Կոլյուչին
 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | կղզի |
| Երկիր |  Ռուսաստան |
| Վարչատարածքային միավոր | Իուլտինսկի շրջան |
| Երկարություն | 4,3 կմ |
| Լայնություն | 1,5 կմ |
| Մակերես | 4 կմ² |
| Բնակչություն | 0 մարդ |
 | |
 | |
Կոլյուչին, կղզի Չուկոտի ծովում։ Գտնվում է Չուկոտկայի ինքնավար շրջանի Իուլտինսկի շրջանի հյուսիսում։ Կղզու տարածքը 8 կմ է կազմում։ 1963 թվականին նրա վրա հայտնաբերվել են հին էսկիմոսյան հուշարձաններ։
Անվանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Էսկիմոսների շրջանում կղզին հայտնի է եղել որպես «Կուլյուսիկ»՝ «մեծ սառցադաշտ» անունով, այնուհետև այդ անվանումը չուկչաները հարմարեցրել են «Կուվլյուչինին»՝ «կրուգլոյե» անվանը, որից էլ առաջացել է ռուսերեն «Կոլյուչին» անվանումը[1]։ Առաջին անգամ ռուսական անվան տակ կղզին քարտեզագրվել է Նիկոլայ Իվանովիչ Դաուրկինի կողմից 1769 թվականին։ Ջեյմս Կուկը, որը կղզի է այցելել 1778 թվականի օգոստոսին, այն քարտեզագրել է «Burney' Ս Island» անունով[2]։
Ֆիզիկա-աշխարհագրական բնութագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կոլյուչինը գտնվում է Չուկոտկայի ծովում, մայրցամաքից առանձնացված է Սերգիևսկու նեղուցով, որի լայնությունը 18 կմ է կազմում[3]։ Կղզու մակերեսը կազմում է 8 կմ², երկարությունը՝ 4,5 կմ, լայնությունը՝ մինչև 1,5 կմ։ Ծովի մակարդակից ամենաբարձր կետը 188 մետր է[4]։ Հյուսիսային ափը ժայռոտ և զառիթափավոր է, հարավային ափը՝ հարթավայրային։ Կղզում տարածված են քարե բլոկներ և խճաքարեր, կան խայտաբղետ տունդրաների ոչ մեծ հատվածներ։
Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1972-1974 թվականների տվյալներով՝ Կոլյուչինի տարեկան միջին ջերմաստիճանը կազմել է 9,7 °C։ Այնտեղ ամենացուրտ ամիսը փետրվարն է, ամսական միջին ջերմաստիճանը կազմում է -18,3 °C-ից մինչև 29,9 °C, ամենատաք ամիսը հուլիսն է՝ ամսական 4,2 °C-ից մինչև 7,5 °C միջին ջերմաստիճանըով։ Դրական ջերմաստիճաններ եղել են հուլիս-օգոստոս ամիսներին, երբեմն՝ հունիսից սեպտեմբեր ամիսներին։ Բևեռային օրը տևել է մայիսի 29-ից հուլիսի 17-ը։ Ձմռանը ձյան ծածկույթը հասնել է մինչև 50-70 սմ բարձրության։ Քամու տարեկան միջին արագությունը կազմել է 6-7 մ/վ, առավելագույնը՝ 34-28 մ/վ։ Տեղումների տարեկան միջին քանակը կազմել է 300-500 մմ։ Ամենաշատ տեղումներ ունեցող ամիսը օգոստոսն է եղել։
Կենդանական աշխարհ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կոլյուչինի կղզու հարավ-արևելյան ափին գտնվում է ծովացուլի «Odobenus rosmarus divergens» ենթատեսակի դամբարան[5]։ Կղզում հանդիպում են սպիտակ արջեր[6]։ 1987 թվականի մայիսի 16-ից հունիսի 3-ն ընկած ժամանակահատվածում Կոլյուչինի կղզու մոտ թռչունների գարնանային թռիչքի դիտարկման արդյունքների հիման վրա, որն անցկացրել է Վ. Ի. Պրիդատկոն, կղզում գրանցվել է թռչունների 27 տեսակ, որոնցից առավել տարածված են եղել մոևկան, հաստագլուխ կայրան, սովորական քարաթռչնակը, սպիտակ խաղտտնիկը, պունոչկան, դուտիշը, արծաթափայլ որորը և իպատկան։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1823 թվականի ապրիլին Ֆերդինանդ Պետրովիչ Վրանգելի ղեկավարությամբ Սիբիրի հյուսիսային ափերին և Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոսին արշավախումբը դրա վրա հայտնաբերել է Կոլյուչին և 11 չուկչաների խրճիթ։ Երբ հետազոտողները կղզուց քառորդ մղոն հեռավորության վրա ճամբար են դրել սառույցի վրա, չուկչացիները դա համարել են հարձակում։ Սակայն թիմի անդամներից մեկը՝ չուկչա Էթելը, կարողացել է հանգստացնել կղզու բնակիչներին։ Այնուհետև հետազոտողների և չուկչաների միջև ընկերական կապ էն հաստատվել և տեղի է ունեցել փոխանակում՝ հետազոտողները ծխախոտն ու ուլունքները փոխանակել են կետի մսի հետ։ Ջեյմս Կուկը քարտեզագրել է կղզին, որը կոչել է «Burney' s Island»։ Ապրիլի 17-ին արշավախումբը լքել է կղզին։
1909 թվականի հունիսի 29-ին Յոհան Կորենը սառցապատ Իդլիդլ կղզուց հասել է Կոլյուչին, որի վրա հետագայում անցկացրել է 2 շաբաթ։ Հուլիսի 29-ին՝ Նոմ վերադառնալուց հետո, Կորենը կրկին այցելել է կղզի։ Նա կղզում կատարված հետազոտությունների արդյունքում հայտնաբերվել է բերդով ավազատուփի ձվերի շարվածքը[7]։ 1912 թվականին Կորենը կրկին այցելել է կղզի։
1943 թվականի հուլիսին կղզու հյուսիսում կառուցվել է «Կոլուչին կղզի» օդերևութաբանական կայանը՝ նավագնացության անվտանգությունն ապահովելու համար[8]։ 1963 թվականին հնագետ Նիկոլայ Նիկոլաևիչ Դիկովը կղզում հայտնաբերել է հին էսկիմոսի հուշարձաններ. կղզու հյուսիսում՝ կացարանների ավերակներ, արևմտյան լանջին՝ քարե տեսլա, թերթաքարային դանակների բեկորներ, քերիչներ, ծովափին՝ ժանիքի կտրվածքներ և հաստ պատերով խեցեղենի բեկորներ, բևեռային կայանից հարավ-արևմուտք՝ 10 քարե բլուրներ, հարավում՝ երկու կացարանների և քարե բլոկներից պաշտպանական պատի ավերակներ, ինչպես նաև արջի գանգեր[9]։ 1992 թվականին «Օստրով Կոլյուչին» կայանը դադարեցրել է աշխատանքը։
Նկարներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
-
«Odobenus rosmarus divergens»-ները պառկած -
Հաստագլուխ կայրերն ու մոյեվկաները ժայռի վրա -
Բևեռային կայան «Կոլյուչին կղզի»
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Кречмар А. В., Андреев А. В., Кондратьев А. Я. Экология и распространение птиц на северо-востоке СССР. — М.: Наука, 1978. — 193 с. — 1150 экз.
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Арктическая энциклопедия. Географические объекты. — Паулсен, 2017. — С. 44. — ISBN 9785040717897
- ↑ Врангель Ф. П. Путешествие по северным берегам Сибири и по Ледовитому морю. — М.: Главсевморпути, 1948. — С. 83. — 456 с.
- ↑ Придатко В. И. Наблюдения за весенним пролётом птиц у острова Колючин в 1987 г. (Чукотское море) // Вестник зоологии. — 1993. — № 1. — С. 58—62. — ISSN 0084-5604.
- ↑ Переверзев А. А., Шевелёв А. И., Крюкова Н. В., Бурканов В. Н. Наблюдения за тихоокеанским моржом (Odobenus rosmarus) в районе острова Колючин (Чукотское море) в 2017 г // Морские млекопитающие Голарктики. — 2020. — Т. 2. — С. 123—131.
- ↑ Переверзев А. А., Кочнев А. А. Лежбище моржей (Odobenus rosmarus divergens) на острове Колючин (Чукотское море) в 2010 г // Морские млекопитающие Голарктики. — 2012. — Т. 2. — С. 171—176.
- ↑ Кочнев А. А. Распределение и обилие берлог белого медведя (Ursus maritimus) на Чукотке (по данным опросов представителей коренных народов) // Зоологический журнал. — 2018. — Т. 97. — № 2. — С. 196—204.
- ↑ Артюхин Ю. Б., Шергалин Е. Э. Йохан Корен (1879-1919) – натуралист и коллектор птиц Северо-Востока Азии и Северо-Запада Америки // Русский орнитологический журнал. — 2013. — Т. 22. — № 944. — С. 3225—3251. — ISSN 0869-4362.
- ↑ Попов К. В., Воробьёва Ю. В., Ушакова М. Г И. Д. Папанин - полярник и организатор науки // Океанологические исследования : журнал. — Т. 47. — № 4. — С. 214. — ISSN 1564-2291.
- ↑ Лебединцев А. И. Изучение приморских культур севера Дальнего Востока Н. Н. Диковым (к 90-летию со дня рождения) // Вестник Северо-Восточного научного центра ДВО РАН. — 2015. — В. 3. — С. 119—129.