Կարմիր բադ

Կարմիր բադ
Կարմիր բադ (արու)
Կարմիր բադ (էգ)
Դասակարգում
Թագավորություն	Կենդանիներ (Animalia)
Տիպ/Բաժին	Քորդավորներ (Chordata)
Ենթատիպ	Ողնաշարավորներ (Vertebrata)
Դաս	Թռչուններ (Aves)
Կարգ	Սագանմաններ (Anseriformes)
Ընտանիք	Բադեր (Anatidae)
Ցեղ	Tadorna
Տեսակ	Կարմիր բադ (T. ferruginea)
Միջազգային անվանում
Tadorna ferruginea Pallas, 1764
Տարածվածություն և պահպանություն
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝ Քիչ մտահոգող տեսակ Տաքսոնի տարածվածությունը

Կարմիր բադ (լատ.՝ Tadoma ferruginea), բադերի ընտանիքի ջրլող թռչուն, որը գրանցված է Հայաստանի Կարմիր գրքում։ Նստակյաց է, տարածված։

Արտաքին կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարմնի երկարությունը 61-62 սմ է, թևերի բացվածքը՝ 121-145 սմ, կենդանի զանգվածը՝ 1-1,6 կգ։ Մարմինը դարչնագույն-շիկակարմիր է, գլուխը՝ ավելի բաց գույնի, բազկաթևը՝ սպիտակ, թափահարող փետուրները, ոտքերը, կտուցը՝ սև^[1]։ Բնադրման շրջանում արուի վզին սև օձիք է ի հայտ գալիս։ Էգի գլուխը ավելի բաց գույնի է, օձիքը բացակայում է։

Սննդառություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սնվում է ջրային բույսերով, դաշտավլուկազգիների ընձյուղներով, անողնաշարավորներով, խխունջներով։ Հաճախ կերակրվում է ծանծաղուտ ափերի երկայնքով, թռչելիս հնչեղ ձայն է արձակում։

Բնադրում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակվում է հիմնականում լեռնային լճերում ու հարակից դաշտերում։ Բույնը ոչ խորը փորվածք է՝ աղվեսների լքված բներում կամ ժայռախորշերում։ Ավազոտ թմբերում, փուխր բնահողում բների խորությունը 1-2 (երբեմն՝ 6-12) մ է։ Բներն զբաղեցնում են ապրիլին։ Ձվերը բներում հայտնվում են մայիսի սկզբին։ Դնում է 67 մմ տրամագծով, սպիտակ 8-12 ձու։ Նորելուկ ձագերը լճերում հայտնվում են հունիսի առաջին տասնօրյակից հուլիս, թռիչքի են դիմում հուլիսից օգոստոսի վերջը։ Ներկայումս ամբողջ աշխարհում Կարմիր բադի բոլոր համակեցություններում թվաքանակի կտրուկ և անարգել անկումը սպառնալիքի տակ է դնում տեսակի գոյությունը։ Հայաստանում այն կրճատվել է ավելի քան 10 անգամ, հատկապես՝ Սևանա լճի ավազանում, որովհետև լճի մակարդակի նվազման հետևանքով բները լճափերից բավական հեռու են մնացել^[2]։

Բազմացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կարմիր բադի հաջողությամբ բազմանում է անազատ պայմաններում՝ կենդանաբանական այգիներում, տներում, լճափերի համապատասխան տեղանքներում տեղադրված արհեստական թռչնատներում։

Պահպանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընդգրկված է ԲՊՄՄ Կարմիր ցուցակում և գնահատվում է որպես խոցելի տեսակ։

Տարբեր տարիներին բնադրող զույգերի թվաքանակը կազմում է 250-1000 զույգ, ձմռանը՝ 1000-2500 առանձնյակներ։ Թվաքանակն ավելանում է չուի շրջաններում։ Վերջին տարիներին ինչպես բնադրման, այնպես էլ չուի ու ձմեռման շրջաններում դիտվում է թվաքանակի նվազում։

Սևանա լճի իջեցման հետևանքով բնադրավայրերը կորցրել են իրենց նշանակությունը։ Բացասականորեն է ազդում ձմռանը Սևանա լճի սառցապատումը։

Վտանգման հիմնական գործոններ են հանդիսանում Արփի լճում բնադրման շրջանում ձկնորսությունը և որսագողությունը։

Պահպանվում է «Սևան» և «Արփի լիճ» ազգային պարկերում^[3]։