Իոտապա (Մար Արտավազդի դուստր)
Իոտապա Ιοτάπα | |
|---|---|
| Մեդիա-Ատրպատականի արքայադուստր Կոմմագենեի թագուհի | |
| Ծնվել է՝ | մ․թ․ա․ 43 թվական |
| Ծննդավայր | Ատրպատական |
| Մահացել է՝ | անհայտ է |
| Ազգություն | ծագումնաբանորեն՝ մեդացի, հայ, հույն |
| Տոհմ | Կոմմագենեի թագավորական ընտանիք |
| թագավորական կոնսորտ | |
| Հայր | Մար Արտավազդ |
| Մայր | Աթենայիս Մեդացի |
| Երեխաներ | Անտիոքոս Գ, Իոտապա Կոմմագենացի, Ակա Բ և Իոտապա Էմեսացի |
Իոտապա (հին հունարեն՝ Ιοτάπα, մ. թ. ա. 43, Ատրպատական - անհայտ), Մեդիա-Ատրպատականի թագավոր Մար Արտավազդի դուստրը, մեդացիների արքայադուստր։ Ամուսնությունից հետո դառնում է Կոմմագենեի թագուհի[1]։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Իոտոպան ուներ մեդական (մարական), հայկական և հունական ծագումնաբանություն։ Ծնվել է մ․թ․ա․ 43 թվականին Ատրպատականի թագավորական ընտանիքում։ Նրա հայրը մարերի թագավոր Արտավազդ Ա Մեդացին (Մար Արտավազդ), իսկ մայրը՝ Կոմմագենեի արքայադուստր Աթենայիսը[2]։ Մ․թ․ա․ 33 թվականին Իոտապան ամուսնանում է իր հեռավոր ազգականի՝ Պտղոմեոսյան Եգիպտոսի թագուհի Կլեոպատրա Ֆիլոպատորի և Հռոմեական հանրապետության եռապետ Մարկոս Անտոնիոսի միջնեկ որդու՝ Ալեքսանդրոս Հելիոսի հետ։ Դեռևս մ․թ․ա․ 35 թվականին Մար Արտավազդը հանդես էր եկել Պարթևստանի դեմ դաշինք կազմելու նախաձեռնությամբ և ակնկալում էր հռոմեական լեգեոնների զորակցությունը։ Հռոմին ևս շահեկան էր Ատրպատականի հետ դաշինքի կնքումը։ Երկու երկրների միջև բարեկամական հարաբերությունները երաշխավորելու համար Արտավազդ Ա Մեդացին իր դստերը՝ Իոտոպային, տալիս է կնության Կլեոպատրայի և Անտոնիոսի որդուն՝ Ալեքսանդրոս Հելիոսին։
Մ․թ․ա․ 33 թվականին Անտոնիոսը Արաքս գետի ափին հանդիպում է իր դաշնակից Արտավազդ Մեդացուն։ Հանդիպման ընթացքում կողմերի միջև պայմանավորվածություն է ձեռք բերվում համաձայն որի, հռոմեական լեգեոնները պետք է զորակցեին Արտավազդ Ա-ին՝ պարթևական արշավանքի ընթացքում, իսկ մարերը՝ Գայոս Օկտավիանոսի փոխարեն ճանաչեին Մարկոս Անտոնիոսի միանձնյա կառավարման իրավունքները Հռոմեական հանրապետությունում։ Արդյունքում՝ Ատրպատականին հաջողվում է հաջող պայքար մղել Պարթևստանի դեմ և որոշակի տարածքներ ձեռք բերել Մեծ Հայքի թագավորությունից։ Ակցիումի ճակատամարտի նախօրեին Անտոնիոսը ետ է կանչում Ատրպատականում կենտրոնացած հռոմեական լեգեոններին։ Արդյունքում՝ մ․թ․ա․ 30 թվականին պարթևների արքա Հրահատ Դ-ի զորակցությամբ Մար Արտավազդի տիրակալություն են ներխուժում Արտաշես Բ-ի գլխավորած Մեծ Հայքի թագավորության ուժերը[3]։ Մարական զորքերը ջախջախիչ պարտություն են կրում, որի հետևանքով Արտավազդ Մեդացին ստիպված է լինում թողնել սեփական երկիրն ու քաղաքական ապաստան խնդրել «Կրտսեր Կեսարից»՝ Գայոս Օկտավիանոսից։ Ատրպատականի թագավորության տարածքը միացվում է Մեծ Հայքին։ Մ․թ․ա․ 30 թվականին Իոտապան հեռանում է Ալեքսանդրիայից՝ խզելով Ալեքսանդրոս Հելիոսի հետ կնքված ամուսնական դաշինքը։ Հաջորդիվ Եգիպտոսը գրավվում է Օկտավիանոսի բանակի կողմից և վերածվում հռոմեական պրովինցիայի։ Հընթացս Իոտապայի հայրը՝ Մար Արտավազդը, հաստատվում է Օկտավիանոսի արքունիքում, իսկ վերջինս մեդացի թագավորին «ընդունում է բարյացակամորեն»։ Օկտավիանոսի բարեխղճության շնորհիվ Կլեոպատրայի արքունիքից ետ է վերադարձվում Իոտապան, իսկ Արտավազդը ճանաչվում է Փոքր Հայքի թագավոր[4]։
Նույն տարում Իոտապան ամուսնանում է իր մոր զարմիկի՝ Կոմմագենեի թագավոր Միհրդատ Գ-ի հետ։ Նրանց ամուսնական կապի արդյունքում ծնվում է Կոմմագենեի հաջորդ թագավոր Անտիոքոս Գ Եպիֆանոսը, Իոտապա Կրտսերը, Ակա Բ թագուհին և Էմեսայի ապագա թագուհի Իոտապան[5][6][7][8][9]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Դիոն Կասիոս, «Հռոմեական պատմություն», 49.40.2; Պլուտարքոս, «Անտոնիոս», 53.12
- ↑ «Պտղոմեոսյան արքայատոհմ». tyndalehouse.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 16-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 28-ին.
- ↑ Դիոն Կասիոս, «Հռոմեական պատմություն» 49.44.1-4։
- ↑ Թեոդոր Մոմզեն՝ ըստ պատմության Դիոն Կասիոսի, «Հռոմեական պատմություն» 54.9.2
- ↑ Speidel, Michael Alexander. «Early Roman Rule in Commagene» (PDF). Mavors-Institut für Antike Militärgeschichte. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 28-ին.
- ↑ Smith, Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. էջ 194. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 28-ին.
- ↑ «Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology». էջ 614. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 5-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 28-ին.
- ↑ «Egyptian Royal Genealogy». geocities.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հոկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 28-ին.
- ↑ Ptolemaic Genealogy: Affiliated Lines, Descendant Lines Արխիվացված 16 Հուլիս 2011 Wayback Machine
|
