Կրկես (ֆիլմ, 1936)

Կրկես; ռուս.՝ Цирк
Երկիր	ԽՍՀՄ
Ժանր	երաժշտական ֆիլմ, մելոդրամա և կինոկատակերգություն
Թեմա	Wide Is My Motherland?, Կրկես և ռասիզմ
Թվական	1936
Լեզու	ռուսերեն
Ռեժիսոր	Գրիգորի Ալեքսանդրով
Սցենարի հեղինակ	Իլյա Իլֆ, Վալենտին Կատաև և Եվգենի Պետրով
Դերակատարներ	Լյուբով Օռլովա, Սերգեյ Ստոլյարով, James Lloydovich Patterson?, Եվգենիա Մելնիկովա և Վլադիմիր Վոլոդին
Օպերատոր	Vladimir Nilsen?, Բորիս Արեցկի և Բորիս Պետրով
Երաժշտություն	Իսահակ Դունաևսկի
Պատմվածքի վայր	ԽՍՀՄ
Կինոընկերություն	Մոսֆիլմ
Տևողություն	94 րոպե
	Tsirk Վիքիպահեստում

«Կրկես», խորհրդային կատակերգական երաժշտական գեղարվեստական ֆիլմ, որը բեմադրվել է 1936 թվականին ռեժիսոր Գրիգորի Ալեքսանդրովի սցենարի հիման վրա և հիմնված է Իլյա Իլֆի, Եվգենի Պետրովի և Վալենտին Կատաևի «Կրկեսի գմբեթի տակ» պիեսի վրա՝ Մոսկվայի երաժշտական սրահի համար։ Պիեսի հեղինակները հանել են իրենց անունները վերնագրերից ռեժիսորական մեկնաբանության հետ անհամաձայնության պատճառով։

Սյուժե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գործողությունը տեղի է ունենում ԽՍՀՄ-ում 1930-ականներին։ Ամերիկյան «Թռիչք դեպի Լուսին» կրկեսային ատրակցիոնը գալիս է ԽՍՀՄ հյուրախաղերի։ Համարի աստղ Մարիոն Դիքսոնը մեծ հաջողություն է վայելում խորհրդային հանդիսատեսի շրջանում։ Բայց իմանալով նրա անձնական կյանքի փաստերը (նա ունի սպիտակամորթ կինը, ապօրինի սևամորթ որդի), համարի ստեղծող գերմանացի Ֆրանց ֆոն Քնեյշիցը շանտաժի է ենթարկում և շահագործում նրան։

Խորհրդային կրկեսի ղեկավարությունը սկսում է պատրաստել սեփական օրիգինալ համարը, որը կարող է տպավորիչ կերպով ստվերել ամերիկյանը։ Ֆոն Քնեյշիցը, որպեսզի չկորցնի պայմանագիրը, «դիվերսիա» է կազմակերպում սովետական արտիստների դեմ, և երբ նրա ծրագիրը փլուզվում է, նա փորձում է խայտառակել Մարիոնին հասարակության առջև։ Արդյունքում, ինտրիգը խայտառակորեն վտարվում է, և Մարիոնն ու նրա փոքրիկ նեգրի որդին ԽՍՀՄ-ում գտնում են իրենց նոր հայրենիքն ու սերը։

Դերերում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լյուբով Օրլովա՝ Մարիոն Դիքսոն
Եվգենիա Մելնիկովա՝ Ռաչկա, տնօրենի դուստր
Վլադիմիր Վոլոդին՝ կրկեսի տնօրեն
Սերգեյ Ստոլյարով՝ Իվան Մարտինով
Պավել Մասալսկի՝ Ֆրանց ֆոն Քնեյշից, ձեռնարկատեր
Ալեքսանդր Կոմիսարով- Շուրիկ Սկամեյկին, սիրողական դիզայներ
Ֆյոդոր Կուրիխին՝ Բորնեոյի կապիտան, մարզիչ
Ջեյմս Պատերսոն՝ Մարիոն Դիքսոնի որդին։ 1994 թվականին մոր հետ գաղթել է ԱՄՆ^[1] և բնակություն հաստատել Վաշինգտոնի շրջանում^[2]։

Նկարահանող խումբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռեժիսոր՝ Գրիգորի Ալեքսանդրով
Կոմպոզիտոր՝ Իսահակ Դունաևսկի
Օպերատոր՝ Բորիս Պետրով
Համառեժիսոր՝ Իսիդոր Սիմկով
Ռեժիսորի ասիստենտներ՝ Ն․ Դոբրյանսկայա, Կ. Ժուկովսկի
Ձայնային Օպերատոր՝ Ն. Տիմարցև
Նկարիչ՝ Գեորգի Գրիվցով
Երգի բառերը՝ Վասիլի Լեբեդև-Կումաչ
Արտադրության տնօրեն՝ Զ. Դարևսկի

Ստեղծում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նախապատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1934 թվականին Գրիգորի Ալեքսանդրովին հետաքրքրել է Իլյա Իլֆի և Եվգենի Պետրովի կողմից Վալենտին Կատաևի հետ համահեղինակությամբ գրված «Կրկեսի գմբեթի տակ» պիեսը։ 1934 թվականի դեկտեմբերի 23-ին Մոսկվայի երաժշտական սրահում տեղի ունեցավ նրա առաջին ներկայացումը, որը գրեթե համընկավ Ալեքսանդրովի «Ուրախ տղաներ» ֆիլմի պրեմիերայի հետ։ Այս կատակերգական պիեսը հիմք է հանդիսացել նոր ֆիլմի սցենարի համար, որին Ալեքսանդրովը տվել է «Կրկես» անվանումը։

Սկզբում Իլֆն ու Պետրովը բարեհաճ էին վերաբերվում ֆիլմի նկարահանումներին։ Բայց 1936 թվականի սկզբին ԽՍՀՄ վերադառնալուց հետո, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում չորս ամիս ճանապարհորդելուց հետո, երկու հեղինակներն էլ քննադատաբար ընդունեցին «Կրկեսի» սցենարի փոփոխություններն ու լրացումները, որոնք Ալեքսանդրովը կատարեց իրենց բացակայության ժամանակ՝ իրականում ստեղծելով սցենարի ռեժիսորական տարբերակը։ Ի պատասխան նրանց դժգոհության՝ ռեժիսորը հրաժարվել է վերադառնալ սցենարի սկզբնական տարբերակին, ինչը հանգեցրել է Իլֆի և Պետրովի կողմից Խորհրդային կինեմատոգրաֆում աննախադեպ քայլի՝ պահանջել հանել իրենց ազգանունները ֆիլմի վերնագրերից՝ «ռեժիսորի հետ ստեղծագործական տարաձայնությունների պատճառով» ձևակերպմամբ։ Միևնույն ժամանակ, երկու հեղինակներն էլ ամբողջությամբ պահպանել են իրենց իրավունքները հեղինակային իրավունքի պահումներ ստանալու իրավական հիմքերի վերաբերյալ։

Վարձույթ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆիլմը թողարկվել է 1936 թվականի մայիսի 23-ին։ Մոսկվայում և Լենինգրադում վարձույթի առաջին ամսում «Կրկես» ֆիլմի լսարանը կազմել է ավելի քան 5 մլն մարդ^[3]։

Երաժշտություն և երգեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երաժշտությունը՝ Իսահակ Դունաևսկու։ «Հայրենիքի երգը» սովետական ամենատարածված և ճանաչելի մեղեդիներից մեկն է, որը հնչում էր որպես երթ ցույցերի և շքերթների ժամանակ։ 1930-ականներին քննարկվում էր այս երգը Խորհրդային Միության օրհներգը դարձնելու հնարավորությունը^[4]։

«Դե, մենք երգ երգենք, ուրախ քամի» երգի մեղեդին չի ընդգրկվել ֆիլմում և հետագայում օգտագործվել է «Կապիտան Գրանտի երեխաները» ֆիլմում^[5]։

«Ելքի երթ»
«Երգ թնդանոթի վրա» («Մերին հավատում է հրաշքներին...»)
«Երգ հայրենիքի մասին» («Լայն է իմ հայրենի երկիրը»)
«Ամբողջ դարում մենք երգում ենք»
«Լուսնի վալս»
«Օրորոցային» («Քունը գալիս է շեմին»)

Ֆիլմի երաժշտությունն ու երգերը արտադրվել են գրամպլաստինկ «Գրամպլաստտրեստ» մոսկովյամ և ապրիլյան գործարաններից մեկում։ 1960-ականների կեսերից դրանք թողարկվել են «Մելոդիա» ընկերության կողմից։ Ավելի ուշ ֆիլմի երգերը թողարկվել են աուդիո ձայներիզների վրա (ԽՍՀՄ-ում՝ «Սվեմա» ձայներիզների վրա)։ 1977 թվականին «Ելքի երթ» մեղեդին օգտագործվել է որպես ֆոնային երաժշտություն «Դե, սպասիր, սպասիր» անիմացիոն շարքի տասնմեկերորդ թողարկման ֆոնին»։

Կրակոցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆիլմը մեկ անգամ չէ, որ խմբագրման է ենթարկվել. 1950-ական թվականներին «Հայրենիքի մասին երգի» կատարման ժամանակ շտկվել են վերջնական կադրերը, 1960-ականների վերջին «վերականգնելիս» ֆիլմը զգալիորեն վերափոխվել է, իսկ նկարն ընդհանուր առմամբ վերաձայնագրվել է։ Օրինակ՝ Ս. Ստոլյարովի դերը վերաձայնեց նրա որդին՝ Կիրիլ Ստոլյարովը, Վ. Վոլոդինի դերը վերաձայնեց Իվան Ռիժովը, Լյուբով Օրլովան ինքն իրեն վերաձայնեց իր դերը։ Ֆիլմի «Ստալինյան» տարբերակը ռուսական հեռուստատեսությամբ ցուցադրվել է 1990-ականների սկզբին՝ «Կինոճշմարտություն» խորագրում։
1953 թվականի սկզբին նկարից հանվել է իդիշի օրորոցային հատվածը, որը երգում էր Սողոմոն Միխոելսը, և մի հատված՝ իր մասնակցությամբ։ Ստալինի մահից հետո նրան վերադարձրել են նկար։
Ֆիլմի դրվագներից մեկում կարելի է տեսնել Կրեմլի աշտարակների վրա երկգլխանի արծիվներով Կարմիր հրապարակի համայնապատկերը։ Օրացույցի մեկ այլ տեսարանում ամսաթիվը երևում է՝ երկուշաբթի, 29 ապրիլի, 1935 թվական։ Նույն թվականի հոկտեմբերին երկգլխանի արծիվները ապամոնտաժվեցին և փոխարինվեցին հնգաթև աստղերով։
«Կամավոր Շարքը» Մոսկվայի մետրոպոլիտենի կայարաններից առաջինն է նկարահանվել «Կրկես» ֆիլմում 1936 թվականին^[6]^[7]։

Հրապարակումը տեսանյութում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԽՍՀՄ-ում և Ռուսաստանում 1990 թվականից ֆիլմը թողարկվել է VHS տեսաերիզներով «Խոշոր պլան» կինոընկերության կողմից։ Թողարկվել է նաև VHS-ում ընկերության կողմից «Ձևաչափ A»: 2000-ական թվականների սկզբին վերաթողարկվել է VHS-ով «Վարպետ Թեյփ» ընկերության կողմից։

2004 թվականի հոկտեմբերի 28-ին Ֆիլմը վերականգնվել և ԴՎԴ-ով թողարկվել է «Սոյուզ տեսանյութ» ստուդիայի, ավելի ուշ՝ «Վարպետ Թեյփ» ընկերության կողմից, 2005 թվականին՝ «Ռետրո-ակումբ» ընկերության կողմից Dolby Digital 2.0 ձայնային համակարգում։ 2007 թվականի սկզբին տեղի ունեցավ Լյուբով Օրլովայի «Ուրախ տղաներ», «Հանդիպում Էլբայի վրա», «Վոլգա-Վոլգա» և «Կրկես» ֆիլմերի 4-սկավառակային հրատարակում «Ռետրո հավաքածուում» «Վիդեոբազա» ընկերության կողմից։ Ֆիլմը ԴՎԴ-ով թողարկվել է նաև «Վոստոկ Վ», «Վիդեոբազա» և «Մյուզիք Թրեյդ» ընկերությունների կողմից։ 2007 թվականի սեպտեմբերի 3-ին Ֆիլմը ԴՎԴ-ով թողարկվեց «ԻԴԴԿ» դիստրիբյուտորի կողմից։ Ֆիլմը ԴՎԴ-ով թողարկվել է նաև «Նոր սկավառակ» դիստրիբյուտորի կողմից։

Գունավորում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2011 թվականի նոյեմբերի 4-ին Առաջին ալիքով ցուցադրվեց ֆիլմի գունավոր տարբերակը։ Գունավորվել է 1950-ականներին խմբագրված տարբերակը, որն ավելի վաղ հրապարակվել էր VHS-ում «Ռուսաստանի Կինոկլասիկա» շարքի «Խոշոր պլան» միավորման կողմից։ Գունավորման աշխատանքներն իրականացրել է «Գույնի բանաձև» ընկերությունը։ Ֆիլմն ամբողջությամբ գունավորվել և վերականգնվել է, պատկերը մաքրվել է ֆիլմի քերծվածքներից, բարելավվել է ձայնը։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ «Афророссияне». Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ փետրվարի 6-ին. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
↑ «My Cousin James Lloydovich Patterson Get Well /Leps House». Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ հուլիսի 29-ին. Վերցված է 2011 թ․ օգոստոսի 30-ին.
↑ Хорт А. Н., «Любовь Орлова», М.: «Молодая гвардия», 2007. ISBN 978-5-235-03020-6
↑ Ольга Сапрыкина, «Цирк» зажигает огни» // МК, 01.04.2007.
↑ Песни из кинофильмов. История песен. «Широка страна моя родная» Արխիվացված 2009-01-27 Wayback Machine ссылка проверена 29 января 2009
↑ Метро в кино. Первый фильм — Я шагаю по метро — LiveJournal
↑ «Кто хочет стать миллионером» с Дмитрием Дибровым 08.01.2020.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«[lib.ru/ILFPETROV/ilf_sc.txt Под куполом цирка]» в библиотеке Максима Мошкова
Обсуждение фильма «Цирк» на Радио «Свобода»
Ниночка (1939) — фильм Эрнста Любича о том, как советская женщина приехала во Францию и осталась там.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կրկես (ֆիլմ, 1936)» հոդվածին։

[1] «Афророссияне». Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ փետրվարի 6-ին. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.

[2] «My Cousin James Lloydovich Patterson Get Well /Leps House». Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ հուլիսի 29-ին. Վերցված է 2011 թ․ օգոստոսի 30-ին.

[«hort»-3] Хорт А. Н., «Любовь Орлова», М.: «Молодая гвардия», 2007. ISBN 978-5-235-03020-6

[mk11-4] Ольга Сапрыкина, «Цирк» зажигает огни» // МК, 01.04.2007.

[ist1-5] Песни из кинофильмов. История песен. «Широка страна моя родная» Արխիվացված 2009-01-27 Wayback Machine ссылка проверена 29 января 2009

[6] Метро в кино. Первый фильм — Я шагаю по метро — LiveJournal

[7] «Кто хочет стать миллионером» с Дмитрием Дибровым 08.01.2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]