Խուլ եղինջ

Խուլ եղինջ
Դասակարգում
Թագավորություն	Բույսեր (Plantae)
Վերնաբաժին	Բարձրակարգ բույսեր (Embryophyta)
Տիպ/Բաժին	Անոթավոր բույսեր (Tracheophyta)
Ենթատիպ	Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes)
Կարգ	Խուլեղինջածաղկավորներ (Lamiales)
Ընտանիք	Խուլեղինջազգիներ (Lamiaceae)
Ենթաընտանիք	Խուլեղինջայիններ (Lamioideae)
Ցեղ	Խուլ եղինջ (Lamium) L., 1753

Խուլ եղինջ (լատին․՝ Lamium album), եղինջամայր, անմեղ եղինջ, խուլեղինջազգիների (շրթնածաղկավորներ) ընտանիքի միամյա, երկամյա կամ բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Աճում է հյուսիսային կիսագնդի բարեխառն գոտում։

Կենսաբանական նկարագիր

Ցողունը թույլ ճյուղավորվող է։ Բարձրությունը 30-60 սմ է։ Տերևները հակադիր են, ատամնաեզր (նման են եղինջի տերևներին, բայց զուրկ են գեղձային խայթող մազիկներից)։ Սղոցաեզր, ձևով նման են եղինջի տերևներին, բայց զուրկ են գեղձային խայթող մազիկներից։ Ցողունը թույլ ճյուղավորված է։ Ծաղիկներն անկանոն են, սպիտակ, հազվադեպ՝ վարդագույն՝ խմբված վերին տերևանութներում։ Ծաղկում է ապրիլ-սեպտեմբերին։ Պտուղը ընկուզիկ է։

Ծաղկի բանաձևը՝ $\uparrow Ca_{(5)}\;Co_{(3+2)}\;A_{4}\;G_{({\underline {2}})}$.

Տեսակներ

Հայտնի է 40, ՀՀ-ում՝ 6 (7) տեսակ՝

• խուլ եղինջ սպիտակ (L.album),
• խուլ եղինջ բծավոր (L. maculatum),
• խուլ եղինջ ցողունագիրկ (L. amplexicaule),
• խուլ եղինջ թաղիքավոր (L. tomentosum) և այլն։

Տարածում

Տարածված է ՀՀ գրեթե բոլոր մարզերում։ Աճում է անտառներում, անտառեզրերին, մարգագետիններում, այգիներում, բանջարանոցներում և այլն։

Նշանակություն

Մեղրատու է։ Ծաղիկները և տերևները պարունակում են դաբաղանյութեր, շաքարներ, եթերային յուղ, սապոնիններ, ասկորբինաթթու։ Դեղաբույս է։ Որոշ տեսակներ դեղաբույսեր են. պարունակում են աղաղանյութեր, շաքարներ, եթերայուղեր, վիտամիններ, սապոնիններ, ասկորբինաթթու։ Մատղաշ տերևներն օգտագործվում են սննդի մեջ։

Ծանոթագրություններ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 99)։

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Խուլ եղինջ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Խուլ եղինջ» հոդվածին։