Բոլոր միգրանտ աշխատողների և նրանց ընտանիքների անդամների իրավունքների պաշտպանության միջազգային կոնվենցիա

Բոլոր միգրանտ աշխատողների և նրանց ընտանիքների անդամների իրավունքների պաշտպանության միջազգային կոնվենցիա (անգլ.՝ United Nations Convention on the Protection of the Rights of All Migrant Workers and Members of Their Families), կոնվենցիան մշակվել է ՄԱԿ-ի նախաձեռնությամբ և ընդունվել է ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի 1990 թվականի դեկտեմբերի 18-ի թիվ 45/158 բանաձևով։ Ուժի մեջ է մտել 2003 թվականի հուլիսի 1-ից։ Այն համընդհանուր բնույթի միջազգային պայմանագիր է, որը նվիրված է պաշտպանության կարիք ունեցող բնակչության որոշակի խմբի իրավունքներին `բոլոր աշխատանքային միգրանտներին և նրանց ընտանիքների անդամներին։ Կոնվենցիայի շրջանակն ընդգրկում է միգրացիայի ամբողջ գործընթացը, ներառյալ միգրացիայի նախապատրաստումը, մեկնելու, տարանցման, աշխատելու, պետությունում գտնվելու ժամանակահատվածը, ինչպես նաև վերադարձը ծագման երկիր կամ մշտական բնակության վայր։

Կոնվենցիայի նպատակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոնվենցիայի ընդունման հիմնական նպատակը միջազգային մակարդակում բոլոր աշխատանքային միգրանտների և նրանց ընտանիքների անդամների իրավունքների պաշտպանությունն է։

Կոնվենցիայի ընդունումից առաջ միգրանտ աշխատողների օրինական կարգավիճակը կարգավորող որոշակի դրույթներ հիմնականում ընդգրկված են Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության շրջանակներում մշակված փաստաթղթերում` «Միգրանտ աշխատողների կոնվենցիայում» (թիվ 97), «Միգրացիայի բնագավառում չարաշահումների կոնվենցիայում և աշխատանքային միգրանտների հնարավորությունների և շրջանառության հավասարության մասին (թիվ 143), աշխատանքային միգրանտների վերաբերյալ առաջարկությունների (թիվ 86), աշխատանքային միգրանտների վերաբերյալ առաջարկություններ (թիվ 151), հարկադիր կամ պարտադիր աշխատանքի մասին կոնվենցիա (թիվ 29) և հարկադիր աշխատանքի վերացման մասին կոնվենցիա (թիվ 105)։ Ամփոփելով Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության` ՄԱԿ-ի կազմակերպությունների (մասնավորապես՝ Մարդու իրավունքների հանձնաժողովի և սոցիալական զարգացման հանձնաժողովի) գիտելիքներն ու փորձը, ՄԱԿ-ի սննդի և գյուղատնտեսության կազմակերպությունը, ՄԱԿ-ի կրթական, գիտական և մշակութային կազմակերպությունը, Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը, հաշվի առնելով պետությունների կողմից տարածաշրջանային կամ երկկողմ հիմունքներով մշակված պրակտիկան՝ կապված աշխատանքային միգրանտների և նրանց ընտանիքների անդամների իրավունքների պաշտպանությանը, հատուկ ստեղծված աշխատանքային խումբը պատրաստել է կոնվենցիայի նախագիծ, որն ընդունվել է ստորագրման, վավերացման և միանալու համար ՄԱԿ-ի 1990 թվականի դեկտեմբերի 18-ի թիվ 45/158 որոշմամբ։ Կոնվենցիայի հիմնական նպատակն է նպաստել աշխատանքային միգրանտների և մարդու իրավունքների պահպանմանը։ Միգրանտներին պետք է վերաբերվել ոչ միայն որպես աշխատող, այլ նաև որպես անհատ։ Կոնվենցիան չի ստեղծում նոր իրավունքներ միգրանտների համար, այլ ուղղված է միգրանտների և հյուրընկալող երկրի քաղաքացիների համար հավասար վերաբերմունքի և աշխատանքային հավասար պայմանների ապահովմանը։ Կոնվենցիան հիմնված է այն հիմնարար հասկացության վրա, որ բոլոր միգրանտներին պետք է տրվի իրենց իրավունքների որոշակի նվազագույն պաշտպանություն։ Կոնվենցիան ընդունում է, որ օրինական միգրանտները պետք է ունենան ավելի լայն իրավունքներ, քան ապօրինի միգրանտները, բայց շեշտում է, որ մարդու հիմնական իրավունքները պետք է հարգվեն ապօրինի միգրանտների նկատմամբ։

Միևնույն ժամանակ, Կոնվենցիան առաջարկում է միջոցներ ձեռնարկել աշխատանքային միգրանտ աշխատողների և նրանց ընտանիքների անդամների ապօրինի կամ գաղտնի տեղաշարժերը հայտնաբերելու և կանխելու համար, մասնավորապես.

ապակողմնորոշող տեղեկատվության դեմ պայքարը, ինչպես նաև մարդկանց ապօրինի միգրացիայի հրահրումը,
պատժամիջոցների կիրառում այն անձանց, խմբերի կամ սուբյեկտների նկատմամբ, որոնք ներգրավված են ապօրինի միգրացիայի կազմակերպման, իրականացման կամ օժանդակության գործընթացում, ներառյալ ՝ ապօրինի միգրանտների գործատուների դեմ միջոցներ ձեռնարկելը։

Վավերացում և ստորագրում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

87-րդ հոդվածի համաձայն, Կոնվենցիան ուժի մեջ է մտնում ամսվա առաջին օրը վավերացման կամ միանալու քսաներորդ փաստաթղթի պահպանության հանձնման պահից երեք ամիս հետո։ Այս շեմը նվաճվեց 2003 թվականի մարտի 14-ին, երբ Կոնվենցիան վավերացվեց Սալվադորի և Գվատեմալայի կողմից։ Կոնվենցիան ուժի մեջ է մտել 2003 թվականի հուլիսի 1-ից։

2017 թվականի մայիսի դրությամբ կոնվենցիան վավերացրել է 51 պետություն, այն ստորագրել, բայց չի վավերացրել 15 պետություն^[1]։

Մինչ օրս Կոնվենցիան վավերացրած երկրները հիմնականում միգրանտների ծագման երկրներ են (օրինակ՝ Մեքսիկա, Մարոկկո և Ֆիլիպիններ)։ Այս երկրների համար Կոնվենցիան կարևոր գործիք է արտասահմանում բնակվող իրենց քաղաքացիների պաշտպանության համար։ Օրինակ՝ Ֆիլիպինները վավերացրեցին Կոնվենցիան այն բանից հետո, երբ տեղի ունեցան արտասահմանում ֆիլիպինցի աշխատողների նկատմամբ դաժան վերաբերմունքի մի քանի դեպքեր։ Այնուամենայնիվ, վավերացնող շատ երկրներ նույնպես տարանցիկ և նպատակակետ երկրներ են։ Ոչ մի պետություն, որը օտարերկրյա աշխատուժի խոշոր ընդունող է, երբևէ չի ստորագրել կամ վավերացրել Կոնվենցիան։

Կոնվենցիայի բովանդակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոնվենցիան բաղկացած է նախաբանից և 9 մասից, որոնք բաժանված են 93 հոդվածների^[2]։
Առաջին մասը ներկայացնում է Կոնվենցիայի կիրառման շրջանակը և սահմանում հիմնական հասկացությունները։
Երկրորդ մասը բացահայտում է միգրանտ աշխատողների իրավունքների հետ կապված ոչ խտրական վերաբերմունքի բովանդակությունը։ Կոնվենցիայի երրորդից հինգերորդ մասերը սահմանում են, նախևառաջ, բոլոր աշխատանքային միգրանտների և նրանց ընտանիքների անդամների իրավունքները ՝ անկախ նրանց միգրանտների կարգավիճակից, և երկրորդ՝ աշխատանքային միգրանտ աշխատողների և նրանց ընտանիքների անդամների լրացուցիչ իրավունքներիը, որոնք ունեն փաստաթղթեր։ Միգրանտ աշխատողների քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքները սահմանելիս Կոնվենցիան խստորեն հետևում է Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների միջազգային դաշնագրի ձևակերպումներին։ Որոշ հոդվածներում իրավունքներն արտահայտվում են մի փոքր այլ ձևակերպմամբ՝ հաշվի առնելով աշխատանքային միգրանտների առանձնահատուկ իրավիճակը. Սա վերաբերում է, օրինակ, ձերբակալությունից հետո հյուպատոսական հիմնարկների ծանուցմանը վերաբերող իրավունքներին, ինչպես նաև ներգաղթի մասին օրենսդրության խախտումներին և անձնական քարտերի ոչնչացմանը առնչվող հատուկ դրույթներին, ինչպես նաև կոլեկտիվ արտաքսման արգելմանը։ Բացի այդ, աշխատանքային միգրանտների մասով ուղղակիորեն ամրագրված է սեփականության իրավունքը, որն ի սկզբանե գլխավորել է հռչակագիրը, բայց ներառված չէ Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների միջազգային դաշնագրում։

Կոնվենցիայի վեցերորդ մասը վերաբերում է պետությունների աջակցությանը աշխատողների և նրանց ընտանիքների անդամների միջազգային միգրացիայի համար նորմալ, արդար, մարդասիրական և իրավական պայմաններ ստեղծելու համար։ Յոթերորդ մասը նախատեսում է ստեղծել հանձնաժողով, որը կպաշտպանի բոլոր աշխատանքային միգրանտների և նրանց ընտանիքների անդամների իրավունքները, վերահսկել Կոնվենցիայի դրույթներին համապատասխանությունը։

Ութերորդ և իններորդ մասերը պարունակում են տեղեկատվություն Կոնվենցիայի կիրառման, ընդհանուր և վերջնական դրույթների վերաբերյալ։

Կոնվենցիան սահմանում է աշխատանքային միգրանտների տնտեսական, սոցիալական և մշակութային իրավունքները՝ հաշվի առնելով նրանց առանձնահատուկ իրավիճակը։ Օրինակ սահմանվել է, որ աշխատանքային միգրանտներին պետք է առնվազն շտապ օգնություն ցուցաբերվի, ինչպես այն չափով, որքանով այն տրամադրվում էր քաղաքացուն, իսկ աշխատանքային միգրանտների երեխաները ունեն կրթություն ստանալու իրավունք, անկախ իրենց իրավական կարգավիճակից։ Լրացուցիչ իրավունքները տրամադրվում են համապատասխան փաստաթղթերով աշխատողներին, ինչպես նաև աշխատանքային միգրանտների հատուկ կատեգորիաների համար, ինչպիսիք են սահմանային աշխատողները, սեզոնային աշխատողները, ինչպես նաև այն աշխատողները, որոնց աշխատանքը կապված է տեղափոխման հետ, և նախագծում գտնվող աշխատողները։

Բոլոր աշխատանքային միգրանտների և նրանց ընտանիքների անդամների իրավունքների պաշտպանության հանձնաժողով[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բոլոր աշխատանքային միգրանտների և նրանց ընտանիքների անդամների իրավունքների պաշտպանության հանձնաժողովը ստեղծվել է Մասնակից պետությունների կողմից կոնվենցիայի դրույթների կատարումը վերահսկելու համար։

Կոմիտեն բաղկացած է տասնչորս փորձագետներից, որոնք պետք է ունենան բարձր բարոյական բնութագիր, անկողմնակալություն և ճանաչված իրավասություն Կոնվենցիայում ընդգրկված բնագավառներում։

Կոմիտեն քննարկում է կոնվենցիայի մասնակից պետությունների զեկույցները և դրանց համապատասխանությունը գործող դրույթներին 73-րդ հոդվածի համաձայն, Կոնվենցիայի մասնակից պետություններից պահանջվում է նախնական զեկույց ներկայացնել Կոնվենցիայում ճանաչված իրավունքների ապահովմանն ուղղված իրենց ձեռնարկած միջոցառումների և այդ իրավունքների իրականացման գործընթացում կատարված առաջընթացի մասին `տվյալ մասնակից պետության համար Կոնվենցիայի ուժի մեջ մտնելուց հետո մեկ տարվա ընթացքում, այնուհետև յուրաքանչյուր հինգ տարին մեկ^[3]։

77-րդ հոդվածը հանձնաժողովին իրավունք է տալիս քննարկելու իր իրավասության ներքո գտնվող անձանց բողոքները, որոնք պայմանավորվել են դիտարկել անդամ երկրների անհատական գանգատները կոնվենցիայով ամրագրված իրենց իրավունքների երկրների կողմից խախտումների համար, բայց սույն հոդվածի ուժի մեջ մտնելը կապված է 10 երկրների համաձայնության` բողոքները դիտարկելու հետ։ 2017 թվականի մայիսին հայտարարություն արեցին միայն Գվատեմալան, Մեքսիկան, Սալվադորը և Ուրուգվայը^[4]։

Միգրանտների միջազգային օր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեան, ոգեշնչվելով համաշխարհային հանրության մեծ հետաքրքրությունից, բոլոր աշխատանքային միգրանտների մարդու իրավունքների արդյունավետ և համապարփակ պաշտպանության գործում, որոշեց դեկտեմբերի 18-ը` Կոնվենցիայի ընդունման օրը, հռչակել որպես Միգրանտների միջազգային օր` շեշտելով հետագա ջանքերի անհրաժեշտությունը, բոլոր միգրանտների մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների կիրառումն ապահովելու համար^[5]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ UNTC
↑ [1]
↑ Справочник по документации ООН
↑ [2](անգլ.)
↑ Резолюция Генеральной Ассамблеи ООН № A/RES/55/93(չաշխատող հղում)

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

[1] UNTC

[2] [1]

[3] Справочник по документации ООН

[4] [2](անգլ.)

[5] Резолюция Генеральной Ассамблеи ООН № A/RES/55/93(չաշխատող հղում)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]