Ճավայերեն

Ճավայերեն ; ꦧꦱꦗꦮ; Basa Jawa
Տեսակ	լեզու և կենդանի լեզու
Ենթադաս	Արևմտյան Մալայոպոլինեզյան լեզուներ և Sunda–Sulawesi?
Երկրներ	Ինդոնեզիա
Խոսողների քանակ	68 300 000 մարդ (2019)
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի լեզվի կարգավիճակ	անվտանգ
Գրերի համակարգ	լատինական այբուբեն, Pegon alphabet?, Old Javanese script?, Javanese script? և Javanese Latin alphabet?
IETF	jv
ԳՕՍՏ 7.75–97	ява 860
ISO 639-1	jv
ISO 639-2	jav
ISO 639-3	jav, jvn և jas
	Javanese language Վիքիպահեստում

Ճավայերեն /dʒɑːvəˈniːz/^[3] (ꦧꦱꦗꦮ, basa jawa; IPA: [bɔsɔ dʒɔwɔ]) (խոսակցականում հայտնի է նաև՝ ꦕꦫꦗꦮ, cara jawa; IPA: [tjɔrɔ dʒɔwɔ]), Ինդոնեզիայի Ճավա կղզու կենտրոնական և արևելյան մասերի ճավացիների լեզուն։ Ճավայերեն խոսողներ կան նաև Ճավա կղզու հյուսիսարևմտյան ափերին։ Ավելի քան 98 միլիոն մարդու համար համարվում է մայրենի լեզու^[4] (Ինդոնեզիայի բնակչության ավելի քան 42%-ը)։

Պատկանում է Ավստրոնեզյան լեզվաընտանիքին, սակայն շատ է տարբերվում լեզվաընտանիքի այլ լեզուներից և դժվար է այն դասակարգել։ Ամենամոտ ազգակիցները հարևան լեզուններն են, ինչպես օրինակ՝ սունդաներեն, մադուրերեն և բալիերեն։ Ինդոնեզիայում լեզվակիրների մեծ մասը նաև խոսում է ինդոնեզերեն, մալայերենի ստանդարտացված տարբերակով՝ պաշտոնական և առևտրային պատճառներով, ինչպես նաև ճավայերենով չխոսող ինդոնեզիացիների հետ հաղորդակցվելու համար։

Ճավայերենով խոսողներ կան Մալազիայում (հիմնականում Սելանգոր և Ջոհոր նահանգներում) և Սինգապուրում։

Լեզվակիրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Jawa (Ճավա) բառը՝ գրված ճավայերենի տառերով

Լեզվով խոսում են Կենտրոնական և Արևելյան Ճավայում, ինչպես նաև Արևմտյան Ճավայի հյուսիսային ափին։ Այն նաև գործածվում է ճավացիների կողմից Ինդոնեզիայի այլ նահանգներում, որոնք շատ են՝ պայմանավորված 20-րդ դրում կառավարության արտոնած վերբնակեցմամբ։

Սուրինամ նահանգում 19-րդ դարում Հոլանդիայի բերած ներգաղթիալների ժառանգները խոսում են գաղթածին ճամայերենով։ Մադուրա, Բալի, Լոմբոկ և Սունդա նահանգներում յան նաև գործածվում է որպես գրական լեզու։ Այն Պալեմբանգում և Հյուսիսային Սումատրայում կառավարական լեզու էր մինչև 18-րդ դարը։

Ճավայերենը օգտագործում է լատիներենի, ճավայերենի և արաբերենի գրերը^[5]։ Ներկայումս լատիներենի գրեգրը գերակշռում են, այնուամենայնիվ ճավայերենի գիրը դեռ պարտադիր ուսուցանվում է Կենտրոնական և Արևելյան Ճավայի տարրական և ավագ դպրոցներում։

Ճավայերենը աշխարհի 10-րդ ամենաշատ լեզվակիր ունեցող և պետական կարգավիճակ չունեցող ամենամեծ լեզուն է։ Լեզվով խոսում կամ հասկանում են մոտ 100 միլիոն մարդ։ Ինդոնեզիայի բնակչության առնվազն 45%-ը ունի ճավայական ծագում կամ ապրում է ապրում է շրջաններում, որտեղ ճավայերենը գերիշխող լեզու է։ 1945 թվականից սկսած Ինդոնեզիայի բոլոր յոթ նախագահները ունեն ճավայական ծագում^[6]։ Ուստի զարմանալի չէ, որ ճավայերենը խորը ազդեցություն է ունեցել Ինդոնեզիայի ազգային լեզվի՝ ինդոնեզերենի վրա։

Ժամանակակից լեզուն ունի երեք հիմնական ճյուղ․ կենտրոնական ճավայերեն, արևելյան ճավայերեն և արևմտյան ճավայերեն։ Ճավայերենի բոլոր բարբառները ավել կամ պակաս փոխհասկանալի են։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ http://www.omniglot.com/writing/javanese.htm
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Ethnologue — 25 — Dallas, Texas: SIL International, 2022.
↑ Laurie Bauer, 2007, The Linguistics Student's Handbook, Edinburgh
↑ Kewarganegaraan, Suku Bangsa, Agama dan Bahasa Sehari-hari Penduduk Indonesia - Hasil Sensus Penduduk 2010։ Badan Pusat Statistik։ 2011։ ISBN 978-979-064-417-5
↑ Van der Molen (1983:VII-VIII).
↑ Sukarno has a Javanese father and a Balinese mother, Habibie has a father of Gorontalo descent and a Javanese mother, while Megawati is Sukarno's daughter through his wife, who is from Bengkulu.

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Elinor C. Horne. 1961. Beginning Javanese. New Haven: Yale University Press.
W. van der Molen. 1993. Javaans schrift. Leiden: Vakgroep Talen en Culturen van Zuidoost-Azië en Oceanië. ISBN 90-73084-09-1
S. A. Wurm and Shiro Hattori, eds. 1983. Language Atlas of the Pacific Area, Part II: (Insular South-east Asia), Canberra.
P. J. Zoetmulder. 1982. Old Javanese–English Dictionary. 's-Gravenhage: Martinus Nijhoff. ISBN 90-247-6178-6

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Errington, James Joseph (1991), Language and social change in Java : linguistic reflexes of modernization in a traditional royal polity, Ohio University, Center for International Studies, http://trove.nla.gov.au/work/18619052, վերցված է 18 February 2013
Errington, James Joseph (1998), Shifting languages : interaction and identity in Javanese Indonesia, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-63448-9
Horne, Elinor Clark (1963), Intermediate Javanese, Yale University Press, http://trove.nla.gov.au/work/14133823, վերցված է 18 February 2013
Horne, Elinor Clark (1974), Javanese-English dictionary, Yale University Press, ISBN 978-0-300-01689-5
Keeler, Ward (1984), Javanese, a cultural approach, Ohio University Center for International Studies, ISBN 978-0-89680-121-9
Robson, S. O. (Stuart Owen); Wibisono, Singgih (2002), Javanese English dictionary, Periplus Editions (HK) ; North Clarendon, VT : Tuttle Pub, ISBN 978-0-7946-0000-6
Robson, S. O. (Stuart Owen); Monash University. Monash Asia Institute (2002), Javanese grammar for students (Rev. տպ.), Monash Asia Institute, Monash University, ISBN 978-1-876924-12-6
Robson, S. O. (Stuart Owen); Monash University. Centre of Southeast Asian Studies (1991), Patterns of variation in colloquial Javanese, Centre of Southeast Asian Studies, Monash University, ISBN 978-0-7326-0263-5
Siegel, James T (1986), Solo in the new order : language and hierarchy in an Indonesian city, Princeton University Press, ISBN 978-0-691-00085-5
Uhlenbeck, E. M; Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (Netherlands) (1964), A critical survey of studies on the languages of Java and Madura, Martinus Nijhoff, http://trove.nla.gov.au/work/34741014, վերցված է 18 February 2013
Uhlenbeck, E. M; Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (Netherlands) (1978), Studies in Javanese morphology, Martinus Nijhoff, ISBN 978-90-247-2162-7

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

International Symposium On The Languages Of Java Archived 2013-12-02 at the Wayback Machine.
Javanese in Suriname strive to preserve origins Jakarta Post article
Javanese Writing System
The Javanese alphabet (Unicode A980—A9DF)

[_03da11a778ef700d-1] ttp://www.omniglot.com/writing/javanese.htm

[_9ffa55d52a9f65dc-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Ethnologue — 25 — Dallas, Texas: SIL International, 2022.

[3] Laurie Bauer, 2007, The Linguistics Student's Handbook, Edinburgh

[4] Kewarganegaraan, Suku Bangsa, Agama dan Bahasa Sehari-hari Penduduk Indonesia - Hasil Sensus Penduduk 2010։ Badan Pusat Statistik։ 2011։ ISBN 978-979-064-417-5

[5] Van der Molen (1983:VII-VIII).

[6] Sukarno has a Javanese father and a Balinese mother, Habibie has a father of Gorontalo descent and a Javanese mother, while Megawati is Sukarno's daughter through his wife, who is from Bengkulu.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]