Հանս Պեգելման

Հանս Պեգելման էստ․՝ Hans Pöögelmann
Ծնվել է	դեկտեմբերի 30, 1875(1875-12-30)
Ծննդավայր	Լիֆլանդիայի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	հունվարի 27, 1938(1938-01-27) (62 տարեկան)
Մահվան վայր	Մոսկվա, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և  ԽՍՀՄ
Կրոն	լյութերականություն
Մասնագիտություն	թարգմանիչ, տնտեսագետ, լուսանկարիչ, բանաստեղծ, գրող, քաղաքական գործիչ և հրապարակախոս
Զբաղեցրած պաշտոններ	Համառուսաստանյան հիմնադիր ժողովի անդամ
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ, Ռուսաստանի սոցիալ-դեմոկրատական բանվորական կուսակցություն և Էստոնիայի կոմունիստական կուսակցություն

Հանս Գուստավի Պեգելման (էստ․՝ Hans Pöögelmann, գրական կեղծանուն՝ Հ. Ռոոսկայա (էստ․՝ H. Rooskaja), դեկտեմբերի 30, 1875(1875-12-30), Լիֆլանդիայի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - հունվարի 27, 1938(1938-01-27), Մոսկվա, ԽՍՀՄ), էստոնացի ու խորհրդային քաղաքական գործիչ, հեղափոխական, հրատարակիչ, բանաստեղծ ու թարգմանիչ։ Եղել է Էստոնիայի կոմունիստական կուսակցության առաջնորդներից մեկը։

Կենսագրություն

Ծնվել է գյուղացու ընտանիքում՝ Այդենհոֆ (գերմ.՝ Aidenhof, էստ․՝ Aidu, այժմ ` Այդու) գյուղում։ 1888 թվականին ավարտել է դպրոցը Պայտսուում, 1895 թվականին` Էստոնիայի՝ Կաառլի (էստ․՝ Kaarlimõisa) անվան Ալեքսանդրովյան ուսումնարանը։ 1892-1896 թվականներին որպես ուսուցիչ աշխատել է Վիտսյառվեում (էստ․՝ Vitsjärve)։ Հետագայում աշխատել է փոստատանը։

1899-1901 թվականներին աշխատել է «Փոստիմես» (էստ․՝ «Postimees») թերթի խմբագրատանը, իսկ 1901-1903 թվականներին եղել է «Տեատյա» (էստ․՝ «Teataja») թերթի խմբագրական կոլեգիայի անդամ։

1902-1905 թվականներին սովորել է Գերմանական կայսրությունում՝ Լայպցիգի կոմերցիոն ինստիտուտում, որտեղ ծանոթացել է մարքսիզմի ուսմունքին։ 1905 թվականին դարձել է Ռուսաստանի սոցիալ-դեմոկրատական աշխատանքային կուսակցության անդամ։ Նույն տարվա աշնանը Ռևելում (այժմ՝ Տալլին) մասնակցել է հեղափոխական գործողությունների, որից հետո ստիպված էր թաքնվել, ապա՝ փախչել արտասահման։

1909 թվականին ձերբակալվել է ու աքսորվել Նառիմսկ, որտեղից 1911 թվականին փախել է ԱՄՆ։ Մինչ Էստոնիա վերադառնալը՝ 1917 թվականը, Նյու-Յորքում աշխատել է էստոնացի սոցիալ-դեմոկրատների «Ուուս Իլմ» (էստ․՝ «Uus Ilm» — «Նոր աշխարհ») թերթում։

Հայրենիք վերադառնալուց հետո եղել է բոլշևիկյան «Կիյռ» (էստ․՝ «Kiir» — «Շող») թերթի խմբագրական կոլեգիայի անդամ, ինչպես նաև «Տեելինե» (էստ․՝ «Tööline» — «Բանվոր»), «Մաատամեես» (էստ․՝ «Maatamees» — «Անհող») թերթերի խմբագիր։

Խմբագրել է ԽՍՀՄ-ում լույս տեսնող էստոներեն «Օռաս» (էստ․՝ «Oras», 1923-1927) ամսագիրը, «Կոմմունիսմի Տեել» (էստ․՝ «Kommunismi Teel» — «Կոմունիզմի ճանապարհին», 1924-1936) թերթը և այլն։

Գնդակահարվել է 1938 թվականի հունվարի 27-ին։ Դատախազության փաստաթղթերում մահվան տարին նշված է 1941 թվականը։ Արդարացվել է մահից հետո։

Ստեղծագործություններ

Բանաստեղծությունների ժողովածուներ

• Kewadetuuled (Գարնանային քամիներ), 1926.
• Luuletused (Բանաստեղծություններ), Տալլին, 1957.
• Üleshüüe, 1988.

Քաղաքական գրականություն ու տպագրված ելույթներ

• Poliitilised parteid ja klassivõitlus (Քաղաքական կուսակցություններն ու դասակարգային պայքարը), 1907.
• Mis vaheajal sündis։ teejuht sõjavangist tagasitulijatele, 1918.
• Waba Eesti (Ազատ Էստոնիա), 1918.
• Eesti tulewik (Էստոնիայի ապագան), 1918.
• Mõned põhijooned majanduslise elu korraldamiseks Eesti töörahwa nõukogude wabariigis, 1919.
• Ühtlane elamisraha։ üks kommunismuse nurgakiwidest։ jutlus Eesti kommuuna tööwäetemplis, 1919.
• Sini-must-walge lipu all (Էստոնիայի կապույտ-սև-սպիտակ դրոշի ներքո), 1923.
• Majandusline kriis Eestis (Տնտեսական ճգնաժամն Էստոնիայում), 1932.
• Marx ja marksism Eestis (Մարքսն ու մարքսիզմն Էստոնիայում), 1933.
• Neile, kes langesid võitluses vendade eest (Նրան, ովքեր ընկան եղբայրների համար կռվում), 1936.
• Enamlus ja vähemlus Eestis 1905.a (Բոլշևիկներն ու մենշևիկներն Էստոնիայում 1905 թ-ին), 1936.
• Kaks aastat faschistlikku diktatuuri Eestis, 1936.

Գրականություն

• Plotnik Е., Hans Pöögelmann, Elu ja tegevus. 1875—1919, Tallinn, 1965. (էստոներեն)
• Маяк Р., Х. Пегельман. (1875—1935), в книге։ Знаменосцы революции, (сборник) 1, Таллин, 1964

Աղբյուրներ

• Հ. Պեգելման
• Հ. Պեգելման

Արտաքին հղումներ

• Հուշարձանային որս
• Բիզնես-կենտրոնը պահանջում է վերադարձնել Պեգելմանի արձանը