Կորիզակ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Կորիզակ
Տեսակբջջի բաղադրիչ
Ենթատեսակintracellular non-membrane-bounded organelle?[1] և region of cell nucleus?[2]
Մասն էnuclear lumen?[1]
Հաստություն1-10 միկրոն
ՏեղադրությունՑիտոպլազմա
ՖունկցիաներՌիբոսոմի ձևավորում
Տեսակներչունի
(1) Կորիզակ (2) Բջջակորիզ (3) Ռիբոսոմ (4) Ներառուկ (5) Հատիկավոր էնդոպլազմային ցանց (6) Գոլջիի ապարատ (7) Բջջակմախք (8) Հարթ էնդոպլազմային ցանց (9) Միտոքոնդրիումներ (10 ) Վակուոլներ (11) Ցիտոպլազմա (12) Լիզոսոմ (13) Ցետրիոլ

Կորիզակ, բջջակորիզի ոչ մշտական բաղադրամասը, դիտվում է միայն բջջի բաժանման նախապատրաստական շրջանում[3]։

Հայտնագործում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայտնաբերել է Բարբարա Մակ-Կլինտոկը։

Կորիզը էլեկտրոնային մանրադիտակի տակ, մուգ մասը կորիզակն է։

Կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կորիզակները խիտ գնդաձև գոյացություններ են, չունեն թաղանթ և անմիջականորեն շփվում է կորիզանյութի հետ։ Կորիզակները երևում են միայն չբաժանվող բջիջներում, իսկ բաժանվող բջիջներում քայքայվում են։ Իսկ երբեմն կորիզակը դիտվում է միայն բջջի բաժանման նախապատրաստական՝ ինտերֆազի շրջանում և ապա անհետանում, երբ սկսվում է բաժանման գործընթացը[4]։ Իսկ բաժանման վերջում կորիզակը նորից ձևավորվում է։

Կորիզում կորիզակը սովորաբար մեկն է, բայց պատահում է և մեկից ավելի կորիզակներ։ Երբեմն կորիզակին ամրացած է լինում փոքրիկ քրոմոսոմային մի մարմնիկ, որն առավել պարզ է արտահայտված կաթնասունների էգերի մարմնի բջիջներում և կոչվում է սեռական քրոմոսոմին։ Այդ երևույթը երբեմն փորձում են օգտագործել կաթնասունների և մարդու սեռը որոշելու համար։ Մարդու պտղամերձ հեղուկում, մինչև պտղի սկզբնական սեռական հատկանիշների առաջանալը, սեռական քրոմատինը առկա է[3][4]։

Քրոմոսոմի կույտերի արանքներում եղած տարածությունը լցված է շատ մանր հատիկներով. առանց էլեկտրոնային մանրադիտակի շատերը կարծում էին, որ այդ տարածությունը լցված է կորիզակներով[4]։

Բաղադրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բջջակորիզի կառուցվածքը։

Կորիզակի բաղադրության մեջ մտնում են՝

Կորիզում կորիզակը և քրոմատինը հարուստ են նուկլեինաթթուներով։ Կորիզակի կազմի մեջ մտնում է ՌՆԹ, քրոմատինում՝ ԴՆԹ։ Վերջիններիս առկայության շնորհիվ կորիզակը ինտենսիվ ներկվում է[3][4]։

Կորիզակի առաջացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռիբոսոմի կառուցվածքը. Սպիտակուցները ցույց են տված կապույտով, իսկ ՌՆԹ-ն նարնջագույն.[5]

Կորիզակի առաջանում է քրոմոսոմի՝ ռ-ՌՆԹ-ի կառուցվածքը ծածկագրող հատվածի շուրջը[4]։

Ֆունկցիաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կորիզակի ֆունկցիաներն են՝

Կորիզակի ԴՆԹ-ի վրա տեղի է ունենում ռ-ՌՆԹ-ի սինթեզ։ Այստեղ ռիբոսոմային ՌՆԹ-ն, միանում է սպիտակուցի հետ՝ ռիբոնուկլեոպրոտեիդ, ձևավորվում են ռիբոսոմները, որոնք այնուհետև անցնում են ցիտոպլազմա[3][4]։

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Ընդհանուր Կենսաբանություն, հեղինակ Նադեժդա Բեգլարյան, էջ 112
  • Կենսաբանություն, հեղինակ՝ Տիգրան Թանգամյան, էջ 55
  • Կենսաբանություն, հեղինակ՝ Սիսակյան, էջ 25
  • Schluenzen>Schluenzen F, Tocilj A, Zarivach R, Harms J, Gluehmann M, Janell D, Bashan A, Bartels H, Agmon I, Franceschi F, Yonath A (2000). «Structure of functionally activated small ribosomal subunit at 3.3 angstroms resolution». Cell. 102 (5): 615–23. doi:10.1016/S0092-8674(00)00084-2. PMID 11007480.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 Gene Ontology release 2019-10-07 — 2019-10-07 — 2019.
  2. անատոմիայի հիմնարար մոդել
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 Կենսաբանություն, հեղինակ Սիսակյան, էջ 25
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Ընդհանուր Կենսաբանություն, հեղինակ Նադեժդա Բեգլարյան, էջ 112
  5. Schluenzen F, Tocilj A, Zarivach R, Harms J, Gluehmann M, Janell D, Bashan A, Bartels H, Agmon I, Franceschi F, Yonath A (2000). «Structure of functionally activated small ribosomal subunit at 3.3 angstroms resolution». Cell. 102 (5): 615–23. doi:10.1016/S0092-8674(00)00084-2. PMID 11007480.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 657