Կարմիր բադ

Կարմիր բադ
Կարմիր բադ (արու)
Կարմիր բադ (էգ)
Դասակարգում
Ենթատիպ	Ողնաշարավորներ (Vertebrata)
Դաս	Թռչուններ (Aves)
Կարգ	Սագանմաններ (Anseriformes)
Վերնաընտանիք	Anatoidea
Ընտանիք	Բադեր (Anatidae)
Ենթաընտանիք	Tadorninae
Ցեղ	Tadorna
Տեսակ	Կարմիր բադ (T. ferruginea)
Միջազգային անվանում
Tadorna ferruginea Pallas, 1764
Տարածվածություն և պահպանություն
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝ Քիչ մտահոգող տեսակ Տաքսոնի տարածվածությունը

Կարմիր բադ (լատին․՝ Tadoma ferruginea), բադերի ընտանիքի ջրլող թռչուն, որը գրանցված է Հայաստանի Կարմիր գրքում։ Նստակյաց է, տարածված։

Արտաքին կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարմնի երկարությունը 61-62 սմ է, թևերի բացվածքը՝ 121-145 սմ, կենդանի զանգվածը՝ 1-1,6 կգ։ Մարմինը դարչնագույն-շիկակարմիր է, գլուխը՝ ավելի բաց գույնի, բազկաթևը՝ սպիտակ, թափահարող փետուրները, ոտքերը, կտուցը՝ սև^[1]։ Բնադրման շրջանում արուի վզին սև օձիք է ի հայտ գալիս։ Էգի գլուխը ավելի բաց գույնի է, օձիքը բացակայում է։

Սննդառություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սնվում է ջրային բույսերով, դաշտավլուկազգիների ընձյուղներով, անողնաշարավորներով, խխունջներով։ Հաճախ կերակրվում է ծանծաղուտ ափերի երկայնքով, թռչելիս հնչեղ ձայն է արձակում։

Բնադրում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակվում է հիմնականում լեռնային լճերում ու հարակից դաշտերում։ Բույնը ոչ խորը փորվածք է՝ աղվեսների լքված բներում կամ ժայռախորշերում։ Ավազոտ թմբերում, փուխր բնահողում բների խորությունը 1-2 (երբեմն՝ 6-12) մ է։ Բներն զբաղեցնում են ապրիլին։ Ձվերը բներում հայտնվում են մայիսի սկզբին։ Դնում է 67 մմ տրամագծով, սպիտակ 8-12 ձու։ Նորելուկ ձագերը լճերում հայտնվում են հունիսի առաջին տասնօրյակից հուլիս, թռիչքի են դիմում հուլիսից օգոստոսի վերջը։ Ներկայումս ամբողջ աշխարհում Կարմիր բադի բոլոր համակեցություններում թվաքանակի կտրուկ և անարգել անկումը սպառնալիքի տակ է դնում տեսակի գոյությունը։ Հայաստանում այն կրճատվել է ավելի քան 10 անգամ, հատկապես՝ Սևանա լճի ավազանում, որովհետև լճի մակարդակի նվազման հետևանքով բները լճափերից բավական հեռու են մնացել^[2]։

Բազմացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կարմիր բադի հաջողությամբ բազմանում է անազատ պայմաններում՝ կենդանաբանական այգիներում, տներում, լճափերի համապատասխան տեղանքներում տեղադրված արհեստական թռչնատներում։

Պահպանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընդգրկված է ԲՊՄՄ Կարմիր ցուցակում և գնահատվում է որպես խոցելի տեսակ։

Տարբեր տարիներին բնադրող զույգերի թվաքանակը կազմում է 250-1000 զույգ, ձմռանը՝ 1000-2500 առանձնյակներ։ Թվաքանակն ավելանում է չուի շրջաններում։ Վերջին տարիներին ինչպես բնադրման, այնպես էլ չուի ու ձմեռման շրջաններում դիտվում է թվաքանակի նվազում։

Սևանա լճի իջեցման հետևանքով բնադրավայրերը կորցրել են իրենց նշանակությունը։ Բացասականորեն է ազդում ձմռանը Սևանա լճի սառցապատումը։

Վտանգման հիմնական գործոններ են հանդիսանում Արփի լճում բնադրման շրջանում ձկնորսությունը և որսագողությունը։

Պահպանվում է «Սևան» և «Արփի լիճ» ազգային պարկերում^[3]։