Էնդրյու Ֆիշեր

	Էնդրյու Ֆիշեր
Կուսակցություն՝	Ավստրալիական լեյբորիստական կուսակցություն
Մասնագիտություն՝	քաղաքական գործիչ, դիվանագետ և արհմիութենական գործիչ
Դավանանք	պրեսբիտերականներ
Ծննդյան օր	օգոստոսի 29, 1862
Ծննդավայր	Crosshouse
Վախճանի օր	հոկտեմբերի 22, 1928 (66 տարեկան)
Վախճանի վայր	West Hampstead, Քամդեն, Մեծ Լոնդոն, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն
Թաղված	Hampstead Cemetery
Քաղաքացիություն	Ավստրալիա
Հայր	Robert Fisher?
Մայր	Jane Garvin?
Ամուսին	Margaret Fisher?
Andrew Fisher

Էնդրյու Ֆիշեր (իտալ.՝ Andrew Fisher, օգոստոսի 29, 1862(1862-08-29)^[1], Crosshouse^[2] - հոկտեմբերի 22, 1928(1928-10-22)^[3]^[1], West Hampstead, Քամդեն, Մեծ Լոնդոն, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն), ավստրալիացի քաղաքական և պետական գործիչ, լեյբորիստ, եղել է երկրի հինգերորդ վարչապետը՝ այդ պաշտոնը զբաղեցնելով երեք ժամկետ։ Նրա ղեկավարությամբ 1910-1913 թվականներին ավարտվել է հսկայական օրենսդրական ծրագիր, որը նրան, պրոտեկցիոնիստ վարչապետ Ալֆրեդ Դիկինի հետ, դարձրել է նոր ազգի օրենսդիր կառույցի հիմնադիրներից մեկը։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էնդրյու Ֆիշերը ծնվել է 1862 թվականի օգոստոսի 29-ին Ռոբերտ Ֆիշերի և Ջեյն Գարվինի՝ յոթ երեխայից բաղկացած ընտանիքում։ Հայրն աշխատել է հանքում, իսկ 1863 թվականին եղել է կոոպերատիվ խանութի հիմնադիրներից մեկը։ Էնդրյու Ֆիշերը հիմնականում գրադարանում զբաղվել է ինքնուսուցմամբ, ինչի շնորհիվ էլ օգնել է հորը խանութ հիմնել։ Նա երեկոյան դպրոց է հաճախել, իսկ 10 տարեկանում սկսել է աշխատել հանքում։ 17 տարեկանում նրան ընտրել են տեղի արհմիութենական կազմակերպության քարտուղար^[5]։

1885 թվականին Ֆիշերը տեղափոխվել է Քվինսլենդ, որտեղ երկար ժամանակ աշխատել է ածխի և ոսկու արդյունահանման հանքերում, ինչպես նաև ստացել վարորդական իրավունք։ 1891 թվականին դարձել է հանքագործների ասոցիացիայի և բանվորների քաղաքական կազմակերպության նախագահ, որոնք եղել են Լեյբորիստական կուսակցության տեղական գրասենյակները։ Դրանով սկսվել է Էնդրյու Ֆիշերի քաղաքական գործունեությունը։

1901 թվականին Ֆիշերն ամուսնացել է Մարգարեթ Իրվինի հետ, որից ունեցել է 6 երեխա^[5]։

1911 թվականին մեկնել է Մեծ Բրիտանիա և այցելել հարազատ վայրեր, որտեղ նրան դիմավորել են որպես հերոս^[5]։

Քաղաքական գործունեության ավարտից հետո նա 1916 թվականին դարձել է հանձնակատար՝ ներկայացնելով Ավստրալիան Լոնդոնում։ Նա այդ պաշտոնում փոխարինել Է Ջորջ Ռիդին և պաշտոնավարել է 5 տարի։ Դրանից հետո Ֆիշերը վերադարձել է Ավստրալիա, որտեղ հանդիպել է իր կողմնակիցների հետ, որոնք ցանկացել են իր քաղաքական գործունեության շարունակությունը։ Սակայն Ֆիշերն ինքը քաղաքականության նկատմամբ հետաքրքրություն չի զգացել և մեկ տարի անց մեկնել է Լոնդոն^[5]։

Քաղաքական գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1893 թվականի ապրիլին Էնդրյուն Գիմպիից հաղթել է Քվինսլենդի Օրենսդիր ժողովի ընտրություններում՝ որպես Լեյբորիստական կուսակցության թեկնածու։ 1896 թվականին նա կորցրել է իր տեղը, սակայն վերընտրվել է 1899 թվականին^[5]։

Միացյալ Ավստրալիայի առաջին ընտրություններում Ֆիշերն Ուայդ Բեյ շրջանում Լեյբորիստական կուսակցության թեկնածու էր։ Նա հաղթել է այս և հաջորդող հինգ ընտրությունում։ 1904 թվականին եղել է առևտրի և մաքսային կառավարության նախարար։ 1905 թվականին դարձել է Ավստրալիայի լեյբորիստական կուսակցության երկրորդ մարդը, իսկ 1907 թվականին՝ նրա առաջնորդը^[5]։

Վարչապետ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆիշերը երեք անգամ դարձել է վարչապետ և երեք անգամ էլ եղել երկրի գանձապետը։ Առաջին անգամ նա նախարար Է դարձել Ալֆրեդ Դիկինի պրոտեկցիոնիստական կառավարության պաշտոնաթողությունից հետո, և պաշտոնաթող է եղել Դիկինի և Ջոզեֆ Քուկի կոալիցիայի ուժեղացումից հետո, չնայած այն բանին, որ գեներալ-նահանգապետը չի ստորագրել ամբողջ կառավարության հրաժարականը^[5]։

Երկրորդ անգամ Ֆիշերը վարչապետ է դարձել չորրորդ համընդհանուր ընտրություններում Լեյբորիստական կուսակցության հաղթանակից հետո (Ներկայացուցիչների պալատում 75-ից 43-ը և 36-ից 23-ը Սենատում)։ Ֆիշերին հաջողվել է ամբողջ ժամկետով մնալ գրասենյակում։ Այս ընթացքում ակտիվ օրինաստեղծ ծրագիրը ներառում էր Commonwealth Bank-ի ստեղծումը, Գերագույն դատարանի ընդլայնումը, Կանբերրայում մայրաքաղաքի սահմանումը։ Սոցիալական առումով ներդրվել են աշխատանքային փոխհատուցումներ և կանանց համար դեկրետային արձակուրդ, իրականացվել է տարիքային և հաշմանդամության թոշակների ազատականացում։ Թագավորական հանձնաժողովի հանձնարարականները հիմք են տվել հետագայում շաքարի արդյունաբերության զարգացմանը^[5]։

1913 թվականին մեկ տեղով ընտրություններում հաղթել էին լիբերալները։ Վարչապետ է դարձել Ջոզեֆ Քուկը, իսկ Էնդրյու Ֆիշերը գլխավորել է պաշտոնական ընդդիմությունը։ Հաջորդ ընտրություններում՝ 1914 թվականի սեպտեմբերին, նա կրկին վարչապետ է դարձել։ Այդ ժամանակ արդեն պատերազմ էր ընթանում և Ֆիշերը խոստացել էր, որ Ավստրալիան կաջակցի Միացյալ Թագավորությանը «մինչև վերջին մարդը և մինչև վերջին շիլինգը» (անգլ.՝ to the last man and last shilling)։ 1915 թվականի հոկտեմբերի 27-ին Էնդրյու Ֆիշերը ստիպված է եղել լքել պաշտոնն առողջական խնդիրների պատճառով։ Ֆիշերի տեղը զբաղեցրել է իր տեղակալ Ուիլյամ Մորիս Հյուզը^[5]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 https://www.east-ayrshire.gov.uk/TourismAndVisitorAttractions/LocalHistoryAndHeritage/Famouspeople/AndrewFisher.aspx
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Фишер Эндрю // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ^4,0 ^4,1 Pas L. v. Genealogics — 2003.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 ^5,6 ^5,7 ^5,8 «Эндрю Фишер на сайте Национального музея Австралии». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ նոյեմբերի 13-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 13-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Bastian, Peter (2009), Andrew Fisher: An Underestimated Man, University of New South Wales Press
Day, David (2008), Andrew Fisher: Prime Minister of Australia, Fourth Estate
ughes, Colin A (1976), Mr Prime Minister. Australian Prime Ministers 1901–1972, Oxford University Press, Melbourne, Victoria, Ch.6. 0-19-550471-2
Grattan, Michelle, (editor.) (2013), Australian prime ministers (Revised and updated ed.), Chatswood, N.S.W. New Holland, ISBN 978-1-74257-429-5 {{citation}}: |author1= has generic name (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Andrew Fisher: a reforming treasurer – treasury.gov.au
Prime Ministers of Australia: Andrew Fisher Արխիվացված 2018-04-08 Wayback Machine, National Museum of Australia
Andrew Fisher – Scaramouche
Commentary and video of the Memorial to Andrew Fisher at his birthplace

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էնդրյու Ֆիշեր» հոդվածին։

[_b13484395415d1ca-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_aa5dfecd0d56d2e7-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 https://www.east-ayrshire.gov.uk/TourismAndVisitorAttractions/LocalHistoryAndHeritage/Famouspeople/AndrewFisher.aspx

[_b133c0cbff9813d2-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Фишер Эндрю // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_bb56ca844eb03606-4] 4,0 ^4,1 Pas L. v. Genealogics — 2003.

[nma-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 ^5,6 ^5,7 ^5,8 «Эндрю Фишер на сайте Национального музея Австралии». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ նոյեմբերի 13-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 13-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]