 1778 թվականի սեպտեմբերին Մարտաս-Վինյարդ և Նյու Բեդֆորդ համայնքները նույնպես ենթարկվել էին Բրիտանական արշավանքի։

Ջոն Ադամսը անկախության շարժման առաջնորդն էր և օգնել է հասնել անկախության միաձայն քվեարկությանը, իսկ 1776 թվականի հուլիսի 4-ին Ֆիլադելֆիայում ընդունվել է Միացյալ Նահանգների Անկախության հռչակագիրը։ Առաջինը Այն ստորագրել է Մասաչուսեթսի բնակիչ Ջոն Հենքոկը՝ մայրցամաքային կոնգրեսի նախագահը։ Դրանից անմիջապես հետո Բոստոնի բնակիչները պետական շենքի պատշգամբից ընթերցեցին անկախության հռչակագիրը։ Մասաչուսեթսն այլևս գաղութ չէր այն դարձավ նահանգ և նոր ազգի՝ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների մի մասը:

Ֆեդերալիստների դարաշրջան՝ 1780-1815

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առաջին հոդվածները՝ համագործակցության բնակիչների իրավունքների հռչակագիրը, ներառվել են 1780 թվականի Մասաչուսեթսի Սահմանադրության մեջ։

Սահմանադրական կոնվենցիան ընդունել է նահանգի Սահմանադրությունը, որը մշակվել է հիմնականում Ջոն Ադամսի կողմից և ժողովրդի կողմից վավերացվել է 1780 թվականի հունիսի 15-ին: Ադամսը, Սամուել Ադամսի և Ջեյմս Բոուդոինի հետ միասին, գրել Է Համագործակցության Սահմանադրության նախաբանում:

Հետևաբար, մենք՝ Մասաչուսեթսի բնակիչներս, մեր սրտում երախտագիտությամբ ընդունում ենք Տիեզերքի մեծ օրենսդիրի բարությունը, որը իր նախախնամությամբ մեզ հնարավորություն է տվել գիտակցաբար և խաղաղ, առանց խաբեության, բռնության կամ անակնկալների, մտնել օրենքի ընդունման բնօրինակ, պարզ և հանդիսավոր գործընթաց: Սերտորեն տեղավորվում են միմյանց։ Եվ մեր և մեր սերունդների համար քաղաքացիական կառավարման նոր սահմանադրության ձևավորման մասին, և անկեղծորեն աղաչելով նրան այդպիսի հետաքրքիր նախագծի ղեկավարության համար, մենք համաձայն ենք, հանձնարարում և հաստատում ենք հետևյալ իրավունքների հռչակագիրը և կառավարման կառուցվածքը՝ որպես համագործակցության Սահմանադրություն:

Բոստոնցի Ջոն Ադամսը, որը հայտնի է որպես «անկախության Ատլաս», կարևոր գործիչ էր ինչպես անկախության համար պայքարում, այնպես էլ նոր Միացյալ Նահանգների ձևավորման գործում[46]։ Ադամսը ակտիվորեն ներգրավված էր 1780 թվականին Մեծ Բրիտանիայից անջատվելու և Մասաչուսեթսի Սահմանադրությունը մշակելու ձգտման մեջ (որը Էլիզաբեթ Ֆրիմանի և Քվոկ Ուոքերի գործերում Մասաչուսեթսը փաստորեն դարձրել է առաջին նահանգը, որն ընդունել է Սահմանադրությունը, այն հռչակում է համընդհանուր իրավունքները և, ըստ Գերագույն դատարանի նախագահ Ուիլյամ Քուշինգի մեկնաբանության, չեղյալ է հայտարարել դրանք): 1780 թ.-ին ԱՄՆ-ը դարձել է Մասաչուսեթսի առաջին նահանգը, որը ստրկություն դատապարտել է[46][47]։ Ադամսը 1780-ականներին դարձել է Մեծ Բրիտանիայի արտաքին գործերի նախարար, 1789-ին՝ փոխնախագահ, իսկ 1797-ին նախագահի պաշտոնում փոխարինել է Վաշինգտոնին: Նրա որդին՝ Ջոն Քուինսի Ադամսը, հետագայում դարձել է Միացյալ Նահանգների վեցերորդ նախագահը։

Ջոն Ադամս

Նոր Սահմանադրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մասաչուսեթսը Միացյալ Նահանգների առաջին նահանգն էր, այլ վերացրել է ստրկությունը: Վերմոնտը, որը 1791 թվականին դարձել է ԱՄՆ-ի մի մասը, վերացրել է մեծահասակների ստրկությունը մի փոքր ավելի շուտ, քան Մասաչուսեթսը՝ 1777 թվականին։ Նոր Սահմանադրությունը նաև վերացրել է քաղաքական պաշտոն ստանալու ցանկացած կրոնական չափանիշ, չնայած տեղական եկեղեցիներին աջակցելու համար անհրաժեշտ էր վճարել տեղական հարկեր: Մարդիկ, ովքեր պատկանել են ոչ կրոնապետական եկեղեցիներին, վճարել են իրենց սեփական եկեղեցու հարկերը, իսկ նրանք, ովքեր չեն պատկանել եկեղեցուն, վճարել են միաբաններին: Բապտիստական առաջնորդ Իսահակ Բեկուսը կտրականապես դեմ էր այս դրույթներին՝ պնդելով, որ մարդիկ պետք է ընտրության ազատություն ունենան կրոնի ֆինանսական աջակցության վերաբերյալ: Ադամսը մշակել է փաստաթղթի մեծ մասը, և չնայած բազմաթիվ փոփոխություններին, նա շարունակում է հավատարիմ մնալ իր տեսակետներին: Նա չէր վստահում ուտոպիստներին և մաքուր ժողովրդավարությանը և հավատում էր ստուգումներին և հավասարակշռություններին, նա հիանում էր բրիտանական չգրված Սահմանադրության սկզբունքներով: Նա պնդում էր ստեղծել երկպալատ օրենսդիր մարմին, այն ներկայացնելու էր ինչպես պարոնների, այնպես էլ հասարակ քաղաքացիների շահերը։ Առաջին հերթին նա պնդում էր, որ կառավարությունը հիմնված լինի օրենքների, այլ ոչ թե մարդկանց վրա: Սահմանադրությունը փոխել է նաև Մասաչուսեթսի ծոց նահանգի անվանումը՝ դառնալով Մասաչուսեթսի համագործակցություն: Սա ամենահին Սահմանադրությունն է, այն դեռ գործում է:

Շեյսի Ապստամբությունը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սփրինգֆիլդի զինապահեստը (նկարում պատկերված շենքը թվագրվում է 19-րդ դարով) ապստամբության առաջին խոշոր նպատակն էր։

Մասաչուսեթսի գյուղական տնտեսությունը պատերազմի ավարտից հետո տնտեսական անկում ապրեց։ Առևտրականները, որոնք ստիպված էին օտարերկրյա գործընկերների կողմից պահանջել ամուր արժույթ, նման պահանջներ ներկայացրեցին տեղական պարտապաններին, և պետությունը բարձրացրել էր հարկերը՝ իր ռազմական պարտքերը մարելու համար: Աղքատ ֆերմերներից ինչպես պետական, այնպես էլ մասնավոր պարտքերը վերականգնելու փորձերը հանգեցրել էին բողոքի ցույցերի, որոնք 1786 թվականի օգոստոսին վերածվել էին ուղղակի գործողությունների: Ապստամբները, ովքեր իրենց անվանում են Կարգավորիչներ (ի պատիվ 1760-ականների Հյուսիսային Կարոլինայի կարգավորիչների շարժման), հասել են դատարանների նիստերի չեղարկմանը, որոնք քննում էին պարտքերի և հարկերի հավաքագրման գործերը: 1786 թվականի վերջին Արևմտյան Մասաչուսեթսից Դանիել Շեյս անունով մի ֆերմեր դարձել էր հրահրողներից մեկը, և բողոքի ցույցերը ճնշելու կառավարության փորձերը հանգեցրին միայն ցուցարարների արմատականացմանը: 1787 թվականի հունվարին Շեյսը և Լյուկ Դեյը կազմակերպել էին Սփրինգֆիլդում դաշնային զինանոցը գրավելու փորձ.զինանոցը պահող նահանգի աշխարհազորայինները թնդանոթի կրակով հետ մղեցին փորձը։ Բոստոնի մեծահարուստ առևտրականների կողմից ստեղծված և գեներալ Բենջամին Լինքոլնի գլխավորած մասնավոր միլիցիան փետրվարի սկզբին ճնշեց ապստամբությունը Պիտերշեմում, բայց մի փոքր դիմադրություն դեռ որոշ ժամանակ շարունակվել է նահանգի արևմտյան շրջաններում[48]։

Պետությունը ճնշում է ապստամբությունը, բայց եթե դա չափազանց թույլ լիներ դա անելու համար, անարդյունավետ դաշնային կառավարությանը դիմելը չէր օգնի: Այս իրադարձությունը դրդել է Ջորջ Վաշինգտոնի նման ազգայնականներին կրկնապատկել ջանքերը՝ ամրապնդելու թույլ ազգային կառավարությունը, այն անհրաժեշտ է վտանգավոր աշխարհում գոյատևելու համար: Մասաչուսեթսը, այն դասակարգային հիմունքներով բաժանված էր ապստամբությամբ, վավերացրել է Միացյալ Նահանգների Սահմանադրությունը միայն 1788 թվականին[49]։

Ջոնի Ապպլեսեդ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ջոնի Ապպլեսեդ

1774 թ.սեպտեմբերի 26-ին, Մասաչուսեթս նահանգի Լեոմինսթեր քաղաքում, Ջոն Չեփմանը ամերիկացի ժողովրդական հերոս և այգեգործության ռահվիրա էր, ով խնձորի ծառեր էր աճեցրել և այգիներ հիմնել երկրի Միջինարևմտյան շատ տարածքներում, ներառյալ Փենսիլվանիան, Օհայոն և Ինդիանան: Չեփմանը ծնվել է 1774 թ.-ի սեպտեմբերի 26-ին, Մասաչուսեթս նահանգի Լոմինսթեր քաղաքում, ԱՄՆ-ում և ԱՄՆ-ում: Այսօր Ապպլեսեդը Մասաչուսեթսի պաշտոնական ժողովրդական հերոսն է, և քաղաքացիական պատերազմի ավարտից հետո նրա կերպարը դարձել է բազմաթիվ մանկական գրքերի, ֆիլմերի և ժողովրդական հեքիաթների հիմնական թեման[50]։

Վաղ արդյունաբերական ժամանակաշրջան՝ 1815-1860

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1836 թվականին Մերի Լիոնը բացել է Մաունթ Հոլիոկ քոլեջը՝ Ամերիկայի առաջին կանանց քոլեջը։ Լիոնը, շատ ակտիվ միաբան, քարոզում էր քոլեջը՝ որպես վերածնված Ջոնաթան Էդվարդսի գաղափարների մարմնացում՝ ինքնազսպման, ինքնաբացարկի և անշահախնդիր Բարեգործության մասին[51]։ Առաջին ուսանողներից մեկը մեկուսացված բանաստեղծուհի Էմիլի Դիքինսոնն էր։

19-րդ դարում Մասաչուսեթսը դարձավ ամերիկյան արդյունաբերական հեղափոխության ազգային առաջնորդը. Բոստոնի շրջակայքում գտնվող գործարանները արտադրում էին տեքստիլ և կոշիկ, իսկ Սփրինգֆիլդի շրջակայքում գտնվող գործարանները՝ ճշգրիտ գործիքներ և թուղթ[52]։ Տնտեսությունը, այն հիմնականում հիմնված էր գյուղատնտեսության վրա, վերածվել է արդյունաբերական տնտեսության, որն ի սկզբանե օգտագործում էր ջրի էներգիան, Այնուհետև գոլորշու շարժիչը գործարանները սնուցելու համար, ինչպես նաև ջրանցքներն ու երկաթուղիները ապրանքներ և նյութեր տեղափոխելու համար[53]։ Սկզբում նոր արդյունաբերությունները գրավում էին Յանկիի աշխատուժը մոտակա բնական ֆերմերային տնտեսություններից, իսկ ավելի ուշ ապավինում էին Իռլանդիայից և Կանադայից կաթոլիկ ներգաղթյալներին[54]։

Արդյունաբերական զարգացում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տեքստիլ գործարանները, ինչպիսիք են Լոուելի Boott Mills-ը, Մասաչուսեթսը դարձրել են ԱՄՆ արդյունաբերական հեղափոխության առաջնորդ:

Մասաչուսեթսը դարձել է արդյունաբերական նորարարության և զարգացման առաջատարը 19-րդ դարում: Գաղութային ժամանակներից ի վեր Նոր Անգլիայում հաջող մետաղագործական արդյունաբերություն է եղել։ Ամերիկայում առաջին հաջող մետալուրգիական գործարանը հիմնադրվել է Սոգուսում 1646 թվականին[55] ճահճային երկաթից պատրաստում էին գութաններ, մեխեր, հրազեն, տակառի օղակներ և գաղութի զարգացման համար անհրաժեշտ այլ իրեր։ Այս ժամանակահատվածում ստեղծվել են նաև այլ արդյունաբերություններ, ինչպիսիք են նավաշինությունը, փայտանյութի, թղթի և կահույքի արտադրությունը: Այս փոքր խանութներն ու գործարանները հաճախ օգտագործում էին նահանգի բազմաթիվ գետեր և առուներ՝ իրենց սարքավորումները սնուցելու համար:

Մինչ Սամուել Սլեյթերը 1793 թվականին հիմնադրել է առաջին հաջող տեքստիլ գործարանը Ռոդ Այլենդ նահանգի Պոտաքեթ քաղաքում, Վաղ գործարաններում արտադրված մանվածքից գործվածքների արդյունավետ զանգվածային արտադրության միջոց չկար: Մանվածքը դեռ աութսորսինգ էր կատարում փոքր ջուլհակների արհեստանոցներում, որտեղ այն Գործվածքեղեն էր հյուսում ձեռքի ջուլհակների վրա: Առաջին բրդի գործարանը և երկրորդ տեքստիլ գործարանը Բլեքսթոուն հովտում բրդի «քերծման գործարանն» էր, այն հիմնադրվել է 1810 թվականին Դենիել Դեյի կողմից Ուեսթ գետի և Բլեքսթոուն գետի մոտակայքում՝ Ուքսբրիջում, Մասաչուսեթս: Այնուհետև, 1813 թվականին, Բոստոնի հարուստ առևտրականների մի խումբ Ֆրենսիս Կաբոտ Լոուելի գլխավորությամբ, որը հայտնի է որպես Բոստոն Ասոշիեյթս, Ուոլթեմում հիմնել է առաջին հաջող ինտեգրված տեքստիլ գործարանը Հյուսիսային Ամերիկայում[56]։ Լոուելը Անգլիա է այցելել 1810 թվականին և ուսումնասիրել Լանկաշիրի տեքստիլ արդյունաբերությունը։ Քանի որ բրիտանական կառավարությունն արգելել էր այս նոր տեխնոլոգիայի արտահանումը, Լոուելը հիշեց ջուլհակների գծագրերը Բոստոն վերադառնալու ճանապարհին: Վարպետ մեխանիկ Փոլ Մուդիի հմտության շնորհիվ արտադրվել են առաջին հաջող Էլեկտրական ջուլհակները, որոնք օգտագործում են Չարլզ գետի էներգիան։ Առաջին անգամ տեքստիլ արտադրության բոլոր փուլերը կարող էին իրականացվել մեկ հարկի տակ, ինչը զգալիորեն մեծացրել էր արտադրողականությունն ու շահույթը: Սա Ամերիկայում արդյունաբերական հեղափոխության իրական սկիզբն էր:

Հյուբերտ Սաթլեր, Բոստոն, 1850 թվական

Ուոլթեմում Բոստոնի արտադրական ընկերության վաղ հաջողության շնորհիվ Բոստոնի գործընկերները հետագայում հիմնել էն մի քանի այլ տեքստիլ քաղաքներ, այդ թվում՝ Լոուելը 1823 թվականին, Լոուրենսը 1845 թվականին, Չիկոպին 1848 թվականին և Հոլիոկը 1850 թվականին։

1850 թվականին Լոուելը արագ աճել էր մինչև 33,000 բնակիչ ունեցող քաղաք։ Նրա գործարանները լավ ինտեգրված էին և կառավարվում էին կենտրոնացված կերպով։ Խորամանկ ջրանցքների համակարգը ապահովում էր ջրի շարժումը, այն շարժում էր սարքավորումները: 1850-ական թվականներից ի վեր ներդրվել է գոլորշու էներգիան։ Ջրաղացների սեփականատերերն ի սկզբանե վարձում էին տեղացի ֆերմերներին, հաճախ աղքատ, հեռավոր Նոր Անգլիայի տարածքներից և փորձում էին ստեղծել ուտոպիական արդյունաբերական հասարակություն՝ իրենց աշխատողներին տրամադրելով կացարաններ, եկեղեցիներ, դպրոցներ և զբոսայգիներ, ի տարբերություն իրենց անգլիացի գործընկերների: Ի վերջո, քանի որ գործարաններն ավելի ու ավելի էին մեծանում, սեփականատերերը դիմել էին նոր ժամանած իռլանդացի ներգաղթյալներին՝ իրենց գործարանները լցնելու համար:

Արդյունաբերական քաղաքները, հատկապես Worcester-ը և Springfield-ը, դարձել են տեքստիլ ճարտարագիտության (Worcester-ի դեպքում), ճշգրիտ գործիքների արտադրության և նորարարության կարևոր կենտրոններ (Springfield-ի դեպքում): Չնայած Բոստոնում շատ մեծ գործարաններ չկային, այն ավելի ու ավելի կարևոր դարձավ որպես ամբողջ Նոր Անգլիայի բիզնես և տրանսպորտային կենտրոն, ինչպես նաև որպես ֆինանսների, իրավագիտության, բժշկության, կրթության, արվեստի և հրատարակչության ազգային առաջնորդ:

Երկաթուղիներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1826 թվականին գրանիտե երկաթուղին դարձել է երկրի առաջին առևտրային երկաթուղին։ 1830 թվականին օրենսդիր մարմինը ստեղծել է երեք նոր երկաթուղիներ՝ Բոստոնի և Լոուելի, Բոստոնի և Պրովիդենսիայի, և ամենակարևորը՝ Բոստոնի և Ուորսթերի երկաթուղիները։ 1833 թվականին ընկերությունը վարձակալել է Արևմտյան երկաթուղին, Վուսթերը կապում էր Ալբանիի և Էրի ջրանցքի հետ։ Համակարգը ծաղկել է, և արևմտյան հացահատիկը սկսել է հոսել Բոստոնի նավահանգիստ՝ Եվրոպա արտահանելու համար՝ դրանով իսկ խախտելով Նյու Յորքի իրական մենաշնորհը Erie Channel համակարգի միջոցով առևտրի համար: Շինարարական աշխատանքների մեծ մասն իրականացվել է իռլանդական աշխատանքային թիմերի կողմից։ Նրանք ապրում էին ժամանակավոր ճամբարներում, բայց շատերը բնակություն հաստատվել էին սահմանի երկայնքով նոր արդյունաբերական քաղաքներում, որտեղ ավազակախմբերի ղեկավարները դարձան դեմոկրատական կուսակցության առաջնորդներ[57]։ Նրանց աշխատանքներից մի քանիսը մինչ օրս օգտագործվում են։ Օրինակ, 1835 թվականին Մասաչուսեթս նահանգի Կանտոն քաղաքում գտնվող Canton Canton Viaduct-ը մինչ օրս օգտագործվում է Amtrak-ի արագընթաց acela Express-ի կողմից Բոստոն-Վաշինգտոն հյուսիս-արևելյան երթուղու վրա: Վիադուկը միայն փոքր փոփոխություններ էր պահանջում՝ այն 20-րդ դարի վերջի չափանիշներին համապատասխանեցնելու համար[58]։

Կետորսություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կետորսություն

Ուշ գաղութային ժամանակաշրջանից սկսած՝ Մասաչուսեթսը օգտագործել է իր ուժեղ ծովային ավանդույթները, զարգացած նավաշինությունը և օվկիանոսների հասանելիությունը՝ 1830-ականներին ԱՄՆ-ին աշխարհի առաջատար կետորսական տերություն դարձնելու համար[59]։ Կետի ճարպը պահանջարկ ուներ հիմնականում լամպերի համար։ 1750-ականներին Nantucket whaling-ը վերածվել էր բարձր եկամտաբեր խորը ծովային արդյունաբերության, թռիչքները շարունակվել էին տարիներ շարունակ, իսկ նավերը մտան Հարավային Խաղաղօվկիանոսյան ջրեր: Բրիտանական ռազմածովային ուժերը հեղափոխության ընթացքում գրավեցին կետերի նավերի մեծ մասը, բայց միևնույն ժամանակ, շատ կետեր վերածվել էին մասնավոր նավերի՝ բրիտանացիների դեմ պայքարելու համար: Կետորսությունը վերականգնվել էին պատերազմից հետո, երբ Նյու Բեդֆորդը դարձավ կենտրոն։ Կետորսները մեծ տնտեսական ռիսկերի էին դիմել՝ ավելի մեծ շահույթ ստանալու համար, ընդլայնեցին իրենց որսորդական տարածքները և ներգրավել էին օտարերկրյա և տեղական աշխատուժ՝ Խաղաղ օվկիանոսում աշխատելու համար: Ներդրումային որոշումներն ու ֆինանսավորման մեխանիզմներն ընդունվել են այնպես, որ կետորսության ձեռնարկությունների ղեկավարները կիսեն իրենց ռիսկերը՝ վաճառելով բաժնետոմսերի մի մասը, բայց թողնելով զգալի մասը բարոյական վնասի պատճառով: Արդյունքում, նրանք քիչ խթան ունեին իրենց թռիչքները պլանավորելիս հաշվի առնելու իրենց եկամուտների և ուրիշների եկամուտների հարաբերակցությունը: Սա սահմանափակել էր կետերի թռիչքների բազմազանությունը և մեծացրել էր ռիսկերը ամբողջ արդյունաբերության համար: 1860 թվականից հետո կետի ճարպը փոխարինել են կերոսինին՝ Համադաշնության առևտրային ռեյդերների կողմից կետորսական նավատորմի ոչնչացման հետ մեկտեղ, և ձեռնարկատերերը անցան արտադրության[60]։

Քաղաքական և հասարակական շարժումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1820 թվականի մարտի 15-ին Մեյնը բաժանվել է Մասաչուսեթսից և Միսուրիի փոխզիջման ընդունման արդյունքում դարձել է Միության մաս՝ որպես 23-րդ նահանգ։

Հորաս Մանը պետական դպրոցական համակարգը վերածել է ազգային մոդելի: Համագործակցությունը Վաշինգտոնում հայտարարել է այնպիսի քաղաքական առաջնորդների շնորհիվ, ինչպիսիք են Դանիել Ուեբսթերը և Չարլզ Սամները: Հենվելով բազմաթիվ միաբանական եկեղեցիների վրա՝ աբոլիցիոնիզմը ծաղկեց։ Ուիլյամ Լլոյդ Գարիսոնը նշանավոր խոսնակ էր, չնայած բամբակյա Whig գործարանի շատ սեփականատերեր բողոքում էին, որ ագիտացիան վնասում է իրենց ամուր բիզնես կապերը Հարավային բամբակյա տնկարկների հետ:Միաբանականները դեռ գերակշռում էին գյուղական վայրերում, բայց քաղաքներում նրանց ուղիղ կալվինիզմը փոխարինեց նոր կրոնական աշխարհայացքով: Ըստ Հարիեթ Բիչեր Սթոուի, մինչև 1826 թվականը:

Մասաչուսեթսի բոլոր գրողները ունիտար էին։ Հարվարդի քոլեջի բոլոր հոգաբարձուներն ու դասախոսները ունիտարացիներ էին: Ունիտարյան եկեղեցիները լի էին հարստությամբ և նորաձևությամբ։ Դատարանի դատավորները ունիտար էին և որոշումներ էին կայացրել , որոնք ժխտում էին ուխտագնաց հայրերի կողմից այդքան խնամքով հաստատված եկեղեցական կազմակերպության առանձնահատկությունները:

Ժամանակի ամենանշանավոր գրողներից և մտածողներից մի քանիսը Մասաչուսեթսից էին։ Հենրի Դեյվիդ Թորոն և Ռալֆ Վալդո Էմերսոնն այսօր հայտնի են Ամերիկյան մտքի մեջ իրենց ներդրումներով: Լինելով մտավոր շարժման մի մաս, այն հայտնի է որպես տրանսցենդենտալիզմ, Նրանք ընդգծել են բնական աշխարհի կարևորությունը մարդկության համար, ինչպես նաև հանդես եկան մահապատժի վերացման կոչով:

Ոչինչ չհասկացող շարժում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անտեղյակ շարժումը նոր կուսակցություն է ստեղծել 1854 թվականին և գրավել է օրենսդիր մարմնի, նահանգային կառավարության և շատ քաղաքների գրեթե բոլոր տեղերը: Պատմաբան Ջոն Մալքերնը կարծում է, որ նոր կուսակցությունը պոպուլիստ էր և խիստ ժողովրդավարական, թշնամաբար էր վերաբերվում հարստությանը, էլիտաներին և փորձին և խորը կասկածանքով էր վերաբերվում օտարներին, հատկապես կաթոլիկներին: Նոր կուսակցության ընտրողները կենտրոնացած էին արագ զարգացող արդյունաբերական քաղաքներում, որտեղ Յանկի աշխատողները բախվում էին նոր իռլանդացի ներգաղթյալների ուղղակի մրցակցությանը: Մինչ Ուիգ կուսակցությունը ամենաուժեղն էր բարձր եկամուտ ունեցող շրջաններում, «անտեղյակ» ընտրազանգվածն ամենաուժեղն էր աղքատ շրջաններում: Նրանք դեմ էին քվեարկել վերին դասի ավանդական փակ քաղաքական ղեկավարությանը, հատկապես իրավաբաններին և առևտրականներին: Նրանց փոխարեն ընտրվել են բանվոր դասակարգի ներկայացուցիչներ, ֆերմերներ և մեծ թվով ուսուցիչներ և քահանաներ։ Հարուստ վերնախավին փոխարինելու են եկել Մարդիկ, ովքեր հազվադեպ են ունեցել 10 000 դոլարի սեփականություն[61]։

Ազգային տեսանկյունից Մասաչուսեթսում մշակվել է առավել ագրեսիվ և նորարարական օրենսդրություն՝ ինչպես նատիվիզմի, այնպես էլ բարեփոխումների տեսանկյունից: Պատմաբան Սթիվեն Թեյլորը ասում է, որ բացի նատիվիստական օրենսդրությունից:

կուսակցությունը նաև աչքի է ընկել ստրկությանը հակադրվելու, կանանց իրավունքների ընդլայնման, արդյունաբերության կարգավորման և աշխատավորների վիճակի բարելավմանն ուղղված միջոցառումների աջակցությամբ[62]։

Այն օրենք է ընդունել, այն կարգավորում է երկաթուղիների, ապահովագրական ընկերությունների և կոմունալ ծառայությունների գործունեությունը։ Այն ֆինանսավորել է անվճար դասագրքեր հանրակրթական դպրոցների համար և ավելացրել է հատկացումները տեղական գրադարաններին և կույրերի դպրոցներին: Մասաչուսեթսը բաժանարար սոցիալական չարիքից մաքրելը առաջնահերթություն էր: Օրենսդիր մարմինը ստեղծել է նահանգի առաջին ուղղիչ դպրոցը անչափահաս իրավախախտների համար՝ միաժամանակ փորձելով արգելափակել Եվրոպայից ենթադրաբար քայքայիչ կառավարական փաստաթղթերի և գիտական գրքերի ներմուծումը: Օրենքը բարձրացրել է կանանց իրավական կարգավիճակը՝ նրանց ավելի շատ սեփականության իրավունքներ տալով նաև ամուսնալուծության դատարաններում: Նա խիստ պատժամիջոցներ է սահմանել ընդհատակյա հաստատությունների, խաղատների և հասարակաց տների նկատմամբ։ Գարեջրի վաճառքի արգելքի մասին օրենսդրությունը նախատեսում էր խիստ պատիժներ,գարեջրի մեկ չափաբաժինը պատժվում էր վեց ամսվա ազատազրկմամբ: Շատ երդվյալ ատենակալներ հրաժարվել են մեղադրական դատավճիռներ կայացնել։ Բարեփոխումներից շատերը բավականին թանկ էին, պետական ծախսերն աճել են 45% -ով, իսկ քաղաքների տարեկան հարկերն աճել են 50% -ով: Շռայլությունը զայրացրել է հարկատուներին. միայն մի քանի «ոչինչ չիմացողներ» են վերընտրվել, ուստի Կարճ երկամյա փորձն ավարտվել է[63]։

Առավել առաջնահերթ խնդիրներից էին իռլանդացի կաթոլիկ ներգաղթյալների քաղաքացիական իրավունքների նկատմամբ ոտնձգությունները: Պետական դատարանները կորցրել են քաղաքացիության դիմումները քննելու իրավասությունը. պետական դպրոցները ստիպված էին ներկայացնել բողոքական Աստվածաշնչի ամենօրյա պարտադիր ընթերցում (ինչը, ըստ նատիվիստների, պետք է փոխակերպեր կաթոլիկ երեխաներին): Նահանգապետը լուծարել է իռլանդական միլիցիան և Պետական պաշտոններ զբաղեցնող կաթոլիկներին փոխարինել է բողոքականներով։ Նա չի հավաքել ձայների երկու երրորդը, որոնք անհրաժեշտ են նահանգի Սահմանադրության փոփոխության համար, այն սահմանափակում է առնվազն 21 տարի Մասաչուսեթսում բնակվող տղամարդկանց ընտրելու և պաշտոններ զբաղեցնելու իրավունքը: Այնուհետև օրենսդիր մարմինը կոչ է արել Կոնգրեսին բարձրացնել հպատակագրման պահանջը հինգից մինչև 21 տարեկան, բայց Կոնգրեսը երբեք որևէ գործողություն չի ձեռնարկել[64]։

«Ոչինչ չիմացող» օրենսդիր մարմնի ամենադրամատիկ քայլը հետաքննող հանձնաժողովի նշանակումն էր, այն կոչված էր ապացուցելու կաթոլիկ վանքերում սեռական անառակության լայն տարածումը։ Մամուլը հետաքրքրությամբ հետևում էր այս պատմությանը, հատկապես, երբ պարզվել է, որ գլխավոր բարեփոխիչը կոմիտեի միջոցներն օգտագործել է մարմնավաճառի ծառայությունների դիմաց վճարելու համար։ Օրենսդիր մարմինը փակել է իր հանձնաժողովը, վտարել է բարեփոխիչին և տեսավ, որ նրա հետաքննությունը ծաղրի առարկա է դարձել[65][66][67]։

Քաղաքացիական պատերազմ և ոսկե դարաշրջան

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ուիլյամ Լլոյդ Գարիսոն

Քաղաքացիական պատերազմին նախորդող տարիներին Մասաչուսեթսը սոցիալական առաջադիմականության, տրանսցենդենտալիզմի և աբոլիցիոնիստական ակտիվության կենտրոն էր։ Հորաս Մանը պետական դպրոցական համակարգը վերածել է ազգային մոդելի[68][69]։ Համագործակցության երկու նշանավոր վերացնողներ էին Ուիլյամ Լլոյդ Գարիսոնը և Ուենդել Ֆիլիպսը: 1832 թվականին Գարիսոնը Նոր Անգլիայում հիմնադրել է հակաստրկատիրական Հասարակություն և օգնել է փոխել ստրկության մասին պատկերացումները։ Այս շարժումը ուժեղացրել է ստրկության նկատմամբ անտագոնիզմը, ինչը հանգեցրել է Մասաչուսեթսում 1835-1837 թվականներին հակաաբոլիցիոնիստական անկարգությունների[70]։ Աբոլիցիոնիստների գործերը նպաստել էին քաղաքացիական պատերազմի ընթացքում համագործակցության հետագա գործողություններին:

Հենրի Դեյվիդ Թորոն և Ռալֆ Վալդո Էմերսոնը մեծ ներդրում ունեցան Ամերիկյան մտքի մեջ[71]։ Տրանսցենդենտալիզմի շարժման անդամներ, Նրանք շեշտում էին բնական աշխարհի և հույզերի կարևորությունը մարդկության համար[71]։ Չնայած Մասաչուսեթսում ի սկզբանե զգալի ընդդիմություն կար աբոլիցիոնիզմին, դա հանգեցրել է հակաբոլիցիոնիստական անկարգությունների 1835-1837 թվականներին,[72] հաջորդ մի քանի տասնամյակների ընթացքում ստրկությանը ընդդիմությունն աստիճանաբար ուժեղացավ[73][74]։ Հայտնի աբոլիցիոնիստ Ջոն Բրաունը 1846 թվականին տեղափոխվել էր գաղափարապես առաջադեմ Սփրինգֆիլդ քաղաք: Հենց այնտեղ էր, որ Բրաունն առաջին անգամ դարձել էր ստրկության դեմ պայքարի ուժեղ ջատագով: Սփրինգֆիլդում և Բոստոնում Բրաունը ծանոթացավ իր վրա ազդող կապերին (Ֆրեդերիկ Դուգլաս և Սոջորներ Թրութ Սփրինգֆիլդում), իսկ ավելի ուշ ֆինանսավորել էր նրա ջանքերը (Սայմոն Սանբորնը և Ամոս Ադամս Լոուրենսը Բոստոնում) «Արյունոտ Կանզասում» և «Ջոն Բրաունի արշավանքը Հարպերս լաստանավում»։ 1850 թվականին Բրաունը Սփրինգֆիլդում հիմնել է իր առաջին ռազմատենչ հակաստրկատիրական կազմակերպությունը՝ «գաղաադյան լիգան», որպեսզի պաշտպանի փախած ստրուկներին 1850 ականների փախած ստրուկների մասին օրենքից: Մասաչուսեթսը աբոլիցիոնիզմի օջախ էր, հատկապես Բոստոնի և Սփրինգֆիլդի առաջադեմ քաղաքներում, և նպաստել էր քաղաքացիական պատերազմի ընթացքում նահանգի հետագա գործողություններին: Պատերազմ Մասաչուսեթսը առաջին նահանգներից մեկն էր, որը արձագանքել է նախագահ Լինքոլնի զորքեր մտցնելու կոչին: Մասաչուսեթսը առաջին նահանգն էր, որը հավաքագրել է, մարզել է և Սպիտակ սպաներով զինեց Սև գնդին՝ Մասաչուսեթսի 54-րդ կամավորական հետևակային գնդին[75]։Բոստոն Քոմոնում գտնվող Ռոբերտ Գուլդ շոուի հուշահամալիրում տեղադրված է 54-րդ գնդի պատկերով ռելիեֆ[76]։ Քաղաքացիական պատերազմի համար Միության սպառազինության մեծ մասն արտադրվել է Սփրինգֆիլդում՝ Սփրինգֆիլդի զենքի գործարանում ։

Քաղաքացիական պատերազմից հետո Կանադայից և Եվրոպայից հազարավոր ներգաղթյալներ շարունակում էին բնակություն հաստատել Մասաչուսեթսի խոշոր քաղաքներում՝ ներգրավվելով նահանգի անընդհատ ընդլայնվող գործարաններում աշխատանքով[77]։ Այս ժամանակահատվածում պետությունը նաև առաջատար է դարձել կրթության և նորարարության ոլորտում, հատկապես Բոստոնի տարածքում:

Բասկետբոլի և վոլեյբոլի գյուտը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1891 և 1895 թվականներին Մասաչուսեթսի Արևմտյան Սփրինգֆիլդ և Հոլիոկ քաղաքները հայտնագործել էին այնպիսի սպորտաձևեր, ինչպիսիք են բասկետբոլը և վոլեյբոլը, որոնք ներկայումս Օլիմպիական են և տարածվել են ամբողջ աշխարհում: Երկու գյուտարարները՝ Ջեյմս Նեյսմիթը և Ուիլյամ Գ. Մորգանը, ձգտում էին խաղեր ստեղծել խմբերի համար YMCA, Naismith-ը փնտրում է արագ տեմպերով խաղ երիտասարդների համար, ովքեր Նոր Անգլիայի դաժան ձմեռները հաճախ փակ են ներսում[78]։ Morgan mintonett-ի գյուտը, այն շուտով վերանվանվել է վոլեյբոլ գործընկերոջ՝ պրոֆեսոր Ալֆրեդ թ.Հալստեդի առաջարկով, անմիջական պատասխան էր այն ժամանակվա նոր սպորտաձևին բասկետբոլ, քանի որ նա ձգտում էր ստեղծել նմանատիպ նպատակներով արագ տեմպերով խաղ, այն ավելի հեշտ կլիներ խաղալ խաղացողների լայն շրջանակի համար՝ ինչպես երիտասարդ, այնպես էլ տարեց, սպորտային և ոչ մարզական[79]։ Այսօր Սփրինգֆիլդում է գտնվում բասկետբոլի միջազգային փառքի սրահը։ Հոլիոկում է գտնվում վոլեյբոլի միջազգային փառքի սրահը[80]։

Արդյունաբերական առաջընթաց

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միջքաղաքային փողոցային երկաթուղիների կամ «տրոլեյբուսների» համակարգերը Մասաչուսեթսում, 1913 թվական

1890 ականներին, մեծ մասամբ Springfield Armory Factory-ի առկայության շնորհիվ, այնտեղ աշխատում էին շատ հմուտ մեխանիկներ, Greater Springfield-ը դարձել էր Միացյալ Նահանգներում ավտոմեքենաների և Մոտոցիկլետների նորարարության առաջին խոշոր կենտրոնը: ԱՄՆ-ում բենզինով աշխատող առաջին ավտոմոբիլային ընկերությունը՝ Duryea Motor Wagon Company-ն, հիմնադրվել է Չիկոպիում 1893 թվականին։ Ամերիկյան Մոտոցիկլետների առաջին ընկերությունը՝ Indian Motorcycle Company-ն, հիմնադրվել է Սփրինգֆիլդում 1901 թվականին։ Knox Automobile-ը 1906 թվականին Սփրինգֆիլդում թողարկել է աշխարհում առաջին էլեկտրական հրշեջ մեքենաները[81]:

Չնայած հիմնական երկաթուղային համակարգը ստեղծվել էր մինչև 1860 թվականը, երկաթուղիները շարունակում էին կատարելագործել ուղիները, ազդանշանները, կամուրջները և սարքավորումները: Պողպատով հայտնվել էին ավելի ծանր գնացքներ և ավելի հզոր լոկոմոտիվներ։ 1880-ականներին Բոստոն-Ալբանի երկաթուղին մեծ ներդրումներ կատարել է իր տեխնիկական սարքավորումների մեջ, ներառյալ ավելի քան 30 նոր ուղևորատար կայանների կառուցումը: Նախագծման աշխատանքների մեծ մասը կատարել է հայտնի բոստոնցի ճարտարապետ Ռիչարդսոնը[82]։

Էլեկտրական տրոլեյբուսը հեղափոխել էին ուղևորափոխադրումները։ Թոմաս Դևենպորտը, առաջին ամերիկացին, ով նախագծել է DC էլեկտրական շարժիչը, առաջին անգամ ցուցադրել է Էլեկտրական երկաթուղու հնարավորությունները Սփրինգֆիլդում փոքր Օղակաձև երկաթուղու վրա 1835 թվականի վերջին, այն հետագայում ցուցադրվել է Բոստոնում նույն ձմռանը: Տասնամյակներ անց՝ 1890 թվականին, Springfield Street երկաթուղային ընկերությունը կառուցել է առաջին էլեկտրական գիծը Սփրինգֆիլդում, և մինչև 1905 թվականը քաղաքն ուներ ավելի շատ ուղիներ, քան Նյու Յորքը: Այս գծերն ապահովում էին գյուղատնտեսական արտադրանքի և աշխատողների արագ և էժան փոխադրումը, նպաստում էին արվարձաններում հողի գների բարձրացմանը և թույլ էին տալիս կիրակնօրյա արշավանքներ կատարել քաղաքից դուրս: Դրանք բարձր եկամտաբեր էին և հիմք հանդիսացան բազմաթիվ պետությունների համար[83]։

Մասաչուսեթսը եզակի դեր է խաղացել այն բանում, ինչ այլ նահանգներ անվանում են առաջադեմ դարաշրջան, 1900-1917: 20-րդ դարի սկզբին Մասաչուսեթսը համեմատաբար պահպանողական քաղաք էր՝ թույլ առաջադեմ շարժումներով։ Այնուամենայնիվ, 19-րդ դարի վերջին Yankees-ի հին բարձր դասի ներկայացուցիչները կատարել էին բազմաթիվ բարեփոխումներ, որոնք այլ նահանգներում ընդունվել էին որպես առաջադեմ: Նահանգը գրեթե չէր պաշտպանում կանանց արգելքը կամ ընտրական իրավունքը[84]։

Բարգավաճման տասնամյակներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մասաչուսեթսը մտավ 20-րդ դար՝ ուժեղ արդյունաբերական տնտեսությամբ։ Չնայած գյուղատնտեսության ոլորտում առաջընթացի բացակայությանը, 1900-1919 թվականներին տնտեսությունը ծաղկում էր ապրել: Նահանգի գործարանները արտադրում էին տարբեր ապրանքներ՝ թղթից մինչև Մետաղներ։ 1900 թվականին Բոստոնը շարունակում էր մնալ ԱՄՆ-ի երկրորդ ամենակարևոր նավահանգիստը, ինչպես նաև ԱՄՆ-ի ամենաարժեքավոր նավահանգիստը ձկան շուկայի տեսանկյունից: 1908 թվականին, սակայն, նավահանգստի արժեքը զգալիորեն նվազել էր մրցակցության պատճառով։ Այս ժամանակահատվածում բնակչության աճը, որին նպաստում էր արտասահմանից ներգաղթը, նպաստել է ուրբանիզացմանը և առաջացրել է համագործակցության էթնիկական կազմի փոփոխություն:

Այնուամենայնիվ, հիմնականում Մասաչուսեթսի արդյունաբերական տնտեսությունը սկսել է խափանվել գործարանային համայնքների կախվածության պատճառով մեկ կամ երկու ապրանք արտադրելուց: Ցածր աշխատավարձի արտաքին մրցակցությունը, զուգորդված Մեծ դեպրեսիայի այլ գործոնների հետ, հաջորդ տարիներին հանգեցրել էին պետության երկու հիմնական արդյունաբերության՝ կոշիկի և տեքստիլ արդյունաբերության փլուզմանը: 1921-1949 թվականներին այս արդյունաբերությունների փլուզումը հանգեցրել է սանձարձակ գործազրկության և երբեմնի բարգավաճ արդյունաբերական կենտրոնների քաղաքային անկման, այն տևել է մի քանի տասնամյակ:

Արդյունաբերական տնտեսությունը սկսել է անկում ապրել 20-րդ դարի սկզբին՝ բազմաթիվ արտադրական ընկերությունների զանգվածային հեռացումով: 1920-ականներին հարավից և միջին Արևմուտքից մրցակցությունը, դրան հաջորդել է Մեծ դեպրեսիան, հանգեցրել է Մասաչուսեթսի երեք հիմնական արդյունաբերությունների՝ տեքստիլ, կոշիկի և մեքենայացված տրանսպորտի փլուզմանը[85]։ Այս անկումը շարունակվել է դարի երկրորդ կեսին 1950-1979 թվականներին բեյ նահանգի տեքստիլ արդյունաբերությամբ զբաղվող բնակիչների թիվը 264,000-ից իջավ 63,000-ի[86]։ 1777 թվականից ի վեր Միացյալ Նահանգների զինված ուժերի համար զինամթերք արտադրող Սփրինգֆիլդի զենքի գործարանը վիճելի կերպով փակվել Է Պենտագոնի կողմից 1968 թվականին: Սա առաջացրել էր բարձր վարձատրվող աշխատատեղերի զանգվածային արտահոսք Արևմտյան Մասաչուսեթսից, այն 20-րդ դարի վերջին 40 տարիների ընթացքում մեծապես տուժել է ապարդյունաբերությունից[87]։ Արևելյան Մասաչուսեթսում Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո ծանր արդյունաբերության վրա հիմնված տնտեսությունը վերափոխվել էր ծառայությունների և բարձր տեխնոլոգիաների վրա հիմնված տնտեսության[88]։ Պետական պայմանագրերը, մասնավոր ներդրումները և հետազոտական կենտրոնները հանգեցրին նոր և բարելավված արդյունաբերական կլիմայի ստեղծմանը, գործազրկության նվազմանը և մեկ շնչի հաշվով եկամտի ավելացմանը: Արվարձանները ծաղկում էին, և 1970-ականներին 128 մայրուղու միջանցքը լցված էր բարձր տեխնոլոգիական ընկերությունների կողմից, դրանք վարձել էին Շրջանի էլիտար բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների շրջանավարտները[89]։

Հինգշաբթի, 1903 թվականի հոկտեմբերի 1-ին, Բոստոն քաղաքը պատմություն է կերտել՝ Առաջին համաշխարհային սերիան անցկացնելով Huntington Avenue Graunds մարզադաշտում: Բոստոն Ռեդ Սոքսը շահել էր ինը «լավագույնը» շարքը և հետագա տարիներին հիմնել էր բեյսբոլի դինաստիա՝ տասնհինգ տարվա ընթացքում նվաճելով հինգ չեմպիոնական տիտղոս՝ զիջելով փառքի սրահի անդամ Բեյբ Ռութին:

Այս ժամանակահատվածում Մասաչուսեթսը նույնպես դասակարգային կոնֆլիկտներ էր ապրում։ 1912 թ.-ին Լոուրենս քաղաքում համընդհանուր գործադուլի ժամանակ գրեթե բոլոր քաղաքային գործարանները ստիպված էին փակվել աշխատավարձի շուրջ տարաձայնությունների պատճառով, ինչը միայն աղքատության պատճառ դարձավ: Պետությունը բախվել է աշխատանքային պայմանների և աշխատավարձերի հետ կապված խնդիրների: Օրինակ, երբ օրենսդիր մարմինը որոշում էր կայացրել, որ կանայք և երեխաները կարող են աշխատել միայն շաբաթական 50 ժամ, գործատուները համամասնորեն կրճատեցին աշխատավարձերը: Ի վերջո, Լոուրենսի գործադուլավորների պահանջները բավարարվել էին, և աշխատավարձերը բարձրացվել էին։

Դեպրեսիա և պատերազմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նույնիսկ մինչ Մեծ դեպրեսիան Միացյալ Նահանգներին հարվածելը, Մասաչուսեթսը տնտեսական խնդիրներ ուներ։ Նահանգի հիմնական արդյունաբերության փլուզումը հանգեցրել էր արդյունաբերական քաղաքներում բնակչության թվի նվազմանը: 1920-1950 թվականներին Բոստոնի Մետրոպոլիտեն շրջանը դարձավ Միացյալ Նահանգների ամենադանդաղ աճող թաղամասերից մեկը: Այնուամենայնիվ, Մեծ դեպրեսիան փոխել էր Համագործակցության երկրներում ներքին միգրացիայի բնույթը: Տնտեսական իրարանցման ֆոնին մարդիկ տեղափոխվել էին Բոստոնի Մետրոպոլիտեն շրջան՝ աշխատանք փնտրելու համար, բայց բախվել էին միայն գործազրկության բարձր մակարդակի և սարսափելի կենսապայմանների: Այդ դարաշրջանում Բոստոնում տիրող դեպրեսիվ միջավայրում ռասայական լարվածությունը երբեմն դրսևորվում էր ավազակախմբերի կռիվներում, հատկապես իռլանդացիների և իտալացիների բախումներում:

Ինչ վերաբերում է արժեթղթերի մասին օրենքներին, ապա 1930-ականների սկզբին, Մեծ դեպրեսիայի հետ կապված, Բոստոնը նշանավոր տեղ էր զբաղեցնում։ Մասաչուսեթսի նահանգապետ Ֆրենկ Գ. 1930 թվականի հունվարին Ալենը Ջոն Ք. Հալլին նշանակել է Մասաչուսեթսի արժեթղթերի առաջին տնօրեն[90][91][92]։ 1932 թվականի մայիսի 4-ին Հալը Մասաչուսեթս նահանգի Ներկայացուցիչների պալատի բանկերի և բանկային հարցերի հանձնաժողովի քննարկմանը ներկայացրել է արժեթղթերի վաճառքին վերաբերող օրենսդրությունը վերանայելու և պարզեցնելու մասին օրինագիծը (գլուխ 110 Ա)[93]։ Օրենքը հաստատվել է 1932 թվականի հունիսի 6-ին [94]։ Հարվարդի երեք պրոֆեսորներ՝ Ֆելիքս Ֆրանկֆուրտերը, Բենջամին Վ. Քոենը և Ջեյմս Մ. Լանդիսը, մշակել էին ինչպես 1933 թ.արժեթղթերի մասին օրենքը, այնպես էլ 1934 թ. արժեթղթերի փոխանակման մասին օրենքը: Ջոզեֆ Պ. Քենեդի ավագը, ԱՄՆ արժեթղթերի և բորսաների հանձնաժողովի 1-ին նախագահը, ծագումով Բոստոնից էր[95]։ Ահա թե ինչ ասաց Քենեդի ավագը 1934 թվականի նոյեմբերի 15-ին Բոստոնի Առևտրի պալատի առջև ելույթ ունենալիս, անհրաժեշտ, օրինական, օգտակար, եկամտաբեր ձեռներեցությունը կխրախուսվի։ Սահմանափակվելու է միայն անիմաստ, արատավոր և խարդախ գործունեությունը, իսկ այն պետք է արմատախիլ արվի և հասցվի ավարտին։ Հուսով ենք, որ S-E-C սկզբնատառերը կնշանակեն արժեթղթերի խարդախության բացակայություն: Վստահությունը բնավորության դրսևորում է: Մենք հավատում ենք, որ ֆինանսական աշխարհում բնավորությունը շատ կարևոր է, ուստի կարիք չկա առաքինություն պարտադրել.մենք ձգտում ենք կանխել արատը[96]։1934 թվականի հունիսի 6-ին Ռուզվելտը Պեկորայի հետ ստորագրել է արժեթղթերի փոխանակման մասին օրենքը։ Ֆերդ, հիմա, երբ ես ստորագրեցի այս օրինագիծը, և այն դարձավ օրենք, ինչպիսին կլինի այն: Ինչ է դա նշանակում։ Դա լավ կամ վատ օրինագիծ կլինի, պարոն Նախագահ, - պատասխանել է Պեկորան, - կախված նրանից, թե ով է այն ընդունելու (Ռիչի, 59 տարեկան)[97]։

Մասաչուսեթսում տնտեսական և սոցիալական ցնցումները նշանավորեցին նահանգի գործունեության համակարգում փոփոխությունների սկիզբը: Քաղաքականությունը նպաստել է սոցիալական խմբերի միջև հարաբերությունների կայունության ամրապնդմանը՝ հասարակության տարբեր շերտերի, ինչպես նաև էթնիկ խմբերի ներկայացուցիչներին մղելով ազդեցիկ պաշտոնների: Մասաչուսեթսի երկու հիմնական արդյունաբերությունները՝ Կոշկեղենը և տեքստիլը, այնպիսի անկում են ապրել, այն նույնիսկ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո տնտեսական բումը չկարողացավ շրջել իրավիճակը: Այսպիսով, հետպատերազմյան տարիներին պետության տնտեսությունը պատրաստ էր փոփոխությունների:

Տնտեսական փոփոխություններ, արտադրության անկում, 1945-1985

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մասաչուսեթսի մունիցիպալիտետներում բնակչության պատմական փոփոխությունները (Սեղմել՝ անիմացիան տեսնելու համար)

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը մեծ փոփոխություններ էր առաջացրել Մասաչուսեթսի տնտեսության մեջ, ինչը հանգեցրել էր հասարակության փոփոխությունների: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի հետևանքները հանգեցրին համաշխարհային տնտեսության ստեղծմանը, այն կենտրոնացած էր Միացյալ Նահանգների շահերի վրա՝ ինչպես ռազմական, այնպես էլ բիզնեսի առումով: Միացյալ Նահանգների ներքին տնտեսությունը փոփոխությունների է ենթարկվել պաշտպանության վրա հիմնվալ էր պետական գնումների քաղաքականության արդյունքում: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմին հաջորդած տարիներին Մասաչուսեթսը արդյունաբերական ձեռնարկությունից վերածվել էր ծառայությունների և տեխնոլոգիաների վրա հիմնվալ էր տնտեսության: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ ԱՄՆ կառավարությունը կառուցել է օբյեկտներ, որոնք վարձակալել է, իսկ հետպատերազմյան տարիներին վաճառել պաշտպանական կապալառուներին։ Նման օբյեկտները նպաստել էին տնտեսության զարգացմանը, այն կենտրոնացած էր մասնագիտացված պաշտպանական ապրանքների արտադրության վրա: Տնտեսության այս ձևը բարգավաճել էին սառը պատերազմի, Վիետնամի պատերազմի և Կորեական պատերազմի արդյունքում:

Հետագա տարիներին պետական պայմանագրերը, մասնավոր ներդրումները և հետազոտական կենտրոնները օգնել էին ստեղծել ժամանակակից արդյունաբերություն, այն նվազեցրել էր գործազրկությունը և ավելացրել էր մեկ շնչի հաշվով եկամուտը: Այս բոլոր տնտեսական փոփոխությունները նպաստել էին արվարձաններ տեղափոխվելուն և լավ հարմարեցրել էին և կրթված միջին խավի աշխատողների նոր սերնդի ձևավորմանը: Միևնույն ժամանակ, քաղաքաշինությունը և քաղաքների անկումը բացահայդել էին տարբեր սոցիալական խմբերի միջև եղած տարբերությունները, ինչը հանգեցրել էր ռասայական լարվածության վերսկսմանը: Բոստոնը, այն Մասաչուսեթսի քաղաքներում խնդիրների օրինակ է, բախվել է բազմաթիվ դժվարությունների, որոնք հանգեցրել են ռասայական խնդիրների: Քաղաքային կենտրոնների առջև ծառացած մարտահրավերները ներառում էին բնակչության անկում, միջին խավի Փախուստ, արդյունաբերության անկում, գործազրկության բարձր մակարդակ, հարկերի աճ, անշարժ գույքի ցածր գին և էթնիկ խմբերի միջև մրցակցություն: քաղաքային կենտրոնների առջև ծառացած խնդիրները ներառում էին բնակչության անկում, միջին խավի Փախուստ, արդյունաբերության անկում, գործազրկության բարձր մակարդակ, հարկերի աճ, անշարժ գույքի ցածր գին և էթնիկ խմբերի միջև մրցակցություն:

Քենեդիների ընտանիքը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ջոն Քենեդի, Մասաչուսեթսի բնակիչ և Միացյալ Նահանգների 35-րդ նախագահ (1961-1963)

Քենեդիների ընտանիքը 20-րդ դարում կարևոր տեղ էին զբաղեցրել Մասաչուսեթսի քաղաքականության մեջ։ Գործարար և դեսպան Ջhոզեֆ Պ. Քենեդի ավագի երեխաների թվում էին:

  • Ջոն Քենեդի, Միացյալ Նահանգների սենատոր Մասաչուսեթս նահանգից 1953-1960 թվականներին և Միացյալ Նահանգների նախագահ 1961 թվականից մինչև նրա սպանությունը 1963 թվականին։
  • Ռոբերտ Ֆ. Քենեդի, Միացյալ Նահանգների գլխավոր դատախազ 1961-1964 թվականներին, Միացյալ Նահանգների սենատոր Նյու Յորք նահանգից 1965-1968 թվականներին և նախագահի թեկնածու 1968 թվականին՝ մինչ նրա սպանությունը:
  • Թեդ Քենեդի, Միացյալ Նահանգների սենատոր Մասաչուսեթս նահանգից 1962 թվականից մինչև իր մահը՝ 2009 թվականը, և նախագահի թեկնածու 1980 թվականին[98] ։
  • Յունիս Քենեդի Շրայվեր, հատուկ օլիմպիական խաղերի համահիմնադիր[99]։

Տունը, որտեղ ծնվել և անցկացրել է Ջոն Քենեդին իր վաղ մանկությունը, գտնվում է Մասաչուսեթս նահանգի Բրուքլին քաղաքի Բիլզ փողոցում: Քենեդիի հայտնի համալիրը գտնվում է Հայանիս պորտում, Մասաչուսեթս, Քեյփ Քոդ հրվանդանում[100]։

Ժամանակակից տնտեսություն և հասարակություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վերջին 20-30 տարիների ընթացքում Մասաչուսեթսը ամրապնդել է իր դիրքը երկրում՝ որպես կրթության (հատկապես բարձրագույն) և բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության, այդ թվում՝ կենսատեխնոլոգիայի և տեղեկատվական տեխնոլոգիաների կենտրոն: Ընդհանուր առմամբ դպրոցներն ավելի լավն են, քան միջին, և շատ էլիտար համալսարաններ տարածքը դարձրել են լավ վայր՝ 1990-ականներին տեխնոլոգիական վրա հիմնվել է տնտեսությունից օգտվելու համար: Արտադրության անկումից անցումը բարձր տեխնոլոգիական ոլորտի զարգացմանը հաճախ անվանում են Մասաչուսեթսի հրաշք:

1980-ականներին համագործակցության դաշնային կառավարությունն ուներ մի քանի հայտնի քաղաքացիներ, այդ թվում՝ սենատոր Թեդ Քենեդին, ով հույս ուներ նախագահի պաշտոնում, և Ներկայացուցիչների պալատի խոսնակ տիպ Օ' Նիլը: Օրենսդիր մարմինների վրա այս ազդեցությունը համագործակցությանը թույլ է տվել դաշնային մայրուղիների ֆինանսավորում ստանալ 14,6 միլիարդ դոլար արժողությամբ Բոստոնի Կենտրոնական զարկերակի և թունելի կառուցման նախագծի համար: Խոսակցականորեն հայտնի որպես «մեծ փորվածքներ», այս նախագիծն այն ժամանակ ամենաթանկն էր, այն երբևէ հաստատվել էր դաշնային մայրուղիների կառուցման նախագծերում: Այս նախագծի արժեքը կազմում է մոտ $100,000: Նախագիծը, այն նախատեսվել է վատ պլանավորված քաղաքում երթևեկության որոշ խնդիրներ լուծելու համար, հաստատվել է 1987 թվականին և իրականում ավարտվել 2005 թվականին: Նախագիծը հակասություններ առաջացրել է բյուջեի հսկայական գերծախսերի, շինարարության կրկնվող ձգձգումների, 2004 թ.-ին նոր թունելներում ջրի արտահոսքի և 2006 թ.-ին առաստաղի փլուզման պատճառով, այն հանգեցրել է Բոստոնի բնակչի մահվան:

Այս ընթացքում Մասաչուսեթսի մի քանի քաղաքական գործիչներ առաջադրվել էին Միացյալ Նահանգների նախագահի պաշտոնում, հաղթել էին առաջնային ընտրություններում և մասնակցեցին համապետական ընտրություններին: Դրանք ներառում են:

  • Մայքլ Դուկակիս 1988 թ. պարտության է մատնել Ջորջ Բուշ ավագին:
  • Ջոն Քերին 2004 թվականին; պարտություն է կրել Ջորջ Բուշից
  • Միթ Ռոմնին 2012-ին պարտություն է կրել Բարաք Օբամայից

2002 թվականին Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցում սեռական բռնության հետ կապված սկանդալը, որին մասնակցում էին տեղի քահանաները, դարձավ հանրության սեփականությունը։ Պարզվել է, որ Բոստոնի արքեպիսկոպոսությունը գիտակցաբար տեղափոխել է քահանաներին, ովքեր սեռական ոտնձգություն են կատարել երեխաներին ծխից ծխական համայնք և թաքցրել չարաշահումը: Բացահայտումները պատճառ են դարձել արքեպիսկոպոս, կարդինալ Բերնարդ Լոուի հրաժարականի համար և հանգեցրել են տուժածներին 85 միլիոն դոլարի փոխհատուցում վճարելուն: Հաշվի առնելով Բոստոնի իռլանդական և իտալական կաթոլիկ բնակչության մեծ թվաքանակը, դա լուրջ մտահոգություն է առաջացրել։ Թեմը, ֆինանսական դժվարություններ ունենալով, փակել է իր եկեղեցիներից շատերը։ Որոշ եկեղեցիներում ծխականները ճամբարել են եկեղեցիներում՝ բողոքելով և խոչընդոտելով փակմանը։

2003 թվականի նոյեմբերի 18-ին Մասաչուսեթսի Գերագույն դատարանը (SJC) որոշում է կայացրել, որ համագործակցությունը չի կարող մերժել նույնասեռ զույգերին ամուսնանալու իրավունքը՝ համաձայն նահանգի Սահմանադրության: 2004 թվականի փետրվարի 4-ին ԱՄՆ Գերագույն դատարանը, հետևելով այդ որոշմանը, հանդես եկավ հայտարարությամբ, որում ասվում էր, որ Վերմոնտում վերջերս կնքված իբր առանձին, բայց հավասար քաղաքացիական միությունները չեն անցնի սահմանադրական ստուգում, և որ միայն միասեռ ամուսնությունների լիարժեք իրավունքները համապատասխանում են սահմանադրական երաշխիքներին: 2004 թվականի մայիսի 17-ին Որոշումն ուժի մեջ մտավ, և հազարավոր գեյ և լեսբուհի զույգեր ամբողջ Համագործակցության ընթացքում ամուսնացան: Նույնասեռ ամուսնությունների հակառակորդները հետագայում պահանջել էին փոփոխություն կատարել նահանգի Սահմանադրության մեջ, այն թույլ կտա նահանգին մերժել նույնասեռ զույգերին ամուսնանալու իրավունքը: Անհրաժեշտ էր, որ փոփոխությունը հաստատվեր Մասաչուսեթս նահանգի օրենսդիր ժողովի երկու հաջորդական օրենսդրական նստաշրջաններին ներկա անդամների առնվազն 1/4-ի կողմից և ստանա մեծամասնության աջակցությունը համաժողովրդական հանրաքվեում: Նա անցավ առաջին օրենսդրական նստաշրջանը, բայց երկրորդ նստաշրջանում պարտություն է կրել՝ ստանալով ներկա օրենսդիրների ձայների 1/4-ից պակաս: Հասարակական կարծիքի ընթացիկ հարցումների համաձայն, եթե նահանգի բնակիչների մեծամասնությունը կողմ է միասեռ ամուսնություններին, հավանական է, որ Մասաչուսեթսում այդ հարցը լուծված է:

Սպիտակ օձիքի աշխատատեղերի ավելացումը հանգեցրել է արվարձանների տարածմանը, բայց դրա հետևանքները մեղմվել էին հողօգտագործման և գոտիավորման կարգավորման և «ողջամիտ աճի» վրա կենտրոնանալու շնորհիվ: Վերջին տարիներին Մասաչուսեթս նահանգի բնակչությունը նվազել է, քանի որ բնակարանների բարձր գները շատերին ստիպել են լքել Մասաչուսեթսը: Բոստոնի թաղամասը երկրի երրորդ ամենաթանկ բնակարանային շուկան է: Վերջին մի քանի տարիների ընթացքում Մասաչուսեթս նահանգից բնակչության արտահոսքը կազմել է մոտ 19,000 մարդ:

2006 թ.-ին Մասաչուսեթսի օրենսդիր ժողովն ընդունել է Միացյալ Նահանգների առաջին ծրագիրը' համագործակցության բոլոր քաղաքացիներին համընդհանուր առողջության ապահովագրություն ապահովելու համար' օգտագործելով տարբեր մասնավոր ապահովագրական ընկերություններ: Ցածր եկամուտ ունեցող անձանց ծածկույթը վճարվում է հարկային եկամուտների միջոցով, և ավելի բարձր եկամուտ ունեցող մարդիկ, ովքեր չունեն առողջության ապահովագրություն, պարտավոր են ձեռք բերել այն: (Առողջության ապահովագրության շուկան կարգավորվում է կառավարության կողմից, Այնպես որ, գոնե Մասաչուսեթսում, ոչ ոք չի կարող Մերժվել ապահովագրությունից՝ նախկինում գոյություն ունեցող պայմանների պատճառով, կամ ոչ ոք չի կարող ստիպված լինել վճարել չափազանց մեծ դրույքաչափերով: 2007 թվականից ի վեր շարունակվում է իրականացնել «ընդհանուր խնամքի համընդհանուր ապահովագրության մասին» նոր օրենքը:

Պայթյուն Բոստոնի մարաթոնում

2013 թվականի ապրիլի 15-ին Բոստոնի մարաթոնի եզրագծին մոտ երկու ռումբ է պայթել՝ սպանելով երեք հանդիսատեսի, իսկ 264-ը վիրավորվել էին։ Երկու եղբայրները՝ Թամերլան Ցարնաեւը եւ Ջոհար Ցարնաեւը, ռումբեր են տեղադրել, քանի որ առաջնորդվել են ծայրահեղական Իսլամական համոզմունքներով եւ սովորել են պայթուցիկ սարքեր պատրաստել «Ալ Քաիդայի» մասնաճյուղի առցանց ամսագրի նյութերի հիման վրա[101]։

2016 թվականի նոյեմբերի 8-ին Մասաչուսեթսը քվեարկել է Մասաչուսեթսի մարիխուանայի օրինականացման նախաձեռնության օգտին, այն հայտնի է նաև որպես Հարց 4[102]։ Այն ներառվել է 2016 թվականին Մասաչուսեթսում Միացյալ Նահանգների նախագահական ընտրությունների քվեաթերթիկում՝ որպես անուղղակի նախաձեռնությամբ ընդունված պետական օրենք[103]։

Մեծ պեղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Մեծ պեղումներ» շինարարական նախագծի մի մասը։ Այս հատվածը գտնվում է Չարլզ գետի վերևում

1987 թվականին նահանգը դաշնային ֆինանսավորում ստացել է կենտրոնական մայրուղու-թունելի կառուցման նախագծի համար։ Հայտնի է որպես «մեծ պեղումներ», այն ժամանակ դա երբևէ հաստատված ամենամեծ դաշնային ավտոճանապարհի նախագիծն էր[104]։ Նախագիծը ներառում էր Կենտրոնական զարկերակի վերածումը Բոստոնի կենտրոնի տակ գտնվող թունելի, ինչպես նաև մի քանի այլ խոշոր մայրուղիների երթուղու փոփոխություն[105]։ Մեծ պեղումների նախագիծը, այն հաճախ հակասական էր, կաշառակերության և սխալ կառավարման բազմաթիվ մեղադրանքներով, և դրա սկզբնական արժեքը՝ 2,5 միլիարդ դոլար, հասավ ավելի քան 15 միլիարդի, Այնուամենայնիվ փոխել էր Բոստոնի կենտրոնի դեմքը[104]։Այն միացրել էր այն տարածքները, որոնք ժամանակին բաժանված էին թռիչքուղով (հին կենտրոնական զարկերակի մեծ մասը փոխարինվել էր Ռոուզ Քենեդի Գրինուեյով) և բարելավել էր երթևեկության պայմանները մի շարք երթուղիներում[104][105]։

Մասաչուսեթսի սահմանների պատմությունը բավականին բարդ է և տևում է մի քանի դար: Վաղ գաղութարարների տարբեր խմբերի հողերի տրամադրումը, միաձուլումները և անջատումները, ինչպես նաև տարբեր սահմանային վեճերի կարգավորումը, բոլորը զգալի ազդեցություն ունեցան պետության ժամանակակից սահմանման վրա: Վեճերը ծագել են ինչպես դրամաշնորհների կրկնօրինակման, այնպես էլ անճիշտ հետազոտությունների պատճառով (այն տարբերության պատճառով, թե այնդեղ պետք է անցնի սահմանը, և որտեղ տեղանքում տեղադրվել են մարկերներ): Հավատարիմ վերաբնակիչների փաստացի ներկայությունը տեղերում նաև մասամբ որոշում էր, թե իրենց լայնածավալ պահանջների որ մասերն էին պահպանում նաև վաղ խմբերը:

Դրամաշնորհների ֆինանսավորում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1607 թվականին Պլիմութի ընկերությունը ստացավ ափամերձ կանոնադրություն ամբողջ ափամերձ տարածքի համար մինչև Հյուսիսային Ամերիկայի արևելյան ափից որոշակի հեռավորություն՝ 38 ° հյուսիսից մինչև 45° հյուսիս: Այսպիսով, հյուսիսային սահմանը անցնում էր Մեյնի և Նյու Բրունսվիկի ներկայիս սահմանից մի փոքր հյուսիս, իսկ հարավային սահմանը միտումնավոր հատվում էր Լոնդոնի Վիրջինիայի ընկերության հետ (Լոնդոնյան ընկերություն) 38–րդ զուգահեռից (ներկայիս Մերիլենդ–Վիրջինիա սահմանի մոտ) մինչև 41–րդ (ներկայիս Կոնեկտիկուտ-Նյու Յորք սահմանի մոտ): Լոնգ Այլենդի նեղուցում): Գաղութներից ոչ մեկին թույլ չի տվել բնակություն հաստատել մյուսից 100 մղոն շառավղով։ Պլիմության ընկերության արտոնագիրը գործածությունից դուրս է եկել ներկայիս Մեյնի Պոպհեմ գաղութի փլուզումից հետո։ Միևնույն ժամանակ, Պլիմութի գաղութը նավարկության դժվարությունների պատճառով բնակություն է հաստատել լոնդոնյան ընկերության տարածքից դուրս: Plymouth Company-ն վերափոխվել է New England Plymouth Council-ի և ստացել է նոր թագավորական ծովային կանոնադրություն Հյուսիսային Ամերիկայի ողջ տարածքում՝ 40° հյուսիսից (ժամանակակից Ֆիլադելֆիայից և Տրենտոնից, Նյու Jերսի նահանգից անմիջապես արևելք) մինչև 48° հյուսիս (այդպիսով ներառելով ամբողջ ժամանակակից նոր Անգլիան): Բրունսվիկ, Նոր Շոտլանդիա և արքայազն Էդվարդ կղզի): 1621-1630 թվականներին Պլիմութի գաղութի խորհուրդը խորհրդից ստացավ հողային արտոնագրեր՝ իր բնակավայրը օրինականացնելու համար, չնայած այն պահպանում էր քաղաքական անկախությունը Մեյֆլաուերի համաձայնագրով:

Նոր Անգլիայի պլիմութի խորհուրդը սուբսիդիաներ էր տրամադրում տարբեր կազմակերպությունների, նախքան այն 1635 թվականին թագին հանձնելը և որպես իրավաբանական անձ դադարեցնելը:

Շեֆիլդի արտոնագիրը էն հրվանդանի օգտագործման իրավունքը է շնորհել Պլիմութի գաղութի և Դորչեսթերի ընկերության անդամներին: Այնտեղ ձկնորսական գաղութը վթարի է ենթարկվել, այն հանգեցրել է Սալեմի հիմնադրմանը, Մասաչուսեթս: Սնանկացած Դորչեսթերի ընկերության հողերը վերաձևակերպվել են Մասաչուսեթսի ծոցի ընկերության ավելի մեծ դրամաշնորհի շրջանակներում: 1628/29 թվականներին Մասաչուսեթսի ծոցը արտոնագիր ստացավ ծովից ծով բոլոր հողերի և կղզիների համար՝ Մերիմակ գետից երեք մղոն հյուսիս (մոտավորապես Մասաչուսեթսի և Նյու Հեմփշիրի ներկայիս Սահմանին) մինչև Չարլզ գետից և Մասաչուսեթսի ծոցից երեք մղոն հարավ: Չարլզ գետը սկիզբ է առնում Հոփքինթոնից (տարածքի կենտրոնում), բայց հոսում է շրջանաձև ճանապարհով դեպի հարավ-արևելք՝ ժամանակակից Բելինգհեմի մոտ, ժամանակակից Ռոդ Այլենդի հետ սահմանին: Այլ գաղութներին պատկանող հողը 1629 թվականի նոյեմբերի 3-ի դրությամբ հանվել է այս դրամաշնորհից։

Մասաչուսեթսի ծոցի գաղութի և Պլիմութի գաղութի միջև սահմանը հաստատվել է 1639 թվականին և այսօր կազմում է սահմանի մեծ մասը հյուսիսում գտնվող Նորֆոլկ կոմսության և հարավում գտնվող Պլիմութ և Բրիստոլ կոմսությունների միջև:

1622 թվականին սըր Ֆերդինանդո Գորջեսը արտոնագիր ստացավ Մեյնի նահանգի համար, հող Մասաչուսեթսի ծոցի սահմանից հյուսիս, Մերիմակ գետի մոտ, մինչև Քենեբեկ գետը։ Այս տարածքը շուտով բաժանվել է Պիսկատակուա գետի մոտ, իսկ հարավային մասը, ի վերջո, դարձավ Նյու Հեմփշիր նահանգ: Հյուսիսային հատվածը 1640-ականներին անցել է Մասաչուսեթսի ծոցի վերահսկողության տակ։ 1664 թվականին Յորքի դուքս Ջեյմսը կանոնադրություն ստացավ քենեբեկից մինչև Սենթ Կրուա գետ գտնվող հողերի վրա՝ դրանք կցելով Նյու Յորքի իր նահանգին: Նյու Հեմփշիրը միացվել է Մասաչուսեթսի ծոցին 1641-1679 թվականներին և Դոմինիոն ժամանակաշրջանում (1686-1692) ։

1629 թվականի Մասաչուսեթսի ծոցի կանոնադրությունը վերացվել է Անգլիայի Գերագույն կանցլերի դատարանի 1684 թվականի հունիսի 18-ի որոշմամբ [106]։

Մասաչուսեթսի ծոց նահանգը կազմավորվել է 1691-92 թվականներին բրիտանացի միապետներ Վիլհելմ և Մարիաի կողմից։ Այն ներառում էր Մասաչուսեթսի ծոցի գաղութի հողերը, Պլիմութի գաղութները, Մեյնի Նահանգները (ներառյալ Արևելյան տարածքները, որոնք Նյու Յորքի նահանգի մաս էին կազմում) և Նոր Շոտլանդիան (ներառյալ ժամանակակից Նյու Բրունսվիկը և արքայազն Էդվարդ կղզին): Նյու Յորք նահանգից տեղափոխվել են նաև Դյուքս շրջան, Մասաչուսեթս (Մարտաս-Վինյարդ և Էլիզաբեթ կղզիներ) և Նանթաքեթ։ 1696 թվականին Նոր Շոտլանդիան վերադարձվել է Ֆրանսիային (որն այն անվանում էր Ակադիա), Սակայն Մեյնի Հյուսիսային և արևելյան սահմանները հաստատվել էին միայն 1840-ականներին։

Նյու Հեմփշիրի Սահմանը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիճելի սահմանը Մասաչուսեթսի ծոցի ընկերության և Նյու Հեմփշիր նահանգի միջև:

Նյու Հեմփշիր նահանգը 1679 թվականին ստացել է առանձին թագավորական կանոնադրություն, բայց Մասաչուսեթսի ծոցի հետ հարավային սահմանը սահմանող ձևակերպումը երկիմաստ էր Մերիմակ գետի վերաբերյալ:

Ամերիկայի Նոր Անգլիայի այս ամբողջ մասը, այն տարածվում է մեծ գետից, այն սովորաբար կոչվում է Մոնոմակ կամ Մերիմակ, հյուսիսում և նշված գետից երեք մղոն դեպի հյուսիս մինչև Ատլանտյան կամ արևմտյան ծով կամ օվկիանոս, Խաղաղ օվկիանոս հարավում[106]։

Արդյունքը Մասաչուսեթսի հյուսիսային սահմանի շուրջ տարաձայնություններն էին, որոնք հաճախ անտեսվում էին նրա նահանգապետերի կողմից, քանի որ այդ տարիներին նրանք ղեկավարում էին ինչպես Մասաչուսեթսը, այնպես էլ Նյու Հեմփշիրը: Մասաչուսեթսը պնդում էր, որ Merrimack-ից արևմուտք գտնվող հողերը հաշվարկված են գետի ակունքներով (այն, ինչպես պնդում էին վաղ գաղութային պաշտոնյաները, Վինիպեսոկի լճի թափվելու վայրն էր ժամանակակից Ֆրանկլինում, Նյու Հեմփշիր), բայց Նյու Հեմփշիրը պնդում էր, որ իր հարավային սահմանը լայնության գիծ է գետի գետաբերանից երեք մղոն դեպի հյուսիս: Նյու Հեմփշիրը պնդում էր, որ իր հարավային սահմանը լայնությունն է գետաբերանից երեք մղոն դեպի հյուսիս: Կողմերը դիմել են Մեծ Բրիտանիայի թագավոր Գեորգին, այն կարգադրել է վեճը կարգավորել կողմերի միջև համաձայնագիր կնքելու միջոցով: 1737 թվականին երկու գաղութների ներկայացուցիչները հանդիպեցին Նյու Հեմփշիր նահանգի Հեմփթոն քաղաքում, բայց չկարողացան համաձայնության գալ:

1740 թվականին թագավորը անսպասելի կերպով լուծել է վեճը՝ հայտարարելով, որ Մասաչուսեթսի հյուսիսային սահմանը նմանատիպ կոր գիծ է, այն անցնում է Մերիմակ գետի հոսանքով երեք մղոն դեպի հյուսիս, սկսվում է Ատլանտյան օվկիանոսից և ավարտվում է մի կետից հյուսիս, այն կոչվում է Pothucket Falls (այժմ՝ Լոուել, Մասաչուսեթս) և ուղիղ գծով, այն ձգվում է այնտեղից դեպի արևմուտք, մինչև հատումը Նորին Մեծության մյուս կառավարությունների հետ։ Այս որոշումը կայացվել է հօգուտ Նյու Հեմփշիրի և իրականում նրան տրամադրել է հողատարածք իր տարածքից 50 մղոն հեռավորության վրա: Մասաչուսեթսը հրաժարվեց ֆիզիկական հետազոտություն կատարել, Ուստի Նյու Հեմփշիրն ինքնուրույն տեղադրել է մարկերները[106]։

Ռոդ Այլենդի արևելյան սահման

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պլիմութի գաղութի վաղ բնակավայրերն ու սահմանները

1641 թ.-ին Պլիմութի գաղութը (այն ժամանակ առանձնացվել էր Մասաչուսեթսի ծոցի գաղութից) հնդկացիներից ձեռք էր բերել մի մեծ հողատարածք, այն այսօր ներառում է Արևելյան Պրովիդենսի հյուսիսային կեսը (Ուոթչմոկից մինչև Ռումֆորդ), Ռեհոբոտը, Մասաչուսեթս, Սիկոնկը, Մասաչուսեթս և Ռոդ-Այլենդ նահանգի Պոթաքեթի մի մասը: 1642 թ.-ին Պլիմութ գաղութը (այն գտնվում էր Մասաչուսեթսի ծոցի գաղութում) և 1643 թ.-ին 1645 թվականին Պլիմութից Ջոն Բրաունը հնդկացիներից գնել էր զգալիորեն ավելի փոքր հողատարածք, այն այսօր ներառում է Արևելյան Պրովիդենսի (Ռիվերսայդ) հարավային հատվածը, Բարինգթոնը, Ռոդ Այլենդը և Մասաչուսեթս նահանգի Սուոնսիի մի փոքր մասը։ Ի վերջո, 1661 թվականին Պլիմութն ավարտել է «Հյուսիսային գնումը», որից հետագայում ձևավորվել էին Քամբերլենդը, Ռոդ Այլենդը, Էթլբորոն, Մասաչուսեթս և Հյուսիսային Էթլբորոն, Մասաչուսեթս։ Ամբողջ տարածքը, այն ներառում էր նաև Ժամանակակից Սոմերսեթի, Մասաչուսեթսի և Ուորենի, Բրիստոլի և Վունսոկետի մասերը Ռոդ Այլենդում, այն ժամանակ կոչվում էր «Ռեհոբոտ»: «Old Rehobot» կենտրոնը գտնվում էր Ռոդ Այլենդ նահանգի ներկայիս Արևելյան Պրովիդենս քաղաքում:

1650-ական թվականներին Մասաչուսեթսի ծոցը, Ռոդ Այլենդի գաղութը (դեռ չկապված Պրովիդենսի հետ), Կոնեկտիկուտի գաղութը և երկու տարբեր հողային ընկերություններ հավակնում էին ներկայիս Վաշինգտոն շրջանի՝ Ռոդ Այլենդի տարածքին, այն կոչվում էր Նարագանսեթ Երկիր: Մասաչուսեթսի ծոցը գրավել է բլոկ Այլենդը 1636 թվականին՝ ի պատասխան պեկոտայի պատերազմի սկզբում վաճառականի սպանության, և Մասաչուսեթսի ընտանիքները բնակություն հաստատեցին այնտեղ 1661 թվականին: Պլիմութի գաղութի հողային դրամաշնորհը նրա արևմտյան սահմանը սահմանել է որպես Նարագանսեթ գետ[107]։ Անհասկանալի է՝ դա վերաբերում էր Պոուկատակ գետին (ներկայիս Կոնեկտիկուտ–Ռոդ Այլենդ սահմանին), թե Նարագանսեթ ծոցին (շատ ավելի արևելք՝ Ռոդ Այլենդի և Մասաչուսեթսի ներկայիս սահմանի մոտ):

1663 թվականին Ռոդ Այլենդը արտոնագիր է ստացել իր տարածքն ընդլայնելու համար Նարագանսեթ ծովածոցից երեք մղոն դեպի արևելք գտնվող որոշակի վայրերում: 1664 թվականին Անգլիայի թագավոր Չարլզ II-ի կողմից նշանակվել էր թագավորական հանձնաժողով, որը մերժել էր Մասաչուսեթսի և Պլիմութի պահանջները Նարագանսեթ ծովածոցից արևմուտք գտնվող հողերի նկատմամբ՝ իրավասություն տալով Ռոդ Այլենդի և Պրովիդենսի տնկարկների նոր միավորված գաղութին (մինչև Կոնեկտիկուտի պահանջների լուծումը): Այնուամենայնիվ, Պլիմութի պնդումները Նարագանսեթ ծովածոցի արևելքում գտնվող բոլոր հողերի վերաբերյալ հաստատվել էին, և այդպիսով սահմանը գործնականում հաստատվել էր[107]։

1691 թվականի կանոնադրությունը Մասաչուսեթսի ծոցը միավորել էր Պլիմութ գաղութի հետ (ներառյալ Ռեհոբոտը) և ասաց, որ Միացյալ տարածքը կտարածվի դեպի հարավ՝ մինչև «մեր գաղութները Ռոդ Այլենդ, Կոնեկտիկուտ և Նարագանսեթ շրջան»[106]։

1693 թվականին միապետներ Վիլհելմ III-ը և Մարիա II-ը արտոնագիր էին տվել, որն ընդլայնում էր Ռոդ Այլենդի տարածքը Նարագանսեթ ծովածոցից երեք մղոն «արևելք և հյուսիս-արևելք», ինչը հակասում էր Պլիմութի գաղութի պահանջներին[108]։ Սա ընդլայնեց Ռոդ Այլենդի և Մասաչուսեթս նահանգի միջև հակամարտության գոտին:

Այս հարցը չի բարձրացվել մինչև 1740 թվականը, երբ Ռոդ Այլենդը դիմել էր Մեծ Բրիտանիայի թագավոր Ջորջ II-ին: 1741 թվականին երկու գաղութներից նշանակվել էին թագավորական հանձնակատարներ, որոնք որոշում էին կայացրել հօգուտ Ռոդ Այլենդի։ Թագավորը հաստատել էր համաձայնագիրը 1746 թվականին՝ երկու գաղութների բողոքարկումներից հետո։ Թագավորի կողմից հաստատվել էր երեք մղոն սահմանը մի քանի քաղաքներ տեղափոխել է Նարագանսեթ ծովածոցի արևելյան ափին (Բլեքսթոուն գետի գետաբերանից արևելք) Մասաչուսեթսից Ռոդ Այլենդ:

Սա ներառում էր Ներկայիս Բրիստոլ շրջանի տարածքը, Ռոդ Այլենդ (Բարինգթոն, Բրիստոլ և Ուորեն քաղաքներ), ինչպես նաև Տիվերտոնը, Լիթլ Քոմփթոնը և Քամբերլենդը, Ռոդ Այլենդ (որոնք առանձնացված էին Էթլբորոյից, Մասաչուսեթս): Արևելյան Ֆրիթաունը, այն մնաել է Մասաչուսեթսի սահմանի մյուս կողմում, պաշտոնապես գնվել է Մասաչուսեթս նահանգի Ֆրիթաունի կողմից Տիվերտոնից 1747 թվականին:

1746 թ.-ին Ռոդ Այլենդի հանձնակատարները կատարել են նոր սահմանի հետազոտություն (առանց Մասաչուսեթսի հետ խորհրդակցելու)՝ հիմնվելով վեց հսկիչ կետերի վրա, որոնցից յուրաքանչյուրից չափվում էր 3 մղոն հեռավորության վրա: Մասաչուսեթսը ճանաչվել է այդ սահմանը մինչև 1791 թվականը, երբ իր իսկ գեոդեզիստները հայտնաբերեցին, որ Ռոդ Այլենդի գեոդեզիստները «ներխուժել են» Մասաչուսեթսի տարածք մի քանի հարյուր ոտնաչափ որոշակի վայրերում: (Ռոդ Այլենդը համաձայն չէր): Հատկապես մտահոգիչ էր Մասաչուսեթս նահանգի Ֆոլ գետի մոտակայքում գտնվող սահմանը, այն հետագայում հայտնվել է խիտ բնակեցված բարձր հարկվող տարածքի կենտրոնում[107]։

1812 թ.-ին, Մասաչուսեթսի սահմանի հետ կապված դատավարությունից հետո, հին Ռեհոբոտի արևմտյան կեսը առանձնացվել է որպես առանձին քաղաք, այն կոչվում էր Սիկոնկ, Մասաչուսեթս, իսկ արևելյան մասը մնացել է Մասաչուսեթս նահանգի Ռեհոբոտ քաղաքից այն կողմ: 1813 թ.-ին։ Հին Ռեհոբոտի արևմտյան կեսը տեղափոխվել էր Մասաչուսեթս նահանգի Սիկոնկ, իսկ արևելյան մասը մնացել էր Մասաչուսեթս նահանգի Ռեհոբոտ քաղաքից այն կողմում: Հին Քաղաքի կենտրոնը՝ Ռեհոբոտը, այժմ դարձել է հին Սիկոնկի սիրտը ։

1832 թվականին Ռոդ Այլենդը հայց է ներկայացրել ԱՄՆ Գերագույն դատարան, սակայն վեց տարվա դատավարությունից հետո այն մերժվել է։ Դատարանը որոշել է, որ այդ հարցով որոշում կայացնելու իրավասություն չունի[109]։

1844 և 1845 թվականներին հանձնաժողովի անդամները կրկին լիազորված էին նկարահանումներ կատարելու և ռանտեմից մինչև Ատլանտյան օվկիանոս սահման սահմանելու համար՝ 1746 թվականի նկարահանումների ժամանակ թույլ տրված անճշտությունները վերացնելու համար: Թեկույցը հրապարակվել է 1848 թ.-ին, բայց Մասաչուսեթսի օրենսդիր մարմինը հրաժարվել է ընդունել առաջարկվող լուծումը Ֆոլ գետի բնակիչների կողմից խնդրագրեր ներկայացնելուց հետո[107][110]։

1852 թ.-ին երկու Նահանգներն էլ Գերագույն դատարան ներկայացրեցին սեփական կապիտալի մասնակցության փաստաթղթեր, և հետագա ուսումնասիրություններից և բանակցություններից հետո համապատասխան հրամանագիրը հրապարակվել է 1861 թվականի դեկտեմբերի 16-ին: 1862 թվականի մարտի 1-ին Գերագույն դատարանի որոշումն ուժի մեջ է մտել[106]։ Հին Սիկոնկայի արևմտյան հատվածը (ամբողջը գտնվում էր Բլեքսթոուն գետի արևելյան ափին) հանձնվել է Մասաչուսեթսին և ընդգրկվել է Ռոդ Այլենդ նահանգի արևելյան Պրովիդենս քաղաքում: Հյուսիսային Պրովիդենսի մի մասը, Ռոդ Այլենդ, նույնպես միավորվել է Մասաչուսեթսի նախկին Պոթաքեթ քաղաքի և Սիկոնկայի մի մասի հետ՝ ձևավորելով Ժամանակակից Ռոդ Այլենդ նահանգի Պոթաքեթ քաղաքը: Մի փոքր հողակտոր նույնպես միացվել է Մասաչուսեթս նահանգի Ուեսթպորտին[110]։ Մասաչուսեթս նահանգի Ֆոլ գետի հարավային սահմանը Կոլումբիա փողոցից տեղափոխվել է պետական պողոտա՝ ընդլայնելով նրա տարածքը: Գերագույն դատարանը այս փոփոխությունները կատարել է ոչ թե Ջորջ թագավորի ցուցումների համաձայն, այլ մեկ նահանգի իրավասության ներքո միավորելու Պոտաքեթի և Ֆոլ գետի խիտ բնակեցված տարածքները[107]։

1861-1862 թվականների սահմանը փոքր-ինչ վերանայվել է 1897 թվականին, բարձր ջրի մակարդակի փոխարեն օգտագործվել են քարե նշաններ։ Ֆիզիկական նկարահանումն իրականացվել է 1898 թվականին և վավերացվել է երկու նահանգների կողմից։

Ռոդ Այլենդի հյուսիսային սահմանը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1710-1711 թվականներին Ռոդ Այլենդի գաղութի և Պրովիդենս պլանտացիաների, ինչպես նաև Մասաչուսեթս Բեյ նահանգի ներկայացուցիչները եզրակացրել էին, որ 1642 թվականին Նաթանիել Վուդվորդի և Սողոմոն Սաֆրիի տնկել է ցիցը Մասաչուսեթսի Ռենթեմ հարթավայրերում այրված ճահիճների անկյունում գտնվում էր 41°55' հյուսիսային լայնության վրա և ենթադրաբար քաղաքից երեք մղոն հարավ: Չարլզ գետի ամենահարավային հատվածը կարող էր լինել սահմանը գծելու մեկնարկային կետը:

Ցից արևմուտք անցնող գիծը հետազոտվել է 1719 թվականին, սակայն ճշգրիտ չէր[106]։

1748 թվականին Ռոդ Այլենդը հանձնաժողով նշանակվել է ցցի գիծը Կոնեկտիկուտի սահման հետազոտելու համար, Սակայն Մասաչուսեթսը չկարողացավ պատվիրակություն ուղարկել։ Գեոդեզիստները չկարողացան գտնել 1642 թ.-ին կառուցված ցիցը և, Հետևաբար, գծել էին, ըստ իրենց հաշվարկների, «Հայրիկի լճակից» երեք մղոն հարավ (ենթադրաբար, ժողովրդական լճակ, Նորֆոլկի Նորֆոլկ օդանավակայանի մոտակայքում, Մասաչուսեթս): Պարզվել է, որ Վուդվորդի և Սաֆրիի ցիցը գտնվում է Չարլզ գետից երեք մղոն հեռավորության վրա[106]։

Ռոդ Այլենդը հայտարարել է, որ իր հանձնակատարները սխալ են թույլ տվել՝ սահմանելով սահմանը 1642 թվականի նշանի հիման վրա, և 1832 թվականին հայց է ներկայացրել Միացյալ Նահանգների Գերագույն դատարան։ 1846 թվականին դատարանը վճիռ էր կայացրել հօգուտ Մասաչուսեթսի։ Նույն գեոդեզիստները, ովքեր անցյալ տարի նշել են արևելյան սահմանը, այնուհետև նշել են հյուսիսային սահմանը՝ ներկայացնելով իրենց զեկույցը 1848 թվականին: Ռոդ Այլենդը ճանաչել է գծանշումը որպես օրինական սահման, պայմանով, որ Մասաչուսեթսը նույնն անի, բայց համագործակցությունը չկարողացավ դա անել մինչև 1865 թվականը: Բայց այդ ժամանակ Ռոդ Այլենդը պնդում էր, որ 1861 թվականի Գերագույն դատարանի գործը այնքան է փոխել իրավիճակը, որ անընդունելի է դարձրել «1848 թվականի նախագիծը»:

Սահման Կոնեկտիկուտի հետ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սփրինգֆիլդ քաղաքը հիմնադրվել է 1636 թվականին Ուիլյամ Փինչոնի կողմից (որպես Ագավամի պլանտացիա) և ներառում էր ժամանակակից վեստֆիլդ, Սաութվիկ, Արևմտյան Սփրինգֆիլդ, Ագավամ, Չիկոպի, Հոլիոկ, Ուիլբրահամ, Լադլոու և Լոնգմիդոու քաղաքները Մասաչուսեթսում, ինչպես նաև Էնֆիլդ, Սաֆֆիլդ, Սոմերս և Արևելյան Վինձոր Կոնեկտիկուտում։ Այն կապված էր Ատլանտյան օվկիանոսի և հիմնական առևտրային ուղիների հետ Կոնեկտիկուտ գետի հետ, այն անցնում էր Հարթֆորդի կողքով և Կոնեկտիկուտի գաղութի տարածքով։ Սփրինգֆիլդի հիմնադիրներն ի սկզբանե մասնակել էին Հարթֆորդում անցկացվող Կոնեկտիկուտի գաղութի ժողովներին։ Այնուամենայնիվ, երկու բնակավայրերի հաստատակամ առաջնորդների՝ սփրինգֆիլդից պատկերապատկեր Ուիլյամ Պինչոնի և հարթֆորդից պուրիտանիստ վերապատվելի Թոմաս հուկերի հարաբերությունները արագորեն փչացան: Պինչոնը ապացուցել է, որ շատ փորձառու գործարար է, և նրա բնակավայրը արագորեն ստվերել է Կոնեկտիկուտ քաղաքները բնիկների հետ առևտրի մեջ: 1640 թվականին, հացահատիկի պակասի ժամանակ, Հուքերը և Կոնեկտիկուտի մյուս առաջնորդները թույլ էին տվել Պինչոնին հացահատիկ գնել իրենց համար, քանի որ հնդկացիները հրաժարվում էին վաճառել ողջամիտ գներով, Պինչոնը հրաժարվել է հնդկացիների առաջարկներից։ Պինչոնի ակնհայտ ագահությունը զայրացրել էր Հարթֆորդին, այնուամենայնիվ, Պինչոնը բացատրել է, որ ինքը պարզապես փորձում էր շուկայական գները պահել այնպես, որ գաղութարարները ստիպված չլինեին ապագայում չափազանց մեծ գումարներ վճարել: Զայրացած Հարթֆորդը հայտնի կապիտան Ջոն Մեյսոնին, ով սպանում էր հնդկացիներին, ուղարկել է Պինչոնի բնակավայր «Մի ձեռքում փող, իսկ մյուսում՝ սուր»։ Մեյսոնը Սպրինգֆիլդի բնիկներին սպառնացել է պատերազմով, եթե նրանք հացահատիկ չվաճառեն իր պահանջած գներով: Փինչոնը վրդովված էր պահվածքից, քանի որ նա լավ հարաբերություններ ուներ տեղացիների հետ, և Մեյսոնի սպառնալիքները նրան վատ լույսի ներքո էին դնում: Մեյսոնը կարծում էր, որ տեղացիները վստահելի չեն, ուստի Սփրինգֆիլդից հեռանալուց առաջ նա մի քանի «կոշտ բառեր» փոխանակել է Պինչոնի հետ։ Մեյսոնի հեռանալուց հետո Ագավամ պլանտացիայի վերաբնակիչները միավորվեցին՝ աջակցելու Պինչոնին։ 1640 թ.-ին նրանք քվեարկեցին միանալու իրենց բնակավայրին, այն, թերևս, լավագույն դիրքն էր Կոնեկտիկուտ գետի վրա, Էնֆիլդ Ֆոլսի Մոտակայքում, շրջապատված բերրի գյուղատնտեսական հողերով և բարյացակամ տեղացիներով, Բոստոնի հեռավոր կառավարությանը, այլ ոչ թե Հարտֆորդի հարևան կառավարությանը: 1640 թ.-ին նրանք քվեարկել էին, որ իրենց բնակավայրերը, հավանաբար, ավելի լավ դիրք էին զբաղեցնում Կոնեկտիկուտ գետի վրա, Էնֆիլդ Ֆոլսի Մոտակայքում, շրջապատված բերրի գյուղատնտեսական հողերով և բարյացակամ տեղացիներով[111], (Սփրինգֆիլդը բնակեցված էր Մասաչուսեթսի ընդհանուր դատարանի թույլտվությամբ, Ուստի Մասաչուսեթսը առաջարկել է, որ ամեն դեպքում իրավասություն ունի Պինչոնի բնակավայրի նկատմամբ. սակայն նրանք այն վերանվանեցին Սփրինգֆիլդ՝ ի պատիվ Պինչոնի):

1641 թվականին Կոնեկտիկուտի բնակիչները Վորոնոկում հիմնել էին առևտրի կետ, այն գտնվում էր Մասաչուսեթսի (այժմ՝ Ուեսթֆիլդ) տարածքում[112]։ Մասաչուսեթսը բողոք է ներկայացրել, իսկ Կոնեկտիկուտը պահանջել է, որ Սփրինգֆիլդը հարկեր վճարի գետի գետաբերանում՝ Սեյբրուկի գաղութում, բերդը պահելու համար։ Սփրինգֆիլդի խաղաղության դատավոր Ուիլյամ Փինչոնը կհամաձայներ վճարել հարկը, եթե Սփրինգֆիլդը ներկայացուցչություն ունենար Ֆորտ Սեյբրուկում, սակայն Կոնեկտիկուտը մերժեց Սփրինգֆիլդի ներկայացուցչությունը տրամադրելու խնդրանքը: Պինչոնը դիմեց Բոստոնին, ով ի պատասխան սպառնաց Կոնեկտիկուտին գանձել Կոնեկտիկուտի վաճառականներին Բոստոնի նավահանգստից օգտվելու համար, որից նրանք մեծապես կախված էին[111]։

Կոնեկտիկուտ գետի հյուսիսային մասի նկատմամբ իր ինքնիշխանությունը հաստատելու համար Մասաչուսեթսի ծոցի գաղութը ուղարկել է Նաթանիել Վուդվորդին և Սողոմոն Սաֆրիին՝ ուսումնասիրելու և նշելու սահմանը: Նրանք պատահաբար գծել էին Ռոդ-Այլենդի սահմանը շատ ավելի հեռու, քան թագավորական հրամանագրով սահմանված էր՝ Չարլզ գետի ամենահարավային մասից երեք մղոն հարավ: Մասաչուսեթսի տարածքը ցամաքով հատելու փոխարեն, նրանք նավարկել էին Կոնեկտիկուտ գետի շուրջը և վերև՝ հաշվարկելով նույն լայնությունը, որի վրա նրանք սխալ էին տեղադրել սյուն Ռոդ Այլենդի սահմանին: Սա էլ ավելի է սրել սխալը՝ հանգեցնելով չորսից յոթ մղոն տարբերության այն վայրի միջև, որտեղ պետք է անցներ սահմանը և որտեղ այն նշանակված էր, և Մասաչուսեթսի ծոցին ավելի շատ տարածք է տրամադրել, քան նախատեսված էր իր կանոնադրությամբ: Չնայած այս ուսումնասիրությունը կասկածներ է առաջացրել, Կոնեկտիկուտը նույնիսկ խարտիա չստացավ մինչև 1662 թվականը և հետևաբար, վեճը է չբռնկվել մի քանի տասնամյակ[112]։

Վուդսթոք, Սաֆիլդ, Էնֆիլդ և Սոմերս քաղաքները միացվել են Մասաչուսեթսին և հիմնականում բնակեցված են Մասաչուսեթսի ծոցի և Պլիմութի գաղութների միգրանտներով: 1686 թվականին Սաֆիլդը և Էնֆիլդը (միավորված Մասաչուսեթսում) քաղաքային տարածքի համար վեճի մեջ մտան Վինձորի և Սիմսբերիի հետ (միավորված Կոնեկտիկուտում, որն այն ժամանակ ներառում էր Գրենբին)։ Մասաչուսեթսը չհամաձայնել է կրկնակի հետազոտությանը, ուստի Կոնեկտիկուտը վարձել է Ջոն Բաթլերին և Ուիլյամ Ուիթնիին՝ այդ աշխատանքը կատարելու համար: Նրանք հայտնաբերել էին Չարլզ գետի ամենահարավային հատվածը, այնուհետև ցամաքով շարժվել էին դեպի արևմուտք: Նրանց 1695 թվականի զեկույցում պարզվել է, որ 1642 թվականի գիծը շատ հեռու է դեպի հարավ։

Հետևել է խառնաշփոթը: 1702 թվականին Անգլիային անհաջող խնդրանքներ են ներկայացվել։ 1713 թվականին Համատեղ հանձնաժողովը Սփրինգֆիլդի շրջանի քաղաքների վերահսկողությունը հանձնեց Մասաչուսեթսին (առանց այդ քաղաքների բնակիչների հետ խորհրդակցելու)՝ Կոնեկտիկուտին որպես փոխհատուցում տրամադրելով Հյուսիսային հավասար հողատարածք։ Բայց 1724 թվականին Կոնեկտիկուտ գետի սահմանամերձ քաղաքների բնակիչները խնդրել էին միանալ Կոնեկտիկուտին, գուցե Մասաչուսեթսի բարձր հարկերի կամ Կոնեկտիկուտի կանոնադրության կողմից տրված քաղաքացիական մեծ ազատությունների պատճառով[113]։

1747 թվականին Վուդսթոքը դիմել է Կոնեկտիկուտի Գլխավոր ասամբլեային՝ գաղութ ընդունելու խնդրագրով, քանի որ 1713 թվականին Մասաչուսեթսից հողերի փոխանցումը թագի կողմից չի թույլատրվել։ Շուտով նրանց հաջորդել է Սաֆիլդը և Էնֆիլդը, և օրենսդիր մարմինը նրանց ընդունել է 1749 թվականի մայիսին՝ անվավեր ճանաչելով 1713 թվականի փոխզիջումը։ Մասաչուսեթսը շարունակում էր պաշտպանել ինքնիշխանությունը[106][113]։

1770 թ.-Մասաչուսեթս նահանգի Սաութվիք քաղաքը անկախացավ Մասաչուսեթս նահանգի Ուեսթֆիլդ քաղաքից: 1774 թվականի մայիսին Հարավային Սաութուիկի բնակիչները նույնպես խնդրագիր էին ներկայացրել Կոնեկտիկուտ՝ խնդրելով մուտք գործել և առանձնանալ Հյուսիսային Սաութուիկից՝ պատճառաբանելով, որ նրանք գտնվում են թագավորական կողմից հաստատված Մասաչուսեթսի ծոցի գաղութի սահմանից հարավ (Չարլզ գետից երեք մղոն հարավ): Որպես փոխզիջում, Կոնգամոնդ լճից արևմուտք գտնվող տարածքը մնացել է Մասաչուսեթսի կազմում, իսկ լճից արևելք գտնվող Մասաչուսեթսի տարածքը միացավ Սաֆիլդին և դարձել է Կոնեկտիկուտի մի մասը[114][113]։

1791 և 1793 թվականներին երկու նահանգներից ուղարկվել էին հանձնակատարներ՝ սահմանային գիծը կրկին ուսումնասիրելու համար, բայց նրանք չկարողացան համաձայնության գալ մինչև 1803-04 թվականներին փոխզիջման հասնելը: Մասաչուսեթսը հաշտվել է 1713 թվականի փոխզիջման չեղարկման և սահմանամերձ քաղաքների կորստի հետ, բայց վերադարձրել է Հարավային Սաութվիկի մի մասը լճից արևմուտք: Սա հանգեցրել է նրան, որ Կոնեկտիկուտի ժամանակակից սահմանը դարձավ համեմատաբար ուղիղ գիծ արևելքից արևմուտք, բացառությամբ «Սաութվիք վազքի»՝ Մասաչուսեթսի փոքր, հիմնականում ուղղանկյուն հատվածը, այն երեք կողմից շրջապատված է Կոնեկտիկուտով[113]։

Սահման Նյու Յորքի հետ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մասաչուսեթսը պահանջել է ամբողջ տարածքը մինչև Խաղաղ օվկիանոս՝ հիմնվելով 1629 թվականի իր կանոնադրության վրա, բայց Նյու Յորք նահանգը պահանջել էր Կոնեկտիկուտ գետի արևմտյան ափը (անցնելով Մասաչուսեթս նահանգի Սփրինգֆիլդով) որպես իր արևելյան սահման՝ հիմնվելով 1664 և 1674 թվականներին Յորքի դուքսի գանգատների վրա: 1674-ին Նյու Յորք նահանգը պահանջել է մինչև 1675 թվականը, իսկ 1675-ին՝ 1675-ին, իսկ 1675-ին՝ 1675-ին, 1675-ին՝ 1675-ին, Նյու Յորքի նահանգապետի կողմից տրվել է 1705 թվականի «Westenhook» արտոնագրի համաձայն, Հաուսատոնիկ գետից արևմուտք գտնվող հողը փոխանցվել է կոնկրետ անձանց, ինչը հանգեցրել է սեփականության իրավունքի հակասությունների[115]:

1773 թ.-ին Մասաչուսեթսի արևմտյան սահմանը Նյու Յորքի հետ գծվել է իր ներկայիս տեղում, իսկ 1787 թ.-ին նկարահանումներն իրականացվել էին՝ հետևելով այդ ժամանակ Հյուսիսային մագնիսական բևեռի գծին: Ելակետը Կոնեկտիկուտ-Նյու Յորք սահմանին գտնվող 1731 թվականի ցուցիչն էր, այն գտնվում էր Հադսոն գետից 20 մղոն հեռավորության վրա[106]:

Մասաչուսեթսը իր արևմտյան հողերի նկատմամբ ինքնիշխանությունը (մեծ լճերից արևելք) փոխանցել է Նյու Յորքին 1786 թվականի Հարթֆորդի խաղաղության պայմանագրով, բայց պահպանել է Բոստոնի տասը գյուղերը բնիկ ամերիկացիներից գնելու տնտեսական իրավունքը ավելի շուտ, քան որևէ այլ կողմ: Գնման այս իրավունքները մասնավոր անձանց վաճառվել են 1788 թվականին: 1785 թվականին համագործակցությունը նաև զիջել է իր իրավունքները հեռավոր արևմտյան հողերի (Միչիգան և Խաղաղ օվկիանոսից առաջ մնացած բոլոր հողերը) Կոնգրեսին։

1853 թ.-ին համագործակցության հարավ-արևմտյան մասում գտնվող երկրի մի փոքրիկ եռանկյունին, այն հայտնի է որպես Բոստոնի անկյուն, տեղափոխվել է Մաունթ Վաշինգտոն, Մասաչուսեթս, Անկրամու, Նյու Յորք: Լեռնային տեղանքը խանգարել է Մասաչուսեթսի իշխանություններին կիրառել օրենքը՝ տարածքը վերածելով հանցագործների և պրոֆեսիոնալ ըմբիշների ապաստարանի: Բնակիչները տեղափոխման խնդրագիր են ներկայացրել, որպեսզի Նյու Յորքի իշխանությունները թույլ տան կարգուկանոն հաստատել գյուղում։

1658-1820 թվականներին Մեյնը Մասաչուսեթսի անբաժանելի մասն էր։ 1820 թվականին Մեյնը բաժանվել էր Մասաչուսեթսից (նրա համաձայնությամբ) և ընդունվել էր միություն որպես անկախ պետություն՝ որպես Միսուրիի փոխզիջման մաս։ Տես Մեյնի պատմությունը նրա սահմանների մասին տեղեկությունների համար, ներառյալ վեճերը Նյու Հեմփշիրի և Կանադայի Նահանգների հետ:

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. 1,0 1,1 Brown and Tager, pp. 6–7.
  2. 2,0 2,1 «Origin & Early Mohican History». Stockbridge-Munsee Community — Band of Mohican Indians. Արխիվացված է օրիգինալից September 12, 2009-ին. Վերցված է October 21, 2009-ին.
  3. Brown and Tager, p. 7.
  4. doi:10.3201/e0di1602.090276 Marr, JS and Cathey, JT, "New hypothesis for cause of an epidemic among Native Americans, New England, 1616–1619," Emerging Infectious Diseases, 2010 Feb.
  5. Koplow, p. 13.
  6. Goldfield, et al., pp. 29–30.
  7. Nathaniel Philbrick, Mayflower: A Story of Courage, Community, and War (2007)
  8. Goldfield, et al., p. 30.
  9. Goldfield, et al., p. 29.
  10. «Springfield, MA - Our Plural History». stcc.edu. Արխիվացված օրիգինալից March 26, 2012-ին. Վերցված է August 9, 2011-ին.
  11. 11,0 11,1 «Springfield City Library». Արխիվացված է օրիգինալից March 28, 2012-ին. Վերցված է April 4, 2012-ին.
  12. Brown and Tager, p. 29.
  13. Phaneuf, Wayne (May 21, 2011). «375 years of changing business and work landscape help define Springfield». The Republican. Springfield, Massachusetts. Արխիվացված օրիգինալից December 31, 2014-ին. Վերցված է January 28, 2015-ին.
  14. «People, Places and Events». www.americancenturies.mass.edu. Արխիվացված օրիգինալից September 27, 2011-ին. Վերցված է August 9, 2011-ին.
  15. «The Society of Colonial Wars in the State of Connecticut - 1675 King Philip's War». colonialwarsct.org. Արխիվացված օրիգինալից July 25, 2011-ին. Վերցված է August 9, 2011-ին.
  16. Philip Gould. "Reinventing Benjamin Church: Virtue, Citizenship and the History of King Philip's War in Early National America." Journal of the Early Republic, No. 16, Winter 1996. p. 656. According to a combined estimate of loss of life in Schultz and Tougias' King Philip's War, The History and Legacy of America's Forgotten Conflict (based on sources from the Department of Defense, the Bureau of Census, and the work of Colonial historian Francis Jennings), 800 out of 52,000 English colonists (1.5%) and 3,000 out of 20,000 Native Americans (15%) lost their lives due to the war.
  17. Schultz, Eric B.; Michael J. Touglas (2000). King Philip's War: The History and Legacy of America's Forgotten Conflict. W.W. Norton and Co. էջ 5. ISBN 0-88150-483-1.
  18. Susan M. Ouellette, "Divine providence and collective endeavor: Sheep production in early Massachusetts." New England Quarterly (1996): 355-380 in JSTOR Արխիվացված Հոկտեմբեր 5, 2016 Wayback Machine.
  19. Barth 2014, էջ. 499
  20. Clarke, Hermann F. (1937). «John Hull: Mintmaster». The New England Quarterly. 10 (4): 669, 673. doi:10.2307/359931. JSTOR 359931.
  21. Barth 2014, էջ. 500
  22. Barth 2014, էջ. 520
  23. Alan Taylor, American Colonies: the Settling of North America (2001) p 277
  24. René Chartrand, French Fortresses in North America 1535–1763: Quebec, Montreal, Louisbourg and New Orleans (Fortress 27); Osprey Publishing, March 20, 2005. 978-1-84176-714-7
  25. «The History of the Berkshires». Արխիվացված է օրիգինալից April 2, 2012-ին. Վերցված է August 9, 2011-ին.
  26. Charles E. Clark, "Boston and the Nurturing of Newspapers: Dimensions of the Cradle, 1690–1741." New England Quarterly (1991) pp: 243-271 in JSTOR Արխիվացված Հոկտեմբեր 5, 2016 Wayback Machine.
  27. Annie Russell Marble, From'Prentice to Patron: The Life Story of Isaiah Thomas (1935).
  28. Bettye Hobbs Pruitt, "Self-sufficiency and the agricultural economy of eighteenth-century Massachusetts." William and Mary Quarterly (1984): 334-364 in JSTOR Արխիվացված Հոկտեմբեր 2, 2018 Wayback Machine.
  29. James G. Lydon, "North Shore Trade in the Early Eighteenth Century," American Neptun (1968) 28#4 pp 261-274
  30. Bernard Bailyn, The New England merchants in the seventeenth century (1955).
  31. Samuel Eliot Morison, The Maritime History Of Massachusetts, 1783-1860 (1924)
  32. 32,0 32,1 Flamme, Karen. «1995 Annual Report: A Brief History of Our Nation's Paper Money». Federal Reserve Bank of San Francisco. Արխիվացված է օրիգինալից February 27, 2010-ին. Վերցված է August 26, 2010-ին.
  33. Grubb, Farley (March 30, 2006). «Benjamin Franklin And the Birth of a Paper Money Economy» (PDF). Federal Reserve Bank of Philadelphia. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից June 12, 2010-ին. Վերցված է August 26, 2010-ին.
  34. 34,0 34,1 34,2 Larry Allen, "Currency Act of 1751 (England)" and "Currency Act of 1764 (England)" in The Encyclopedia of Money, pp. 96-98.
  35. The Currency Act of 1764 Արխիվացված Մարտ 4, 2016 Wayback Machine.
  36. Herman Belz, "Currency Reform in Colonial Massachusetts, 1749-1750," Essex Institute Historical Collections (1967) 103#1 pp 66-84
  37. Amalie M. Kass, "Boston's Historic Smallpox Epidemic." Massachusetts Historical Review 14 (2012): 1-51 in JSTOR Արխիվացված Հոկտեմբեր 30, 2018 Wayback Machine
  38. «U.S.G.S. Historic Earthquakes: The Great Earthquake of 1755, accessed February 7, 2011; Memorandum». Boston Gazette. Արխիվացված է օրիգինալից November 10, 2011-ին. Վերցված է February 7, 2011-ին.
  39. E. Ebel, "The Cape Ann, Massachusetts earthquake of 1755: A 250th anniversary perspective." Seismological Research Letters 77.1 (2006): 74-86.(չաշխատող հղում)
  40. Goldfield, et al., p. 66.
  41. Goldfield, et al., pp. 86–88.
  42. Goldfield, et al., pp. 88–90.
  43. Goldfield, et al., pp. 95–96.
  44. Goldfield, et al., pp. 96–97.
  45. «Massachusetts Legal Holidays». Secretary of the Commonwealth. Արխիվացված օրիգինալից April 16, 2007-ին. Վերցված է May 22, 2010-ին.
  46. 46,0 46,1 «John Adams Biography». National Park Service. Արխիվացված օրիգինալից August 29, 2010-ին. Վերցված է May 30, 2010-ին.
  47. «Massachusetts Constitution, Judicial Review, and Slavery – The Quock Walker Case». Massachusetts Judicial Branch. 2007. Արխիվացված է օրիգինալից December 4, 2009-ին. Վերցված է December 11, 2009-ին.
  48. Robert A. Gross, "A Yankee Rebellion? The Regulators, New England, and the New Nation," New England Quarterly (2009) 82#1 pp. 112-135 in JSTOR Արխիվացված Սեպտեմբեր 16, 2018 Wayback Machine
  49. Robert A. Feer, " Shays's Rebellion and the Constitution: A Study in Causation," New England Quarterly, (1969) 42#3 pp. 388-410 in JSTOR Արխիվացված Հոկտեմբեր 10, 2016 Wayback Machine
  50. «Johnny Appleseed». Արխիվացված օրիգինալից November 14, 2016-ին. Վերցված է November 15, 2016-ին.
  51. Joseph Conforti, "Mary Lyon, the Founding of Mount Holyoke College, and the Cultural Revival of Jonathan Edwards," Religion and American Culture: A Journal of Interpretation (1993) 3#1 pp. 69-89 in JSTOR Արխիվացված Փետրվար 15, 2023 Wayback Machine
  52. Brown and Tager, p. 129, 211.
  53. Brown and Tager, p. 202.
  54. Brown and Tager, pp. 133–136, 179.
  55. Gordon, John Steele (2004). An Empire of Wealth: The Epic History of American Economic Power, p. 35. HarperCollins. 0-06-009362-5.
  56. Rorabaugh, W. J.; Crichtlow, Donald T.; and Baker, Paula C. (2004). America's Promise: A Concise History of the United States, p. 154. Rowman & Littlefield. 0-7425-1189-8.
  57. Edward J. O'Day, "Constructing The Western Railroad: The Irish Dimension," Historical Journal of Massachusetts, April 1983, 11#1 pp 7–21
  58. William D. Middleton, "They're Still There: High Speed Rail's 1835 Underpinning," American Heritage of Invention and Technology, April 2001, 16#4 pp 52–55
  59. David Moment, "The Business of Whaling in America in the 1850s," Business History Review, Fall 1957, 31#3 pp 261–291
  60. Eric Hilt, "Investment and Diversification in the American Whaling Industry." Journal of Economic History 2007 67(2): 292–314.
  61. John R. Mulkern (1990). The Know-Nothing Party in Massachusetts: The Rise and Fall of a People's Movement. University Press of New England. էջեր 74–89. ISBN 9781555530716.
  62. Stephen Taylor, "Progressive Nativism: The Know-Nothing Party in Massachusetts" Historical Journal of Massachusetts (2000) 28#2 pp 167-84
  63. Taylor, "Progressive Nativism: The Know-Nothing Party in Massachusetts" pp 171-72
  64. Mulkern (1990). The Know-Nothing Party in Massachusetts: The Rise and Fall of a People's Movement. էջեր 101–11. ISBN 9781555530716.
  65. John R. Mulkern, "Scandal Behind the Convent Walls: The Know-Nothing Nunnery Committee of 1855." Historical Journal of Massachusetts 11 (1983): 22-34.
  66. Mary J. Oates, "'Lowell': An Account of Convent Life in Lowell, Massachusetts, 1852-1890." New England Quarterly (1988) pp: 101-118 in JSTOR Արխիվացված Հուլիս 17, 2018 Wayback Machine reveals the actual behavior of the Catholic nuns.
  67. Robert Howard Lord, et al. History of the Archdiocese of Boston in the Various Stages of Development, 1604 to 1943 (1944) pp. 686-99 for more details
  68. Goldfield, et al., p. 251.
  69. Brown, Richard D. and Tager, Jack (2000). Massachusetts: A Concise History, p. 183. University of Massachusetts Press. 1-55849-249-6.
  70. Brown (2000), pp. 185–86.
  71. 71,0 71,1 Goldfield, et al., p. 254.
  72. Brown and Tager, p. 185.
  73. Brown and Tager, p. 183.
  74. Brown and Tager, pp. 187–193.
  75. «Robert Gould Shaw and the 54th Regiment». Արխիվացված օրիգինալից May 4, 2016-ին. Վերցված է October 19, 2009-ին.
  76. «Augustus Saint-Gaudens». Արխիվացված օրիգինալից November 10, 2010-ին. Վերցված է October 19, 2009-ին.
  77. Fuchs, Lawrence H. "Immigration through the Port of Boston". In Stolarik, M. Mark, ed. (1988). Forgotten Doors: The Other Ports of Entry to the United States, pp. 20–21. Balch Institute Press. 0-944190-00-6.
  78. Dodd, Hellen Naismith (January 6, 1959). «James Naismith's Resume». Naismith Memorial Basketball Hall of Fame. Արխիվացված է օրիգինալից November 19, 2007-ին. Վերցված է September 30, 2008-ին.
  79. Daven Hiskey (February 9, 2012). «February 9th: William G. Morgan Invents a Game Called Mintonette that is Better Known Today as Volleyball». Todayifoundout.com. Արխիվացված օրիգինալից September 19, 2018-ին. Վերցված է April 29, 2017-ին.
  80. «1961: Massive snowstorm inundates Cape; 1895: Volleyball invented in Bay State; 1914: Fierce storm dooms one of last six-masted schooners». Արխիվացված է օրիգինալից July 21, 2011-ին. Վերցված է August 9, 2011-ին.
  81. Harris, Patricia; Lyon, David (January 31, 2010). «Museum will have you wanting the car keys». The Boston Globe. Արխիվացված օրիգինալից September 28, 2010-ին. Վերցված է August 9, 2011-ին.
  82. Jeffrey Karl Ochsner, "Architecture for the Boston and Albany Railroad: 1881–1894," Journal of the Society of Architectural Historians, June 1988, 47#2, pp 109–131
  83. Scott R. Johnson, "The Trolley Car as a Social Factor: Springfield, Massachusetts," History Journal of Western Massachusetts, 1972, 1#2 pp 5–17
  84. Richard M. Abrams, Conservatism in a progressive era : Massachusetts politics, 1900-1912 (1964) pp. viii-ix online
  85. Brown and Tager, p. 246.
  86. Brown and Tager, p. 276.
  87. Archived copy Արխիվացված Հոկտեմբեր 18, 2013 Wayback Machine
  88. Brown and Tager, pp. 275–283.
  89. Brown and Tager, p. 284.
  90. «Archived copy» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) January 30, 2021-ին. Վերցված է February 11, 2021-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  91. https://digitalcommons.bowdoin.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1003&context=alumni-magazines Արխիվացված Հոկտեմբեր 27, 2020 Wayback Machine pg 129
  92. «Acts and resolves passed by the General Court». Boston : Secretary of the Commonwealth. August 12, 1663 – via Internet Archive.
  93. Archived copy Արխիվացված Ապրիլ 21, 2021 Wayback Machine
  94. «1932 Chap. 0290. An Act In Amendment And Revision Of The Sale Of Securities Act». August 12, 1932. Արխիվացված օրիգինալից April 21, 2021-ին. Վերցված է April 5, 2021-ին – via archives.lib.state.ma.us. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  95. 431 Days: Joseph P. Kennedy and the Creation of the SEC (1934-35) (Progressive Reform and the Securities Act) | Galleries | Virtual Museum and Archive of the History of Financial Regulation (sechistorical.org)
  96. Kennedy, Joseph P. (November 15, 1934). Address by Hon. Joseph P. Kennedy, Chairman of the Securities and Exchange Commission (PDF) (Speech). Meeting of the Boston Chamber Of Commerce. United States Government Printing Office. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից May 13, 2022-ին. Վերցված է August 13, 2022-ին.
  97. Society, SEC Historical. «Securities and Exchange Commission Historical Society». www.sechistorical.org. Արխիվացված օրիգինալից November 22, 2021-ին. Վերցված է April 5, 2021-ին.
  98. «Biography: Edward Moore Kennedy». Արխիվացված օրիգինալից October 12, 2010-ին. Վերցված է May 28, 2010-ին.
  99. «The Kennedys: A Family Tree». Արխիվացված օրիգինալից February 13, 2018-ին. Վերցված է May 28, 2010-ին.
  100. «Kennedy Compound». Արխիվացված օրիգինալից June 15, 2010-ին. Վերցված է May 28, 2010-ին.
  101. Leti Volpp, "The Boston Bombers." Fordham Law Review 82 (2014). online Արխիվացված Փետրվար 4, 2017 Wayback Machine
  102. BLAIR, RUSSELL (November 9, 2016). «Recreational Marijuana Passes In Massachusetts». courant.com. Արխիվացված օրիգինալից November 8, 2020-ին. Վերցված է December 26, 2020-ին.
  103. «Massachusetts Marijuana Legalization, Question 4 (2016)». Ballotpedia. Արխիվացված օրիգինալից December 1, 2020-ին. Վերցված է November 15, 2016-ին.
  104. 104,0 104,1 104,2 Grunwald, Michael. "Dig the Big Dig" Արխիվացված Նոյեմբեր 6, 2019 Wayback Machine The Washington Post. August 6, 2006. Retrieved May 31, 2010.
  105. 105,0 105,1 «The Big Dig». Massachusetts Department of Transportation. Արխիվացված է օրիգինալից December 13, 2009-ին. Վերցված է May 31, 2010-ին.
  106. 106,0 106,1 106,2 106,3 106,4 106,5 106,6 106,7 106,8 The Boundary of Massachusetts Արխիվացված Հուլիս 8, 2007 Wayback Machine from Boundaries of the United States and the Several States Franklin K VanZandt USGS Bulletin 1212, 1966 "Massachusetts" pages 95–106
  107. 107,0 107,1 107,2 107,3 107,4 History of Fall River Արխիվացված Նոյեմբեր 29, 2007 Wayback Machine, p. 67-71
  108. Roger Williams (February 8, 2007). «The Rhode Islander». oceanstater.blogspot.com. Արխիվացված օրիգինալից March 30, 2012-ին. Վերցված է October 15, 2007-ին.
  109. State of Rhode Island v. Commonwealth of Massachusetts, 37 U.S. 657 (1838)[1] Արխիվացված Հունվար 18, 2008 Wayback Machine
  110. 110,0 110,1 A Question of Boundaries, Part III Արխիվացված Մայիս 10, 2007 Wayback Machine (A View from Battleship Cove blog)
  111. 111,0 111,1 «William Pynchon». Արխիվացված է օրիգինալից September 21, 2013-ին.
  112. 112,0 112,1 The Southwick Jog by Reverend Edward R. Dodge Արխիվացված Սեպտեմբեր 29, 2009 Wayback Machine
  113. 113,0 113,1 113,2 113,3 Enfield History Արխիվացված Հունվար 16, 2009 Wayback Machine – Enfield Historical society
  114. «The True Story of the Southwick Jog». www.mentalfloss.com (անգլերեն). December 26, 2012. Արխիվացված օրիգինալից January 26, 2021-ին. Վերցված է March 6, 2021-ին.
  115. «Westenhook Patent». exhibitions.nysm.nysed.gov. Արխիվացված օրիգինալից January 23, 2021-ին. Վերցված է December 26, 2020-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Brown, Richard D. and Jack Tager. Massachusetts: A Concise History (2002), a recent scholarly history
  • Clark, Will L. ed., Western Massachusetts: A History, 1636–1925 (1926), history of towns and institutions
  • Cumbler, John T. online Reasonable Use: The People, the Environment, and the State, New England, 1790–1930(չաշխատող հղում) (2001), environmental history
  • Formisano, Ronald P., and Constance K. Burns, eds. Boston, 1700–1980: The Evolution of Urban Politics (1984)
  • Flagg, Charles Allcott, A Guide to Massachusetts local history, Salem : Salem Press Company, 1907.
  • Green, James R., William F. Hartford, and Tom Juravich. Commonwealth of Toil: Chapters in the History of Massachusetts Workers and Their Unions (1996)
  • Hall, Donald. ed. The Encyclopedia of New England (2005)
  • Hart, Albert Bushnell ed.Commonwealth History of Massachusetts, Colony, Province and State (1927–30), a five volume in-depth history, covering political, economic, and social matters online
  • Langtry, Albert P. ed., Metropolitan Boston: A Modern History 4 vols. (1929).
  • Wilkie, Richard W. and Jack Tager. Historical Atlas of Massachusetts (1991)
  • Winsor, Justin ed., The Memorial History of Boston, Including Suffolk County, Massachusetts, 1630–1880 4 vols.
  • WPA. Massachusetts: A Guide to Its Places and People. (1937), guide to every city and town
  • Zobel, Hiller B. The Boston Massacre (1978)
  • Adams, James Truslow. New England in the Republic, 1776–1850 (1926) online
  • Banner, James. To the Hartford Convention: The Federalists and the Origins of Party Politics in Massachusetts, 1789–1815 (1970) online
  • Baum, Dale. The Civil War Party System: The Case of Massachusetts, 1848–1876 (1984), new political history
  • Berenson, Barbara F. "The Campaign for Women's Suffrage in Massachusetts, 1869-95." Historical Journal of Massachusetts 47.2 (2019): 26+.
  • Blodgett, Geoffrey The Gentle Reformers: Massachusetts Democrats in the Cleveland Era (1966) online
  • Breitborde, Mary-Lou, and Kelly Kolodny. "The People's Schools for Teachers of the People: The Development of Massachusetts' State Teachers Colleges." Historical Journal of Massachusetts, vol. 43, no. 2, 2015, p. 2+. abstract
  • Brooks, Van Wyck. The Flowering of New England, 1815–1865 (1936), famous writers online
  • Clark, Christopher. The Roots of Rural Capitalism: Western Massachusetts, 1780–1860 (1990) online
  • Deutsch, Sarah. Women and the City: Gender, Space, and Power in Boston, 1870–1940 (2000)
  • Dublin, Thomas. Women at Work: The Transformation of Work and Community in Lowell, Massachusetts, 1826–1860 (1993)
  • Faler, Paul Gustaf. Mechanics and Manufacturers in the Early Industrial Revolution: Lynn, Massachusetts, 1780–1860 (1981)
  • Formisano, Ronald P. The Transformation of Political Culture: Massachusetts Parties, 1790s–1840s (1983), new political history online
  • Forrant, Robert. "The Rise and Demise of the Connecticut River Valley's Industrial Economy." Historical Journal of Massachusetts 46.1 (2018).
  • Goodman, Paul. The Democratic-Republicans of Massachusetts (1964)
  • Green, James R., William F. Hartford, and Tom Juravich. Commonwealth of Toil: Chapters in the History of Massachusetts Workers and Their Unions (1996)
  • Gutman, Herbert. The New England Working Class and the New Labor History (1987)
  • Handlin, Oscar and Mary Flug Handlin. Commonwealth: A Study of the Role of Government in the American Economy: Massachusetts, 1774–1861 (1947), influential study online(չաշխատող հղում)
  • Handlin, Oscar. Boston's Immigrants: A Study in Acculturation (1941), social history to 1865 online
  • Lahav, Alexandra D., and R. Kent Newmyer. "The Law Wars in Massachusetts, 1830-1860: How a Band of Upstart Radical Lawyers Defeated the Forces of Law and Order, and Struck a Blow for Freedom and Equality Under Law." American Journal of Legal History 58.3 (2018): 326–359.
  • Lu, Qian. From Partisan Banking to Open Access: The Emergence of Free Banking in Early Nineteenth Century Massachusetts (Springer, 2017).
  • Minardi, Margot. Making Slavery History: Abolitionism and the Politics of Memory in Massachusetts (Oxford UP, 2012).
  • Morison, Samuel Eliot. The Maritime History of Massachusetts, 1783–1860 (1921)
  • Nelson, William. Americanization of the Common Law: The Impact of Legal Change on Massachusetts Society, 1760–1830 (1994)
  • Peters Jr., Ronald M. The Massachusetts Constitution of 1780: A Social Compact (1978)
  • Porter, Susan L. Women of the Commonwealth: Work, Family, and Social Change in Nineteenth-Century Massachusetts (1996)
  • Prude, Jonathan. The Coming of Industrial Order: A Study of Town and Factory Life In Rural Massachusetts, 1813–1860 (1983)
  • Rosenkrantz, Barbara. Public Health and the State: Changing Views in Massachusetts, 1842–1936 (1972),
  • Stone, Orra. History of Massachusetts Industries: Their Inception, Growth and Success (4 vol 1930).
  • Story, Ronald. The Forging of an Aristocracy: Harvard and the Boston Upper Class, 1800–1870 (1980).
  • David Szatmary. Shays' Rebellion: The Making of an Agrarian Insurrection (1980);
  • Tager, Jack, and John W. Ifkovic, eds. Massachusetts in the Gilded Age: Selected Essays (1985), essays on ethnic groups
  • Vinovskis, Maris A. Fertility in Massachusetts from the Revolution to the Civil War (Academic Press, 2013).
  • Wall & Gray. 1871 Atlas of Massachusetts. 1871 (Atlas of Massachusetts, with counties and municipalities.)
  • Ware, Edith E. Political Opinion in Massachusetts during the Civil War and Reconstruction, (1916). full text online
  • Wilson, Harold Fisher. The Hill Country of Northern New England: Its Social and Economic History, 1790–1930(1967)
  • Abrams, Richard M. Conservatism in a Progressive Era: Massachusetts Politics, 1900–1912 (1964)
  • Anderson, Alexis. "Custom and Practice Unmasked: the Legal History of Massachusetts' Experience with the Unauthorized Practice of Law." Massachusetts Law Review 94.4 (2013): 124–141. online
  • Black, John D. The rural economy of New England: a regional study (1950)
  • Blewett, Mary H. The Last Generation: Work and Life in the Textile Mills of Lowell, Massachusetts, 1910–1960 (1990)
  • Bull, Webster. Something in the Ether: A Bicentennial History of Massachusetts General Hospital, 1811-2011 (2011)
  • Brewer, Daniel Chauncey. Conquest of New England by the Immigrant (1926) online
  • Connolly, Michael C. "Splitting the Vote in Massachusetts: Father Charles E. Coughlin, the Union Party, and Political Divisions in the 1936 Presidential and Senate Elections." Historical Journal of Massachusetts 43.2 (2015): 90+.
  • Conforti, Joseph A. Imagining New England: Explorations of Regional Identity from the Pilgrims to the Mid-Twentieth Century (2001)]
  • Deutsch, Sarah. Women and the City: Gender, Space, and Power in Boston, 1870–1940 (2000)
  • Freeland, Richard M. Academia's Golden Age: Universities in Massachusetts, 1945–1970 (1992)
  • Garvine, Hariold. "The New Deal in Massachusetts," in John Braeman et al. eds. The New Deal: Volume Two – the State and Local Levels (1975) pp 3–44
  • Green, James R., William F. Hartford, and Tom Juravich. Commonwealth of Toil: Chapters in the History of Massachusetts Workers and Their Unions (1996)
  • Gutman, Herbert. The New England Working Class and the New Labor History (1987)
  • Huthmacher, J. Joseph. Massachusetts People and Politics, 1919–1933 (1958) online
  • Kane, Paula M. Separatism and Subculture: Boston Catholicism, 1900–1920 (1994)
  • Lazerson, Marvin, Origins of the Urban School: Public Education in Massachusetts, 1870–1915 (1971)
  • Litt, Edgar. The Political Cultures of Massachusetts (1965). online
  • Lockard, Duane. New England State Politics (1959), pp 119–71 covers 1945–58
  • McLaughlin, Capt Daniel W. "Massachusetts Aviation." Air & Space Power Journal 33.3 (2019): 99+.
  • Nutter, Kathleen Banks. "Women Reformers and the Limitations of Labor Politics in Massachusetts, 1874-1912." Historical Journal of Massachusetts 42.1 (2014): 80+.
  • Peirce, Neal R. The New England States: People, Politics, and Power in the Six New England States (1976) pp 62–140; updated in Neal R. Peirce and Jerry Hagstrom, The Book of America: Inside the Fifty States Today (1983) pp 153–75; in-depth coverage of the 1958–82 era
  • Stack Jr., John F. International Conflict in an American City: Boston's Irish, Italians, and Jews, 1935–1944 (1979).
  • Trout, Charles. Boston, The Great Depression and the New Deal (1977)
  • White, William Allen. A Puritan in Babylon: The Story of Calvin Coolidge (1938)
  • Whitehill, Walter Muir. Boston in the Age of John Fitzgerald Kennedy (1966)
  • WPA. Massachusetts: A Guide to Its Places and People. (1937), guide to every city and town
  • Zimmerman, Joseph F. The New England Town Meeting: Democracy in Action (1999)

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մասաչուսեթսի պատմություն» հոդվածին։