Մակեդոնական առյուծ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Մակեդոնական առյուծ
Մանրամասնություններ

Մակեդոնական առյուծ, Հյուսիսային Մակեդոնիայի ոչ պաշտոնական խորհրդանիշ։ Հարավսլավիայի Սոցիալիստական Ֆեդերատիվ Հանրապետությունից Մակեդոնիայի Հանրապետության անկախության հռչակումից հետո առյուծը մի քանի անգամ առաջարկվել է որպես նորանկախ պետության զինանշան։

Նախապատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

16-րդ դարի վերջից մինչև 18-րդ դարի վերջը Հյուսիսային Մակեդոնիայի շրջանը սովորաբար ներկայացվել է օտարերկրյա զինանշանների (ֆր.՝ armorials) վրա՝ կարմիր դաշտում ոսկեգույն առյուծ պատկերող զինանշանով կամ ոսկե դաշտում կարմիր առյուծով[1][2]։ Դրա ամենավաղ հայտնի օրինակը 16-17-րդ դարի[3][4] Ֆոյնիչկի զինանշանն (սերբական կիրիլիցա՝ Fojnički grbovnik) է[5], իսկ ավելի ուշ օրինակները ներառում են 1595 թվականի Կորենիչ-Նեորիչի զինանշանը[6][7], 1620 թվականի զինանշանը, որը ցուցադրվել է Բելգրադի ժամանակակից արվեստի թանգարանում, և 17-րդ դարի զինանշանը Բեռլինի գրադարանում[8]։ Կորենիչ-Նեորիչի 1595 թվականի զենքի ցուցակը ներառել է հնգաթև թագը[9]։ Բելգրադի ժամանակակից արվեստի թանգարանում ներկայացնում է խորհրդանիշի 1620 թվականի տարբերակը՝ եռաթև թագով, մինչդեռ Բեռլինի գրադարանում ներկայացնում է 17-րդ դարի հնգաթև թագով տարբերակը[8]։ Առյուծի կիրառումը Մակեդոնիան ներկայացնելու համար շարունակվել է արտասահմանյան հերալդիկ հավաքածուներում 16-18-րդ դարերի ընթացքում[1][2]։

19-րդ դարի վերջին ստեղծվել է մակեդոնա-Ադրիանոպոլսի ներքին հեղափոխական կազմակերպությունը (ՄԱՆՀԿ, մակեդոներեն՝ Внатрешна македонска револуционерна организација), որի նպատակն էր Մակեդոնիայի և Ադրիանապոլսի շրջանների ինքնավարությունը։ Կազմակերպությունն իրեն մոդելավորել է վաղ բուլղարական հեղափոխական ավանդույթներով (բուլղար․՝ Вътрешна революционна организация) և ընդունել է դրանց խորհրդանիշները, ինչպիսիք են առյուծը (բուլղար․՝ Герб на България), կարգախոսը (բուլղար․՝ Свобода или смърт) և այլն[10][11][12][13][14]։ Այն լուծարվել է 1934 թվականին բուլղարական բանակի կողմից ռազմական հեղաշրջումից հետո։ 1990 թվականից հետո մակեդոնական մի քանի կուսակցություններ հայտարարել են հին ՄԱՆՀԿ-ից իրենց ծագման մասին[15]։

Առաջարկվող ներածություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մակեդոնիայի Հանրապետությունը չի ունեցել հերալդիկ զինանշան, երբ երկիրը անկախություն է ձեռք բերել Հարավսլավիայից, բայց այդ ժամանակից ի վեր մակեդոնական առյուծը, որ համարվել է սոցիալիստական սիմվոլիզմի մնացորդ, հաճախ է առաջարկվել հանրապետության ոչ հերալդիկ ազգային զինանշանի փոխարեն[1][2]։ Նման ջանքերը հաջողություն չեն ունեցել հնարավոր փոխարինումների շուրջ քաղաքական ու ազգային վեճերի պատճառով։ 1992 թվականին ճարտարապետ և գրաֆիկական դիզայներ Միրոսլավ Գրչևը (մակեդոներեն՝ Мирослав Грчев) առաջարկել է այն փոխարինել կարմիր վահանի վրա գտնվող պատմական ոսկե առյուծի վերափոխված տարբերակով։ Այնուամենայնիվ, այս առաջարկը մերժվել է երեք հիմնական հիմքերով․

  • մի քանի քաղաքական կուսակցություններ, մասնավորապես ՆՄՀԿ-ՄԱՄԴԿ-ն (Ներքին մակեդոնական հեղափոխական կազմակերպություն-Մակեդոնիայի ազգային միասնության դեմոկրատական կուսակցություն, մակեդոներեն՝ Внатрешна Македонска Револуционерна Организација - Демократска Партија за Македонско Национално Единство), արդեն օգտագործել են այս խորհրդանիշը որպես իրենց կուսակցության խորհրդանիշ,
  • Մակեդոնիայի Ալբանական քաղաքական կուսակցությունները այս առաջարկը համարել են ներկայացուցչական միայն էթնիկ մակեդոնացիների, այլ ոչ թե էթնիկ ալբանացիների համար,
  • Բուլղարիայի պետական զինանշանը որոշ չափով նման է (բայց նույնական չէ)։

Այս պատճառներով քաղաքական կուսակցությունները պայմանավորվել են շարունակել օգտագործել գոյություն ունեցող զինանշանը, քանի դեռ լուծում չի գտնվել։ Խորհրդանշանը չի հայտնվել երկրի առաջին անձնագրերում, սակայն 2007 թվականին զինանշանը տեղադրվել է նոր կենսաչափական մակեդոնական անձնագրերի դիմերեսին և ներսում, մինչդեռ նոր ազգային խորհրդանշանի ընդունման վերաբերյալ խորհրդարանական քննարկումները դեռ շարունակվում են։

Մակեդոնիայի Սահմանադրության 5-րդ հոդվածի 2-րդ մասի դրույթների համաձայն՝ Հանրապետության նոր խորհրդանիշների մասին օրենքի ընդունման համար պահանջվում է ձայների երկու երրորդի համաձայնությունը։ Զինանշանի օգտագործումը սահմանվել է օրենքով[16]։

2009 թվականին Մակեդոնիայի ներքին հեղափոխական կազմակերպությունը՝ Ժողովրդական կուսակցությունը (մակեդոներեն՝ Внатрешна Македонска Револуционерна Организација - Демократска Партија за Македонско Национално Единство), որպես Մակեդոնիայի նոր զինանշան պատմական ՆՄՀԿ-ի ավանդական լոգոյի հիման վրա առաջարկել է կարմիր ֆոնի վրա ոսկե առյուծ, բայց դա չի ընդունվել։ 2014 թվականի դեկտեմբերի 5-ին Հյուսիսային Մակեդոնիայի ՆՄՀԿ-ՄԱՄԴԿ-ի կառավարությունը, այն ժամանակվա Հնաոճ քաղաքականության (մակեդոներեն՝ антиквизација) համաձայն, առաջարկել է զինանշան, որը կփոխարիներ հին ազգային զինանշանին։ Մակեդոնիայի հերալդիկայի ընկերության տվյալներով՝ նոր զինանշանը հիմնված է Ժերոմ դե Բարայի (ֆր.՝ Jérôme de Bara) նկարազարդման վրա (1581)[17]։ Դե Բարայի «Զինապահեստ» (ֆր.՝ Le blason des armoiries) գրքի նկարազարդումը ցույց է տալիս Ալեքսանդր Մակեդոնացուն պատկանող զենքերը[18]։ Դրա վրա պատկերված է «կամ կարմիր առյուծ» զինանշանով (կարմիր առյուծ՝ ոսկե ֆոնի վրա) և ծածկված է հանրապետական կառավարման ձևը խորհրդանշող ոսկե թագով։ Խորհրդարանը չի քվեարկել այս նախագծի համար[19]։

Այժմյան կիրառություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կարմիր վահանի վրա ոսկե առյուծով զինանշանն օգտագործվում է ներկայացնելու համար մի քանի մակեդոնական քաղաքական կուսակցություններ, այդ թվում՝ ամենամեծ Ներքին մակեդոնական հեղափոխական կազմակերպություն- Մակեդոնիայի ազգային միասնության դեմոկրատական կուսակցություն և Ներքին Մակեդոնիայի հեղափոխական կազմակերպություն- Ժողովրդական կուսակցություն։ Միևնույն ժամանակ, առյուծը, որպես այս կուսակցությունների խորհրդանիշ, ժառանգվել է ՆՄՀԿ-ի սկզբնական կազմակերպությունից, որն էլ իր հերթին այն փոխառել է բուլղարական զինանշանից[20][21]։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այլընտրանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 1,2 Matkovski, Aleksandar, Grbovite na Makedonija, Skopje, 1970
  2. 2,0 2,1 2,2 Александар Матковски (1990) Грбовите на Македонија, Мисла, Skopje, Macedonia — 86-15-00160-X
  3. Ivan Supercic, Croatia in the Late Middle Ages and the Renaissance: A Cultural Survey, Philip Wilson Publishers, 2009, 0856676241, p. 30.
  4. «Fojnica (Municipality, Central Bosnian Canton, Bosnia and Herzegovina)». fotw.info. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 13-ին.
  5. Fojnica Armory Արխիվացված 2011-07-06 Wayback Machine, online images
  6. Zrinka Blazevic, 'Indetermi-nation: Narrative identity and symbolic politics in early modern Illyrism', chapter 6 of: Whose Love of Which Country?: Composite States, National Histories and Patriotic Discourses in Early Modern East Central Europe, Balázs Trencsényi and Márton Zászkaliczky (eds.), BRILL, 2010, 978-90-04-18262-2
  7. Milic Milicevic, „Грб Србије, развој кроз историју“, Belgrade 1995, 86-7549-047-X
  8. 8,0 8,1 «Земскиот грб». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ սեպտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2009 թ․ սեպտեմբերի 22-ին.
  9. Clancy, Tim (2013). Bosnia and Herzegovina (անգլերեն). Bradt Travel Guides. ISBN 9781841624495.
  10. Duncan M. Perry, The Politics of Terror: The Macedonian Liberation Movements, 1893-1903, Duke University Press, 1988, pp. 39-40.
  11. J. Pettifer as ed., The New Macedonian Question, Springer, 1999 0230535798, p. 236.
  12. Georgi Rakovski described for the first time the lion and this motto in the poem "Горски пътник", written in 1854 and issued in 1857. The plot of this poem concerns a Bulgarian who recruits a rebel cheta to mutiny against the Turks. It was used for the first time during the 1860s from the Bulgarian Legions in Serbia. Then Georgi Rakovski ordered a flag and a seal with the inscriptions "Свобода или смърть". Rakovski summoned his fellow countrymen to go to the battle fields under the banners of the Bulgarian lion depicted dismembering the Islamic symbols. Veselin Nikolov Traĭkov, G. Mukherjee, Georgi Stoikov Rakovski, a Great Son of Bulgaria and a Great Friend of India, Northern Book Centre, 8185119287, p. 127.
  13. Per the memoirs of one of the founders of the IMARO - Hristo Tatarchev, at the beginning of 1894, they attempted to work out the Statute of the new organization. The founders had near at hand a volume of the Notes on the Bulgarian uprisings written by the Bulgarian revolutionary Zahari Stoyanov and an exemplar of the Statute of the Bulgarian Revolutionary Central Committee, and used them as a models. Petar Poparsov worked out a draft-Statute on the basis of this documents. For more see: Mercia MacDermott, Freedom Or Death: The Life of Gotse Delchev, Pluto Press, 1978, 0904526321, p. 99.
  14. On the cover of the first statute of the Organization, which at the time was called Bulgarian Macedonian-Adrianople Revolutionary Committees, is depicted a woman holding a flag with her right hand, on which is written "Svoboda ili smart". She is leaning on a pedestal on which a standing Bulgarian lion with a crown is depicted. With her left hand she holds a shield on which "Macedonia" is written. At the woman's feet lies a broken Ottoman flag with a half-moon and a torn chains. As described by the Bulgarian historian Tsotsho Bilyarski per ЦДА, ф. 1932 к, оп. 3, а. е. 1, л. 23.
  15. As organization's initial name shows ("Bulgarian Macedonian-Adrianople Revolutionary Committees"), it had a Bulgarian national character: the revolutionary leaders were quite often teachers from the Bulgarian schools in Macedonia. This was the case of founders of the organization... Their organization was popularly seen in the local context as "the Bulgarian committee(s). For more see: Tchavdar Marinov, Famous Macedonia, the Land of Alexander: Macedonian identity at the crossroads of Greek, Bulgarian and Serbian nationalism in Entangled Histories of the Balkans - Volume One: National Ideologies and Language Policies with Roumen Daskalov and Tchavdar Marinov as ed., BRILL, 2013, 900425076X, pp. 273-330.
  16. Zakon za upotreba na grbot, znameto i himnata na Republika Makedonija ("Služben vesnik na Republika Makedonija", No. 32/97 Արխիվացված 2008-04-20 Wayback Machine, 1997-07-09)
  17. «The Government has adopted the proposal for a new Coat of Arms for the Republic of Macedonia | Macedonian Heraldric Society». heraldika.org.mk (ամերիկյան անգլերեն). 2014 թ․ դեկտեմբերի 6. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 13-ին.
  18. Bara, Jérôme de (1628). «Le blason des armoiries». google.com.
  19. «Maqedonia me stemë të re shtetërore - Lajmet e fundit nga Kosova dhe Rajoni - GazetaExpress». web.archive.org. 2014 թ․ դեկտեմբերի 8. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ դեկտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 13-ին.
  20. Тодор Петров, Нелегалната армия на ВМОРО в Македония и Одринско: 1899 - 1908, изд. "Свети Георги победоносец", 1993, стр. 133.
  21. Liubomir Panaĭotov, Ilindensko-Preobrazhenskoto vŭstanie ot 1903 g: voenna podgotovka i provezhdane, Institut za voenna istoria, 1992, str. 167.
  22. «Земскиот грб». web.archive.org. 2009-09-17. Արխիվացված է օրիգինալից 2009-09-17-ին. Վերցված է 2023-04-13-ին. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |dead-url= (օգնություն)
  23. Николай Цвятков Кочев, Николай Ст Шиваров, Международен симпозиум 1100 години от блажената кончина на св. Методий, том 2, Църковноисторически и архивен институт при Българската патриаршия, Духовна академия "Св. Климент Охридски." Синодално изд-во, 1989, стр. 167.
  24. Огняна Панайотова Маждракова-Чавдарова, Националната революция, делото на Васил Левски и освобождението на България. Общобългарски комитет и фондация "Васил Левски", 1998 стр. 97. 9548259346.
  25. «Bulgarian museum of military history official site, where the flag is kept with its description in Bulgarian». Արխիվացված է օրիգինալից 2022-07-03-ին. Վերցված է 2023-04-13-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  26. 26,0 26,1 «Macedonian coat of arms on heraldika.org.mk». Արխիվացված է օրիգինալից 11 January 2011-ին. Վերցված է 8 October 2010-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]