Իփսուիչ (Քվինսլենդ)
| Բնակավայր | ||
|---|---|---|
| Իփսուիչ | ||
| անգլ.՝ Ipswich | ||
 | ||
| Երկիր |  Ավստրալիա | |
| Հիմնադրված է | 1846 թ. | |
| Մակերես | 1090 կմ² | |
| ԲԾՄ | 50 մետր | |
| Բնակչություն | ▲232 930 մարդ (2021)[1] | |
| Ժամային գոտի | UTC+10 | |
| Փոստային դասիչ | 4305 | |
| Պաշտոնական կայք | ipswich.qld.gov.au | |
| ||
Իփսուիչ[2][3], Իպսվիչ[4] (անգլ.՝ Ipswich), քաղաք Քվինսլենդում, Ավստրալիայում։ Իփսուիչի քաղաքային շրջանի կենտրոնն է։ Բնակչությունը ըստ 2009 թվականի մարդահամարի կազմել է 163000 մարդ[5]։ Քաղաքը մտնում է Բրիսբենի մետրոպոլիայի տարածքի մեջ։ Անվանվել է բրիտանական Իպսվիչ քաղաքի պատվին։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նախապատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մինչ եվրոպացիների գալը այս տարածքները բնակեցված էին ավստրալական տյաերկա ցեղով։ Այս վայրերը եվրոպացիները հայտնաբերել են 1826 թվականի դեկտեմբերին, երբ կապիտան Պատրիկ Լոգանը, հանցագործների գաղութ-բնակավայրի կառավարիչ Մորտոն-Բեյը Բրիսբեն գետն ուսումնասիրելիս այստեղ հայտնաբերում են կրաքարի և այլ օգտակար հանածոների հանքավայրեր[6]։ 1827 թվականին այստեղ բերվեցին առաջին բանտարկյալները՝ կրաքար արդյունահանելու համար։ Հանքահանված կրաքարը նավակներով լողում էին գետով դեպի Բրիսբեն[6]։
1828 թվականի ամռանը բրիտանացի բուսաբան և ճանապարհորդ Ալան Կանինգհեմն այցելեց այս վայրերը։ Նրանք հայտնաբերեցին տարբեր բնական գոյացություններ, ինչպիսիք են Կաննինգեմի Կիճը, Դարլինգի Բլուրը և այլն[6]։ Նոր Հարավային Ուելսի նահանգապետ Դարլինգ Ռալֆին ուղղված իր նամակում նա հայտնել է, որ Բրեմեր գետի հովտում՝ կրաքարի արդյունահանման վայրերից ոչ հեռու, հայտնաբերել է ածխի հանքավայրեր։
Հետագա տարիներին այս վայրերը շարունակել են բնակեցվել հանքարդյունաբերությամբ զբաղվող բանտարկյալներով[6]։ Գաղութը վերջնականապես փակվեց 1839 թվականին, բայց բանտարկյալների և պահակների մեծ մասը որոշ ժամանակ շարունակեց մնալ այստեղ։ 1842 թվականի փետրվարի 10-ին Մորթոն Բեյ շրջանը, որը ներառում էր դատապարտյալների բնակավայրը, բացվեց ազատ վերաբնակիչների համար։ Նույն թվականին Նոր Հարավային Ուելսի գլխավոր նահանգապետ Գիպս Ջորջն այցելել է թաղամաս և բնակավայր (որն այն ժամանակ կրում էր Limestone (անգլ.՝ limestone) անվանումը՝ այսինքն կրաքար)[6]։ Նա որոշեց այս վայրում քաղաք հիմնել։
Քաղաքի հիմնադրումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1840-ականների սկզբին ածխի արդյունահանումը սկսվեց ժամանակակից Իպսվիչի տարածքում։ Այստեղ արտադրված քարածուխն ու բուրդը գետով տեղափոխվում էին Բրիսբեն։ 1846 թվականին հիմնադրվել է քաղաքը։ Միաժամանակ կազմակերպվել է շոգենավային կապ Բրիսբենի հետ[7]։
Քաղաքը 19-րդ դարի երկրորդ կեսին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1858 թվականին Բրիսբենում և հարակից քաղաքներում՝ ներառյալ Իփսվիչում, սկսվեց արշավ՝ Նոր Հարավային Ուելսից անջատվելու համար։ Գաղափարի կողմնակիցները հանրահավաքներ ու հանդիպումներ ունեցան իշխանությունների հետ։ Ի վերջո, 1859 թվականին Վիկտորյա թագուհին որոշեց ստեղծել նոր վարչական տարածք՝ Քվինսլենդ։ Հարավային սահմանը գծվել է 28° հարավային լայնության վրա[6]։ Անունը տրվել է թագուհու պատվին (անգլ.՝ Queen - թագուհի) և ոչ ի պատիվ Ջեյմս Կուկի (Կուկսլենդ), ով հայտնաբերեց այս հողերը, ինչպես ի սկզբանե առաջարկվել էր[6]։
1860 թվականին ընտրվել է քաղաքի առաջին քաղաքապետ Ջոն Մերֆին (անգլ.՝ John Murphy)[8]։ Նույն թվականին մի փոքր ավելի վաղ Իպսվիչը ստացավ առանձին մունիցիպալիտետի կարգավիճակ։ Մեկ տարի անց Իպսվիչում տեղադրվեց հեռագիր[8]։
1873-1876 թվականներին կառուցվել է Իսպուչյան երկաթուղին, որը միացնում է Իպսվիչն ու Բրիսբենը։ Ալբերտի կամուրջը (Ավստրալիա) կառուցվել է երկաթուղու շինարարության շրջանակներում։ (1875 թվական)։ Ճիշտ է, 1893 թվականին այն ավերվել է ջրհեղեղից, սակայն երկու տարի անց վերականգնվել է[9]։
XX դար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1904 թվականի դեկտեմբերի 1-ին Իսպուիչը ստացավ քաղաքի կարգավիճակ (անգլ.՝ city): Այդ ժամանակ նրա բնակչությունը կազմում էր 8637 մարդ[6]։ Դեռ 1902 թվականին բրիտանական կառավարությունը որոշեց միավորել բոլոր գաղութների և մետրոպոլիայի տեղական ինքնակառավարման մասին օրենքները։ Փոքր քաղաքները հայտարարվել են ամենափոքր միավորներ (անգլ.՝ towns) և շրջաններ (անգլ.՝ shires): Քաղաք հասկացությունը հստակ սահմանված չէր։ Սա թույլ տվեց մի շարք բնակավայրերի ստանալ այս կարգավիճակը[6]։
1916 թվականին քաղաքում հայտնվեց հեռախոսային կապ։ Էլեկտրականությունը տեղադրվել է 1919 թվականին[10]։ Հաջորդ տարի Ուելսի արքայազնը (ապագա թագավոր Էդվարդ VIII) այցելեց Իսպուիչ։
Հետագա տարիներին քաղաքն ակտիվորեն զարգանում է։ Առաջացան բազմաթիվ արդյունաբերական և առևտրային ձեռնարկություններ։ 1950 թվականին բացվել է Տեխնիկական ուսումնարանը[11]։ 1958 թվականի հունվարի 19-ին Եղիսաբեթ II թագուհին այցելեց Իպսվիչ։ 1975 թվականին քաղաքն ուներ իր ֆուտբոլային ակումբը։ 1970-ականների վերջին և 1980-ականների սկզբին հետզհետե կառուցվեցին մի քանի նոր երկաթուղային կայարաններ[11]։
XXI դար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
21-րդ դարի առաջին տասնամյակը նշանավորվեց քաղաքի համար մի շարք կարևոր օբյեկտների կառուցմամբ՝ հյուրանոցներ, թանգարաններ, առևտրի կենտրոններ, ցուցահանդեսային կենտրոններ և այլն[12]։
2011 թվականի հունվարին երկարատև անձրևների և դրան հաջորդած ուժեղ ջրհեղեղների հետևանքով քաղաքը մասամբ հեղեղվեց վարարած գետով։ Վնասվել է նաև շրջակա ամբողջ շրջանի գյուղատնտեսական նշանակության հողերի մեծ մասը[13]։
Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքը գտնվում է խոնավ մերձարևադարձային կլիմայական գոտում։
| Ցուցանիշ | Հունվար | Փետրվար | Մարտ | Ապրիլ | Մայիս | Հունիս | Հուլիս | Օգոստոս | Սեպտեմբեր | Հոկտեմբեր | Նոյեմբեր. | Դեկտեմբեր | Տարի |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Բացարձակ առավելագույնը, °C | 43,4 | 40,6 | 38,3 | 37,3 | 32,5 | 28,6 | 27,8 | 33,4 | 36,4 | 40,3 | 43,9 | 44,6 | 44,6 |
| Միջին առավելագույնը, °C | 32,0 | 31,1 | 29,9 | 27,5 | 24,1 | 21,5 | 21,1 | 22,8 | 25,9 | 28,5 | 30,8 | 31,9 | 27,3 |
| Միջին նվազագույնը, °C | 20,0 | 19,7 | 18,3 | 14,7 | 11,0 | 8,2 | 7,0 | 7,6 | 10,7 | 14,2 | 16,9 | 18,8 | 13,9 |
| Բացարձակ նվազագույնը, °C | 14,0 | 13,9 | 10,1 | 7,8 | 1,3 | −0,8 | −0,4 | 0,2 | 4,4 | 6,0 | 9,4 | 8,2 | −0,8 |
| Տեղումների քանակը, մմ | 124,9 | 119,7 | 100,6 | 63,1 | 50,5 | 51,1 | 43,5 | 36,6 | 41,4 | 65,7 | 78,1 | 105,6 | 877,8 |
| Աղբյուր։ http://www.bom.gov.au/climate/averages/tables/cw_040101_All.shtml | |||||||||||||
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքի բնակչությունը սրընթաց աճում է։ Ենթադրվում է, որ 2026 թվականին այն կարող է հասնել 355 հազար մարդու[14]։ 2001-2006 թվականներին աշխատանքով զբաղվածների թիվն աճել է 22,8%-ով (ի տարբերություն Հարավ-արևելյան Քվինսլենդի, որտեղ անալոգային ցուցանիշը կազմել է 19,1%) և կազմել 62786 մարդ։ Մինչև 14 տարեկան բնակչության տեսակարար կշիռը 2006 թվականին կազմել է 23,8%[14]։ Այնուամենայնիվ, Իպսվիչը, ինչպես զարգացած երկրների այլ քաղաքների մեծ մասը, բնութագրվում է բնակչության աստիճանական ծերացմամբ։ Այսպիսով, ակնկալվում է, որ մինչև 2026 թվականը մինչև 14 տարեկանների տեսակարար կշիռը կկազմի ընդամենը 12%, մինչդեռ տարեցների մասնաբաժինը կկրկնապատկվի։
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Իպսվիչը ածխի արդյունահանման խոշոր կենտրոն է[15]։ Քաղաքն ունի նաև զարգացած պողպատի և փայտամշակման արդյունաբերություն, մսամթերքի արտադրություն։ Քաղաքը գտնվում է զարգացած գյուղատնտեսությամբ տարածաշրջանում։
Թագավորական Ավստրալիայի ռազմաօդային ուժերի բազան գտնվում է քաղաքին մոտ (1940 թվականից)[16]։ Նաև Իպսվիչում (1999 թվականի փետրվարից) գտնվում է Քվինսլենդի համալսարանի կամպուսը[16]։
Քաղաքի համար առավել զարգացած և տնտեսապես շահավետ են տնտեսության այնպիսի ոլորտներ, ինչպիսիք են արտադրությունը, մանրածախ առևտուրը, առողջապահությունը, կրթությունը, տրանսպորտը և պահեստավորումը և այլն[17]։ Քաղաքն ունի մեծ թվով առևտրի կենտրոններ։
Երկվորյակ քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ https://www.ipswich.qld.gov.au/about_council/media/media-releases/articles/2021/ipswichs-population-continues-to-grow
- ↑ Австралия, юго-запад Океании // Атлас мира / сост. и подгот. к изд. ПКО «Картография» в 2000 г.; гл. ред. Г. В. Поздняк. — Испр. в 2003 и 2007 гг. — М.: ПКО «Картография»: Изд-во Оникс, 2010. — С. 266—267. — ISBN 978-5-85120-295-7 (Картография), ISBN 978-5-488-02507-3 (1-е оформление, Оникс), ISBN 978-5-488-02508-0 (2-е оформление, Оникс)
- ↑ Արտասահմանյան երկրների աշխարհագրական անվանումների բառարան / խմբ․ Ա․ Մ․ Կոմիկով. — 3֊րդ հրատարակություն. — Մոսկվա: Նեդրա, 1986. — С. 135.
- ↑ Суперанская А. В. Словарь географических названий. — М.: АСТ-ПРЕСС КНИГА, 2013. — 208 с. — С. 51: И́псвич, -а [офиц. И́псуич, -а]; ипсвичский (Великобрит.; Австралия).
- ↑ «Statistics and Facts». Ipswich City Council (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 6,8 «Ipswich History» (անգլերեն). Ipswich City Council. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
- ↑
{{cite news}}: Empty citation (օգնություն) - ↑ 8,0 8,1 «Ipswich History Time Line» (PDF) (անգլերեն). Ipswich City Council. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
- ↑ Longhurst, Robert; William Douglas. The Brisbane River: A pictorial history. — Brisbane: W.D. Incorporated Pty Ltd. — P. 31. — ISBN 0646344722
- ↑ «Ipswich History Time Line» (PDF) (անգլերեն). Ipswich City Council. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
- ↑ 11,0 11,1 «Ipswich History Time Line» (PDF) (անգլերեն). Ipswich City Council. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
- ↑ «Ipswich History Time Line» (PDF) (անգլերեն). Ipswich City Council. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
- ↑ «Ipswich under water www.qt.com.au». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 15-ին. Վերցված է 2023 թ․ նոյեմբերի 20-ին.
- ↑ 14,0 14,1 «Current Economic Profile & Future Economic Projections & Scenarios» (PDF) (անգլերեն). Ipswich City Council. August, 2008. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
- ↑ «History» (անգլերեն). New Hope Coal. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
- ↑ 16,0 16,1 «Ipswich History Time Line» (PDF) (անգլերեն). Ipswich City Council. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
- ↑ «Current Economic Profile & Future Economic Projections & Scenarios» (PDF) (անգլերեն). Ipswich City Council. August, 2008. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իփսուիչ (Քվինսլենդ)» հոդվածին։ |
| ||||||||||
