Իվան Ֆիրցակ

Իվան Ֆիրցակ; ուկրաիներեն՝ Іван Федорович Фірцак-Кротон
Ծնվել է	հուլիսի 28, 1899
Ծննդավայր	Բելկի, Բերեգ, Տրանսլեյտանիա, Ավստրո-Հունգարիա
Մահացել է	նոյեմբերի 10, 1970 (71 տարեկան)
Մահվան վայր	Բելկի, Իրշավայի շրջան, Անդրկարպատյան մարզ, Ուկրաինական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն	Չեխոսլովակիայի առաջին հանրապետություն և ԽՍՀՄ
Մասնագիտություն	բռնցքամարտիկ, կրկեսի դերասան և թեթևատլետ
	Ivan Firtsak Վիքիպահեստում

Իվան Ֆեդորովիչ Ֆիրցակ (ուկրաիներեն՝ Іва́н Фе́дорович Фі́рцак-Кротон, Կրոտոն-Ֆիրցակ, հուլիսի 28, 1899(1899-07-28), Բելկի, Բերեգ, Տրանսլեյտանիա, Ավստրո-Հունգարիա - նոյեմբերի 10, 1970(1970-11-10), Բելկի, Իրշավայի շրջան, Անդրկարպատյան մարզ, Ուկրաինական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), ուկրաինացի կրկեսի արտիստ, ատլետ, բռնցքամարտիկ, ազատ ոճի ըմբիշ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս զգեստով կրկեսային հրապարակում հանդես է եկել Ֆիրցակ-Կրոտոն

Ծնվել է գյուղացու ընտանիքում։ 1919 թվականին կարիքը ստիպել է նրան աշխատանքի գնալ Չեխոսլովակիա, որտեղ զբաղվել է կրկեսային արվեստով։ Սիրողական մարզիկը հայտնի և հանրաճանաչ է դարձել 1920-ականներին, երբ հաղթել է Պրահայում անցկացվող մարտական մրցաշարերում և մրցումներում։ Բազմիցս դարձել է Պրահայի ծանր քաշային «Պրահա-բոժոժ» ակումբի հաղթող՝ դառնալով Չեխոսլովակիայի չեմպիոն ձեռնամարտում և ծանրամարտում։ Հետագայում դարձել է հանրահայտ «Հերցֆերտ կրկեսի» արտիստ, ճանապարհորդել է եվրոպական երկրների մեծ մասում, եղել ԱՄՆ-ում։ Իվան Սիլա կեղծանվամբ ելույթներ է ունեցել 64 երկրներում, ներկայացումներ է ցուցադրել՝ կոտրելով շղթաներ, մատերով մեխեր ծռելով, դրանցից տարբեր պատկերներ պատրաստելով, կոտրված ապակու վրա պառկելով, 500 կիլոգրամանոց ծանրաձողը գլխավերևում պահելով, ատամներով բեռնատարներ քաշելով, ծանր առարկաներով ձեռնածություն անելով։ Մրցել է բռնցքամարտի աշխարհի չեմպիոնների հետ և այլն։ Իր ծրագրերի, ֆենոմենալ ուժի ու հնարքների, եզակի ռեկորդների համար համաշխարհային հանրությունը նրան տվեց անտիկ հերոս Կրոտոնի անունը, ով օլիմպիական մարզադաշտ է եկել ցուլը ուսերին և կենդանուն պահել ավելի քան մեկուկես ժամ։ Այդ հնարքը կատարել է նաև ինքը Ֆիրցակը։

Հետագայում կազմակերպել է ինքնուրույն ներկայացումներ և հաջողությամբ ճանապարհորդել Եվրոպայի և Ամերիկայի բազմաթիվ քաղաքներում։ Մասնակցել է աշխարհի լավագույն բռնցքամարտիկների և ըմբիշների հետ մենամարտերին։ Ըստ Ա. Գավրոշի՝ ելույթ է ունեցել Անգլիայի թագուհու առաջ^[1]։ Փարիզում գրավել է առաջին տեղը տղամարդու մարմնի գեղեցկության մրցույթում։ 1928 թվականին ճանաչվել է մոլորակի ամենաուժեղ տղամարդը։

1930-ական թվականներին վերադարձել է հայրենի Բելկի գյուղ, շրջագայություն է կատարել Անդրկարպատներում և Չեխոսլովակիայում։ Անդրկարպատները Ուկրաինական ԽՍՀ-ին միացնելուց հետո ղեկավարել է Բելկի գյուղի ոստիկանական բաժանմունքը։ Իվանը ժամկետից շուտ խզել է կրկեսի հետ կնքված 10-ամյա պայմանագիրը և դատարանի միջոցով սեփականատիրոջը մեծ փոխհատուցում վճարել՝ 100 հազար կրոնի չափով։ 1930-ականների վերջին վերադարձել է հայրենի գյուղ։ Երբ հունգարացիները, 1939 թվականին Անդրկարպատների գրավումից հետո, ցանկացել են առգրավել Ֆիրցակի «Ֆորդ» մեքենան, նա մուրճով ջարդել է այն։ Դրա համար նրան պատժել են՝ բանտ նստեցրել ու ծեծել։ ԽՍՀՄ-ի կողմից Անդրկարպատների օկուպացիայից հետո ՆԳԺԿ-ն առգրավել է Կրոտոնի բոլոր մրցանակները և նույնիսկ լուսանկարները։ Խորհրդային տարիներին Իվան ուժեղի ֆենոմենի լռության մեջ էական դեր է խաղացել նրա որդու ճակատագիրը՝ 18-ամյա Իվան Ֆիրցակ կրտսերը հետպատերազմյան տարիներին Ուկրաինացի նացիոնալիստների կազմակերպությանը պատկանելու մեղադրանքով դատապարտվել է 25 տարվա ազատազրկման ճամբարներում, որոնցից գրեթե 8-ը նստել է։ Նա մեծ հույս էր հոր՝ անվանի մարզիկի համար, քանի որ նրա հետ միշտ հանդես էր գալիս որպես զուգընկեր և հետպատերազմյան առաջին տարիներին Ուկրաինական ԽՍՀ բռնցքամարտի չեմպիոնն էր։

1945 թվականի հոկտեմբերին Ուժգորոդի դրամատիկական թատրոնում Անդրկարպատների ազատագրման տարեդարձի պատվին կազմակերպված ներկայացման ժամանակ տեղի է ունեցել մենամարտ Ֆիրցակի և ԽՍՀՄ 13-ակի չեմպիոն, խորհրդային նշանավոր ծանրորդ Յակով Կուցենկոյի միջև։ Մենամարտն ավարտվել է ոչ-ոքի արդյունքով։

Ֆիրցակ-Կրոտոնը մինչև իր մահը չի հրաժարվել կրկեսային գործունեությունից։ Արդեն հասուն տարիքում մասնակցել է ծանրամարտի և մարզաքարերի բարձրացման մարզային ու հանրապետական բազմաթիվ մրցումների և ակտիվորեն պրոպագանդել սպորտի ուժը և առողջությունը։

Իվան Ֆիրցակի մահվան պատճառներից մեկը իմպլանտավորված ոսկե թիթեղն է եղել, որը փոխարինում է պահանջել։ Խորհրդային Միությունը թույլ չի տվել նրան գնալ արտերկիր՝ իր պլանավորված փոխարինման համար, ինչի պատճառով թիթեղի տակի վերքը սկսել է փտել։ Բժիշկը, որը պարբերաբար եկել է Իրշավա քաղաքից, ոչինչ չի կարողացել անել։

Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1999 թվականից ի վեր Ֆիրցակի հայրենի Բելկի գյուղում անցկացվում են ծանրամարտի ամենամյա մրցումներ Ֆիրցակ-Կրոտոնի մրցանակի համար,
Գրող Անտոն Կոպինեցը գրել է «Կրոտոն» գիրքը, որը նվիրված է հայտնի հայրենակցի կյանքին,
Գրող Ալեքսանդր Գավրոշը գրել է «Իվան ուժեղի անհավանական արկածները» գիրքը^[2],
2013 թվականին Վիկտոր Անդրեինկոն և Իգոր Պիսմեննին նկարահանել են «Իվան ուժեղը» ֆիլմը Իվան Ֆիրցակի մասին։ Ուժեղ մարդու դերը կատարել է ուժեղ մարդ Դմիտրի Խալաջին^[3]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ «По просьбе королевы Великобритании Иван Фирцак в кожаных перчатках на ринге померялся силой с супертяжеловесом, в то время чемпионом мира по боксу Джоном Джексоном. Бой закончился плачевно: Кротон проломил боксеру грудную клетку. После такого поражения Джексон не выдержал и выбросился из окна многоэтажного дома, а Ивану его дружки отомстили — камнями проломили голову, сняв скальп. Поэтому врачи вставили в голову Кротона золотую пластину, с которой он прожил ещё 40 лет. А владельцы концерна «Форд», в знак уважения, подарили Фирцаку именной автомобиль». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 10-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 20-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 343 (օգնություն)
↑ Ярослав ОРОС (2013 թ․ հունվարի 9). «Олександр Гаврош, Iван Сила, цирк і життя» (ուկրաիներեն). День. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 14-ին. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 9-ին. {{cite web}}: Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (օգնություն)
↑ ««Долгоносик» Виктор Андриенко: «Халаджи отказал Михалкову, но снялся в «Иване Силе» за смешные деньги»». Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 9-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 4-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Абліцов В. «Галактика „Україна“». Українська діаспора: видатні постаті" — К.: КИТ, 2007. — 436 с.(ուկր.)
Гаврош О. «Неймовірні пригоди Івана Сили, найдужчої людини світу» — Л. : Видавництво Старого Лева, 2007. — 192 с. — (Українська сила). — ISBN 978-966-2909-18-0(ուկր.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իվան Ֆիրցակ» հոդվածին։

[1] «По просьбе королевы Великобритании Иван Фирцак в кожаных перчатках на ринге померялся силой с супертяжеловесом, в то время чемпионом мира по боксу Джоном Джексоном. Бой закончился плачевно: Кротон проломил боксеру грудную клетку. После такого поражения Джексон не выдержал и выбросился из окна многоэтажного дома, а Ивану его дружки отомстили — камнями проломили голову, сняв скальп. Поэтому врачи вставили в голову Кротона золотую пластину, с которой он прожил ещё 40 лет. А владельцы концерна «Форд», в знак уважения, подарили Фирцаку именной автомобиль». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 10-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 20-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 343 (օգնություն)

[День._Гаврош-2] Ярослав ОРОС (2013 թ․ հունվարի 9). «Олександр Гаврош, Iван Сила, цирк і життя» (ուկրաիներեն). День. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 14-ին. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 9-ին. {{cite web}}: Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (օգնություն)

[3] ««Долгоносик» Виктор Андриенко: «Халаджи отказал Михалкову, но снялся в «Иване Силе» за смешные деньги»». Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 9-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 4-ին.

[1]

[2]

[3]