Արկտուր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Արկտուր
Հետազոտման տվյալներ
Տեսակաստղ, նավիգացիոն աստղ, near-IR source? և UV-emission source?
Մասն էArcturus stream?, գարնանային եռանկյուն և Եզնարած
Հեռավորություն36,7 ± 0,3 լուսային տարի
Տեսանելի աստղային մեծություն−0,05[1] (V)
ՀամաստեղությունԵզնարած
Աստղաչափություն
Ճառագայթային արագություն (Rv)−5,16 km/s[2][3][4]
Պարալաքս87,5 ± 1,5 մավ[5]
Բացարձակ աստղային մեծություն−0,38 և −0,304[6]
Բնութագիր
Սպեկտրալ դասակարգումK2IIIp[7][8][9][…]
Գույնի ցուցանիշ1,27
Ֆիզիկական տվյալներ
Զանգված1,3 ± 0,3 M☉
Շառավիղ25,4 արևային շառավիղ
Լուսավորություն215 արեգակնային լուսատվություն
Պտույտ4,2 km/s[10]
Ուղեծրի էլեմենտներ
Այլ անվանումներ
HD 124897, HIP 69673, HR 5340, IRAS 14133+1925, SAO 100944, 2MASS J14153968+1910558, GJ 541, α Boo, ASCC 870215, BD+19 2777, CSV 101433, FK5 526, GC 19242, GCRV 8341, HIC 69673, IRC +20270, JP11 2486, LFT 1084, LHS 48, LSPM J1415+1910, LTT 14184, N30 3229, NLTT 36756, NSV 6603, PLX 3242, PLX 3242.00, PMC 90-93 376, PPM 130442, RAFGL 1693, ROT 2044, SRS 30526, TD1 17351, TYC 1472-1436-1, UBV 12551, uvby98 100124897, YPAC 52, CCDM J14157+1911A, WDS J14157+1911A, Ci 20 843, PM 14134+1927, PM 14134-1927, WEB 12132, 16 Boo, TIC 459832522, AAVSO 1411+19, AG+19 1335 և UBV M 20076

Արկտուր, Եզնարածի համաստեղության և աստղային երկնքի Հյուսիսային կիսագնդի պայծառագույն աստղը և չորրորդը ամբողջ երկնակամարում, Սիրիուսից, Կանոպուսից և Տոլիմանից հետո։ Տեսանելի աստղային մեծությունը −0,05m է։

Աստղը երևում է Երկրի ցանկացած կետում հարավային լայնության 71° աստիճանից հյուսիս, իր ոչ մեծ հյուսիսային թեքման պատճառով։ Հարավային կիսագնդում երևում է ամռան վերջում, աշնանը և ձմռան սկզբում գիշերային երկնքի հյուսիսային մասում։ Աշխարհագրական միջին լայնություններում երևում է ձմռանը, գարնանը և ամռանը։

Արկտուրը հանդիսանում է K1,5 IIIpe սպեկտրալ դասի («pe» տառերը անգլերեն peculiar emission արտահայտության կրճատումն է), «pe» նշանակումը ցույց է տալիս, որ աստղի սպեկտրը ոչ տիպային է, այնտեղ պարունակվում են էմիսսիոն գծեր։

Օպտիկական տիրույթում Արկտուրը ավելի պայծառ է Արեգակից ավելին քան 110 անգամ, ամբողջական լուսատվությունը, ներառյալ նաև ինֆրակարմիր սպեկտրը կազմում է 180 արևայինը։

Հետաքրքիր փաստեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արկտուրը առաջին աստղն է, որի մոտ նկատվել է սեփական շարժում, 1718 թվականին Էդմունդ Հալլեյի կողմից։ Ընդ որում այդ շարժումը բավականին մեծ է, ավելին քան որևիցե այլ առաջին մեծության աստղի մոտ (բացառությամբ Տոլիմանից)՝ աստղը անցնում է 30′ անկյունային հեռավորությունը (Լուսնի տեսանելի լայնությունը) մոտ 800 տարվա ընթացքում։

Արկտուրը առաջին աստղն էր, որը հնարավոր եղավ դիտարկել ցերեկով աստղադիտակի օգնությամբ, 1635 թվականին այն դիտաարկել է ֆրանսիացի աստղագետ - և աստղաբաշխ Մորենը[11].

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. Ducati J. R. Catalogue of Stellar Photometry in Johnson's 11-color system — 2002. — Vol. 2237.
  2. Jönsson H., Ryde N., Nordlander T., Rhodin A. P., Hartman H., Jönsson P., Eriksson K. Abundances of disk and bulge giants from high-resolution optical spectra: I. O, Mg, Ca, and Ti in the solar neighborhood and Kepler field samples // Astron. Astrophys. / T. ForveilleEDP Sciences, 2017. — Vol. 598. — 11 p. — ISSN 0004-6361; 0365-0138; 1432-0746; 1286-4846doi:10.1051/0004-6361/201629128arXiv:1611.05462
  3. Jonsson H., Ryde N., Schultheis M. Abundances of disk and bulge giants from high-resolution optical spectra: III. Sc, V, Cr, Mn, Co, Ni // Astron. Astrophys. / T. ForveilleEDP Sciences, 2019. — Vol. 625. — 25 p. — ISSN 0004-6361; 0365-0138; 1432-0746; 1286-4846doi:10.1051/0004-6361/201834247arXiv:1903.01476
  4. Forsberg R., Ryde N., Jönsson H., Rich R. M., Johansen A. Abundances of disk and bulge giants from high-resolution optical spectra. V. Molybdenum: The p-process element // Astron. Astrophys. / T. ForveilleEDP Sciences, 2022. — Vol. 666. — 12 p. — ISSN 0004-6361; 0365-0138; 1432-0746; 1286-4846doi:10.1051/0004-6361/202244013arXiv:2206.13575
  5. Gatewood G. Astrometric Studies of Aldebaran, Arcturus, Vega, the Hyades, and Other Regions // Astron. J. / J. G. III, E. VishniacNYC: IOP Publishing, AAS, University of Chicago Press, AIP, 2008. — Vol. 136, Iss. 1. — P. 452–460. — ISSN 0004-6256; 1538-3881doi:10.1088/0004-6256/136/1/452
  6. Soubiran C., Bienaymé O. Vertical distribution of Galactic disk stars. IV. AMR and AVR from clump giants // Astron. Astrophys. / T. ForveilleEDP Sciences, 2008. — Vol. 480, Iss. 1. — P. 91–101. — ISSN 0004-6361; 0365-0138; 1432-0746; 1286-4846doi:10.1051/0004-6361:20078788arXiv:0712.1370
  7. Eggen O. J. Space-velocity vectors for 3483 stars with proper motion and radial velocity // Royal Observatory Bulletin — 1962. — Vol. 51. — P. 79.
  8. Buscombe W. Spectral classification of Southern fundamental stars — 1962. — Vol. 4. — P. 1.
  9. Griffin R. F., Redman R. O. Photoelectric measurements of the lambda 4200 A CN band and the G band in G8-K5 spectra // Mon. Not. R. Astron. Soc. / D. FlowerOUP, 1960. — Vol. 120. — P. 287–316. — ISSN 0035-8711; 1365-2966doi:10.1093/MNRAS/120.4.287
  10. Latham D. W. Rotational and radial velocities for a sample of 761 Hipparcos giants and the role of binarity // Astron. J. / J. G. III, E. VishniacNYC: IOP Publishing, AAS, University of Chicago Press, AIP, 2007. — Vol. 135, Iss. 1. — P. 209–231. — ISSN 0004-6256; 1538-3881doi:10.1088/0004-6256/135/1/209
  11. Звёзды. Астрономия и астрофизика. М.: Издательство Физико-математической литературы. 2008. էջ 48. ISBN 9785-94052-164-8. {{cite book}}: More than one of |pages= and |page= specified (օգնություն)

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 79