Իսպանիայի նախագահ

Իսպանիայի նախագահ (իսպ.՝ Presidente de la República), Իսպանիայի երկրորդ հանրապետության (1931-1939) ժամանակ երկրի ղեկավարի տիտղոս։ Սահմանելով նախագահի լիազորությունները` հանրապետության սահմանադրության հեղինակները հիմք են ընդունել այն ժամանակ դեռևս գոյություն ունեցող Վայմարյան հանրապետության օրինակը` փորձելով ընդհանուր եզրեր գտնել ամերիկյան ու ֆրանսիական նախագահական համակարգերի միջև^[1]։

Բացի Երկրորդ հանրապետությունից` Իսպանիայում նախագահներ են եղել անցման ժամանակահատվածում (թագուհի Իզաբելա II-ի հրաժարականից մինչև Ամադեյ I-ի թագավորումը), ինչպես նաև Իսպանիայի առաջին հանրապետության շրջանում։

Իսպաներենում «պրեզիդենտե դել գոբիերնո» (իսպ.՝ Presidente del Gobierno, բառացի` կառավարության նախագահ) եզրի օգտագործումը գործադիր իշխանության ղեկավարի նշանակությամբ շփոթմունքի տեղիք է տալիս^[2]։ Այսպես` 2001 թվականին ԱՄՆ-ի նախագահ Ջորջ Բուշը Իսպանիայի վարչապետին նախագահ է անվանել, այն դեպքում երբ Իսպանիայում 1975 թվականից ի վեր պետության գլուխ է համարվում թագավորը։ Համանման սխալ 2003 թվականին թույլ է տվել Ջեբ Բուշը, ով այդ ժամանակ զբաղեցնում էր Ֆլորիդայի նահանգապետի պաշտոնը^[3]։

Պատմություն

Իսպանիայի առաջին նախագահը համարվում է Ֆրանսիսկո Սերանոն, ով 1869 թվականի փետրվարի 25-ին դարձել է գործադիր իշխանության ղեկավար (իսպ.՝ Presidente del Poder ejecutivo): Այդ ժամանակ կառավարության նախագահը գեներալ Ժոան Պրիմ ի Պրատսն էր։ Գործադիր իշխանությունն ու պետությունը Ֆրանսիսկո Սերանոն որպես նախագահ կարճ ժամանակ է գլխավորել։ Նույն 1869 թվականի հունիսի 18-ին նա դարձել է թագավորության ռեգենտ (իսպ.՝ Regente del Reino):

1873 թվականի փետրվարի 11-ին իսպանական Ամադեյ I արքան, բախվելով սոցիալական ճգնաժամին և Կառլիստական երրորդ պատերազմի սկզբին, գահընկեց է եղել։ Փետրվարի 12-ին Կորտեսը Իսպանիայի նախագահ է հռչակել հանրապետական-դաշնային Էստանիսլաո Ֆիգերասին` նրան կարգելով գործադիր իշխանության ղեկավար և պետության գլուխ։ Մինչև հանրապետության անկումը 1874 թվականի դեկտեմբերի վերջին գործադիր իշխանության ու պետության ղեկավարի պաշտոններում իրար փոխարինել են յոթ մարդ։

1930 թվականին Սան Սեբաստիանի պակտի մասնակիցները, որոնք ներկայացնում էին Իսպանիայի քիչ թե շատ հայտնի կուսակցությունները, Նիսետո Ալկալա Սամորայի գլխավորությամբ ձևավորել են «Հանրապետական հեղափոխական կոմիտե», ինչը պատմաբանների կարծիքով դարձել է «Ալֆոնսո XIII-ի միապետության ընդդիմության կենտրոնական իրադարձությունը»^[4]^[5]։ 1931 թվականին արքայի հրաժարականից և Իսպանիան հանրապետություն հռչակելուց հետո կոմիտեն դարձել է Երկրորդ հանրապետության առաջին ժամանակավոր կառավարությունը։ Ապրիլի 14-ից մինչև 1931 թվականի վերջ պետության պաշտոնական գլուխ չի եղել, և ըստ էության այդ բարձր պաշտոնը երկրում զբաղեցրել է կառավարության նախագահը։ 1931 թվականի դեկտեմբերի 11-ին հանրապետության առաջին նախագահի պաշտոնը զբաղեցրել է Ալկալա Սամորան` Հանրապետական հեղափոխական կոմիտեի ղեկավարը` արդյունքում դառնալով հանրապետական առաջին կառավարության ղեկավարը։

Այն բանից հետո, երբ Իսպանիայի քաղաքացիական պատերազմում հաղթեցին նացիոնալիստները գեներալ Ֆրանկոյի գլխավորությամբ, հանրապետականների ղեկավարները փորձեցին պահել հանրապետությունը` ձևավորելով վտարանդի ղեկավար մարմիններ։ 1940-1977 թվականներին եղել է վտարանդի մարմնի ընդամենը չորս նախագահ։ 1977 թվականին նրանցից վերջինը` Խոսե Մալդոնադո Գոնսալեսը, ճանաչել է հետֆրանկոյական Իսպանիայի առաջին ընտրությունների արդյունքները` հայտարարելով Իսպանական հանրապետության վտարանդի մարմինների գործունեության դադարեցման մասին։

Իսպանիայի նախագահների ցանկ

Դիմանկար	Ազգանուն	Քաղաքական պատկանելություն	Լիազորությունների ժամկետ			Պաշտոնի անվանում
Դիմանկար	Ազգանուն	Քաղաքական պատկանելություն	Ստանձնել է պաշտոնը	Ազատել է պաշտոնը	Օրեր	Պաշտոնի անվանում
	Ֆրանցիսկո Սերանո ի Դոմինգես իսպ.՝ Francisco Serrano y Domínguez	Լիբերալ միություն	25 փետրվարի, 1869	18 հունիսի, 1869	113	Գործադիր իշխանության նախագահ (իսպ.՝ Presidente del Poder ejecutivo)
	Էստանիսլաո Ֆիգերաս ի Մորագաս իսպ.՝ Estanislao Figueras y Moragas	Հանրապետական (Դաշնային հանրապետական կուսակցություն)	12 փետրվարի, 1873	11 հունիսի, 1873	119	Իսպանիայի Հանրապետության գործադիր իշխանության նախագահ (իսպ.՝ Presidente del Poder Ejecutivo de la República Española) одновременно глава государства и правительства
	Ֆրանսիսկո Պի ի Մարգալ իսպ.՝ Francisco Pi y Margall	Հանրապետական-ֆեդերալիստ (Հանրապետական դաշնային կուսակցություն)	11 հունիսի, 1873	18 հուլիսի, 1873	37
	Նիկոլաս Սալմերոն Ալոնսո իսպ.՝ Nicolás Salmerón y Alonso	Հանրապետական ցենտրիստ (Հանրապետական դաշնային կուսակցություն)	18 հուլիսի, 1873	07 սեպտեմբերի, 1873	51
	Էմիլիո Կաստելար իսպ.՝ Emilio Castelar y Ripoll	Չափավոր հանրապետական (Հանրապետական դաշնային կուսակցություն)	07 սեպտեմբերի, 1873	04 հունվարի, 1874	119
	Ֆրանցիսկո Սերանո ի Դոմինգես իսպ.՝ Francisco Serrano y Domínguez (4-րդ ժամկետ)	Պահպանողական հանրապետական (Պահպանողական խումբ)	04 հունվարի, 1874	26 փետրվարի, 1874	53
	Խուան դե Սավալա իսպ.՝ Juan de Zavala y de la Puente	Պահպանողական հանրապետական (Պահպանողական խումբ)	26 փետրվարի, 1874	03 սեպտեմբերի, 1874	189
	Պրակսեդես Մատեո Սագաստա իսպ.՝ Práxedes Mateo Sagasta	Լիբերեալ-սահմանադրական (Սահմանադրական կուսակցություն)	03 սեպտեմբերի,1874	30 դեկտեմբերի, 1874	118
	Նիսետո Ալկալա Սամորա ի Տորես իսպ.՝ Niceto Alcalá-Zamora y Torres	Հանրապետական աջ լիբերալ	11 դեկտեմբերի, 1931	30 դեկտեմբերի, 1936	1579	Իսպանիայի Հանրապետության նախագահ (իսպ.՝ Presidente de la República Española)
	Դիեգո Մարտինես Բարիո իսպ.՝ Diego Martínez Barrio (ժամանակավոր)	Հանրապետական միություն	07 ապրիլի,1936	11 մայիսի, 1936	34
	Մանուել Ասանյա Դիաս իսպ.՝ Manuel Azaña Díaz	Հանրապետական ձախ	11 մայիսի, 1936	3 մարտի, 1939	1026

Վտարանդի նախագահներ

Դիմանկար	Ազգանուն	Կուսակցություն	Լիազորության ժամկետ
Դիմանկար	Ազգանուն	Կուսակցություն	Ստանձնել է պաշտոնը	Ազատել է պաշտոնը	Օրեր
	Ալվարո դե Ալբորնոս իսպ.՝ Álvaro de Albornoz y Liminiana պաշտոնակատար	Հանրապետական ձախ	11 մայիսի, 1940	17 օգոստոսի, 1945	1924
	Դիեգո Մարտինես Բարիո իսպ.՝ Diego Martínez Barrio	Հանրապետական միություն	17 օգոստոսի, 1945	01 հունվարի, 1962	5981
	Լուիս Խիմենես դե Ասուա իսպ.՝ Luis Jiménez de Asúa	Իսպանական սոցիալիստական բանվորական կուսակցություն	11 փետրվարի, 1962	16 նոյեմբերի, 1970	3200
	Խոսե Մալդոնադո Գոնսալես իսպ.՝ José Maldonado González	Հանրապետական ձախ	16 նոյեմբերի, 1970	01 հուլիսի, 1977	2419

Ծանոթագրություններ

↑ Stanley G. Payne: Spain's First Democracy: The Second Republic, 1931-1936, pp. 62-3. University of Wisconsin Press, 1993. Google Books
↑ "Joint Press Conference with President George W. Bush and President Jose Maria Aznar". The White House
↑ «Jeb Bush slips on Spanish history». Reuters (անգլերեն). CNN.com. 2003 թ․ փետրվարի 18. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 3-ին.
↑ Daniele Conversi: The Basques, the Catalans, and Spain: Alternative Routes to Nationalist Mobilisation, p. 38 Արխիվացված 2013-10-05 Wayback Machine. University of Nevada Press, 2000. Google Books
↑ Paul Preston: Revolution and War in Spain, 1931-1939, p. 192. Routledge, 2002. Google Books

[1] Stanley G. Payne: Spain's First Democracy: The Second Republic, 1931-1936, pp. 62-3. University of Wisconsin Press, 1993. Google Books

[2] "Joint Press Conference with President George W. Bush and President Jose Maria Aznar". The White House

[3] «Jeb Bush slips on Spanish history». Reuters (անգլերեն). CNN.com. 2003 թ․ փետրվարի 18. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 3-ին.

[4] Daniele Conversi: The Basques, the Catalans, and Spain: Alternative Routes to Nationalist Mobilisation, p. 38 Արխիվացված 2013-10-05 Wayback Machine. University of Nevada Press, 2000. Google Books

[5] Paul Preston: Revolution and War in Spain, 1931-1939, p. 192. Routledge, 2002. Google Books

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]