Ղունկիանոս Կարնեցի
| Ղունկիանոս Կարնեցի | |
|---|---|
| Ծնվել է | 1781 Կարին, Օսմանյան կայսրություն |
| Մահացել է | 1841 |
| Մասնագիտություն | երաժիշտ |
Ղունկիանոս Կարնեցի (1781, Կարին, Օսմանյան կայսրություն - 1841), հայ բանաստեղծ, աշուղ։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծնվել է մոտ 1781 թվականին Էրզրում քաղաքում։ Հայրը Աճեմ Հարությունն էր, մայրը՝ Սրմա Խաթունը։ Վաղ տարիքում հոր հետ տեղափոխվել է Թավրիզ, որտեղ պարսկերեն է սովորել։ Տիրապետում էր նաև թուրքերենին և արաբերենին։ Հայտնի է, որ ծնողները նրան ուղարկել են Լիբանան, հայ-կաթոլիկ Անտոնյան վանք, որպեսզի նա կրոնական կրթություն ստանա և հոգևորական դառնա, բայց Լունկիանոսը չընդունեց անաստվածության ուխտը և ուսումնառության ավարտից հետո լքեց վանքը[1]։ Մի քանի տարի ապրել է Եգիպտոսում, աշխատել է որպես քարտուղար Իբրահիմ փաշայի պալատում[2], բայց թողել է իր պաշտոնը և փորձել է զբաղվել առևտրով։ Սակայն, քանի որ ձախողվել էր իր նախաձեռնությունը, նա ստիպված էր կրկին տեղափոխվել։ Որոշ ժամանակ անցկացրել է Հալեպում, այնուհետև 1828 թվականին տեղափոխվել է Ղրիմ։ Այնտեղից վերադարձել է (Սանկտ Պետերբուրգով և Թբիլիսիով) Հայաստան, Լոռու մարզ։ Իր ճամփորդությունների ընթացքում մի քանի անգամ այցելել է Կոստանդնուպոլիս, երկար չի ապրել նաև Ախալցխայում, որտեղ զբաղվել է երեխաների կրթությամբ և ձեռագրերի վերաշարադրմամբ։ Սակայն մնացած կյանքի մեծ մասն անցկացրել է Վարևան գյուղում (Ախալքալաք քաղաքից 13 կմ հյուսիս-արևմուտք), որտեղ էլ մահացել է 1841 թվականին[1][3]։
Նրա հարյուրավոր երգերը պահպանվել են հայերենով և թուրքերենով, և մեկը՝ քրդերենով[3][4], բայց մինչ օրս տպագրվել են միայն նրա հայկական երգերը կրոնական թեմաներով։ Նրանցից շատերը հրատարակվել են արդեն 19-րդ դարում, անմիջապես բանաստեղծի մահվանից հետո (1884, 1885, 1886 և 1894)։ Նրա երգերի հիմնական դրդապատճառը Կույս Մարիամն է. նա նրա մասին երգել է այնպես, ինչպես սիրահարն է երգում իր սերը։ Իր կրոնական երգերում Լունկիանոսը խոսում է իր կյանքի մասին, կարծես հոգնել է նրանից և սպասում է հետևյալին։ Նրա պոեզիայում երբեմն հանդիպում են, սակայն, բավականին հազվադեպ շարժառիթներ, ինչպես, օրինակ, «Բախտն ու խելքն» երգի մեջ, որտեղ հաջողությունը և բանականությունը սկսում են վիճել, թե ով է ավելի կարևոր, բայց ի վերջո համաձայնության են գալիս, որ մարդը կարող է հաջողության հասնել այս կյանքում միայն այն դեպքում, եթե տիրապետում է և մեկին, և մյուսներին[1]։ Իր թուրքական երգերից մի քանիսը նա ի սկզբանե գրել է արաբերեն կամ պարսկերեն, բայց հետո թարգմանել է տարածաշրջանում ավելի տարածված թուրքերեն լեզվով։ Լունկիանոսի պոեզիան բարձր է գնահատել Վալերի Բրյուսովը՝ նրան համարելով Սայաթ-Նովայից հետո այն սակավաթիվ աշուղներից մեկը, որին հաջողվել է նոր տարրեր մտցնել աշուղական արվեստում։ Ըստ նրա՝ Լունկիանոսի պոեզիան առեղծվածային երանգ ունի, ինչը հազվադեպ է հանդիպում աշուղների ստեղծագործություններում[2]։ Բրյուսովը նաև Լունկիանոսի երկու երգերից («Երազանք» և «Տեսիլք») հատվածներ է թարգմանել ռուսերեն[3]։
Գրել է արևմտահայերեն և Շիրակի լեզվին խառնված լեզվով[1]։
Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Քերթուածք Ղունկիանոս երգչի Կարնեցւոյ։ Հայերէն, Վենետիկ, տպ. Ս. Ղազար, 1893։
- Ղունկիանոսի ընծան, Երևան, 1995։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Kevork B. Bardakjian A Reference Guide to Modern Armenian Literature, 1500-1920: With an Introductory History. — Wayne State University Press, 2000. — С. 111—112. — 714 с. — ISBN 978-0-81432-747-0
- ↑ 2,0 2,1 В. Я. Брюсов Собрание сочинений в семи томах Москва, 1973, стр. 381
- ↑ 3,0 3,1 3,2 А. Арутюнян Лункианос Карнеци // Вестник общественных наук АН АрмССР. — Ер.: изд-во АН АрмССР, 1973. — № 4. — С. 71—78.
- ↑ Турецкие, как и единственная курдская песня, написаны армянским письмом