Ամուր և Թիմուր
Ամուր և Թիմուր, արու ամուրյան վագր (Ամուր) և արու ընտանի այծ (Թիմուր), որոնք 2015 թվականի նոյեմբերի 2-ից մինչև 2016 թվականի հունվարի 26-ը միասին պահվել են Պրիմորսկի Սաֆարի այգում (Շկոտովսկի շրջան, Պրիմորիեի երկրամաս, Ռուսաստան)։ Գիշատչի պոտենցիալ զոհի հետ երկարաժամկետ համակեցության փաստը դարձել է ռուսական լրատվամիջոցների ամենահայտնի թեմաներից մեկը։
Տոհմածառ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Երկար ժամանակ այծի անցյալի մասին ոչինչ հայտնի չի եղել[1]։ Թիմուրը միայնակ ուլիկն է եղել, և մոր ամբողջ կաթը բաժին հասել նրան։ Հայտնի է նաև, որ նախկինում Թիմուրը ունեցել է մեկ այլ անուն՝ Բարոն։ 2015 թվականի նոյեմբերի 2-ին Թիմուրն իր տիրուհու կողմից վաճառվել է սաֆարի-պարկ։ Ենթադրվում է, որ Թիմուրը յոթ ձագի հայր է[2]։
Ամուրի մասին շատ ավելի շատ տեղեկություններ կան։ Նրա պապը՝ Ալմազ անունով վագրը, ապրել է Սպասկի շրջանի Գայվորոն գյուղում գտնվող Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի կենսաբանական և հողային ինստիտուտի կենդանաբանական կենտրոնում և այս կենտրոնում իր տեսակի վերջին ներկայացուցիչն է եղել։ Սատկել է 2015 թվականի աշնանը[3]։ Ամուրի հայրը՝ Բարհաթ անունով վագրը, ծնվել է 2003 թվականի մայիսի 8-ին Սպասկի շրջանի Գայվորոն գյուղում գտնվող Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի կենսաբանական և հողային ինստիտուտի կենդանաբանական կենտրոնում։ Մայր վագր Ռիգման վայրի բնությունից ընտրվել է 2006 թվականի նոյեմբերի 16-ին 4 ամսականում[4]։ Երկուսն էլ պահվում են Խաբարովսկ քաղաքի Ամուրի կենդանաբանական այգում։ Ամուրն ունի քույր Տայգան և եղբայր Բարտեկը[5]։ Բացի այդ, նրանք ունեն ավագ եղբայր՝ Ագաթը, որն այժմ պահվում է Պերմի կենդանաբանական այգում։ Ամուրը, Տայգան և Բարտեկը ծնվել են 2012 թվականի ապրիլի 2-ին Ամուրի կենդանաբանական այգում[5][6]։ 2012 թվականի նոյեմբերի սկզբին Ամուրը և Տայգան տեղափոխվել են Շկոտովսկի սաֆարի-պարկ Եվրաասիական կենդանաբանական այգիների ասոցիացիայի ամուրյան վագրերի բուծման ծրագրով, իսկ Բարտեկը 2013 թվականի մարտի 19-ին տեղափոխվել է «Ռոև ռուչեյ» կենդանաբանական այգի[4][7]։
Բարեկամության սկիզբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ամեն ինչ սկսվել է այն բանից, որ 2015 թվականի նոյեմբերին սաֆարի պարկում այծին (այդ ժամանակ անուն չուներ) գցել են վագրի վանդակ ուտելու համար։ Այծին բաց են թողել, բայց երբ վագրը մոտեցել է այծին, վերջինս փորձել է հակահարված տալ՝ առաջ քաշելով եղջյուրները։ Քանի որ այգում գտնվող վագրը օրական մի քանի անգամ սնվում էր, ամենայն հավանականությամբ, այդ ժամանակ Ամուրը շատ սոված չի եղել։ Թերևս այդ պատճառով վագրը հրաժարվել է այծի վրա հարձակվելու փորձից։ Այծին անվանել են Թիմուր իր անվախ վարքի համար[8]։ Ժամանակի ընթացքում Թիմուրը գրավել է Ամուրի տունը, սկսել է քնել նրա տեղում, և որոշ ժամանակ անց Ամուրը ստիպված է եղել թողնել իր տեղը և տեղափոխվել այլ տեղ[9]։ Այս իրադարձություններից հետո կենդանիները սկսել են մնալ նույն խցիկում (մինչդեռ վագրին շարունակում էին կերակրել, ինչպես սպասվում էր)։ Մի քանի օր անց որոշվել է այծին չհանել վագրի մոտից, քանի որ նրա կյանքին ոչինչ չէր սպառնում։ Սաֆարի պարկի տնօրեն Դմիտրի Մեզենցևի խոսքով՝
|
Մենք ունենք այծերի պարիսպ, նրանք վախկոտ են, և ունեն իրենց ճակատագիրը՝ գիշատիչները պետք է սնվեն իրենցով, իսկ Թիմուրը՝ իր ճակատագիրը, նա իր համարձակությամբ ցույց տվեց, որ արժանի է վագրի հետ միասին ապրել, ուստի այստեղ նա կմնա։ Մենք չենք վախենում այծի կյանքի համար, քանի որ եթե Ամուրը ցանկանար ուտել նրան ապա վաղուց կերած կլիներ, նա մեծ ուժեղ գիշատիչ է և նրան ավելի ուժեղ զոհեր են հանդիպել[10]։ | 
|
Որոշ ժամանակ անց կենդանիները սկսել են միասին զբոսնել, քնել նույն տեղում, երբեմն ճաշել։ Հետո նրանք միասին սկսել են խաղալ՝ վազել, գնդակ խաղալ։ Անսովոր երևույթի պատճառով այս իրադարձությունը, որը ստացել է «Ամուրի և Թիմուրի բարեկամությունը» անվանումը, տարածվել է համացանցում, այնուհետև ձեռք է բերել համառուսաստանյան ժողովրդականություն։
Հետագա իրադարձություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ամուրի և Թիմուրի պատմությունը մեծ տարածում է գտել հիմնականում նրանց ընկերության հուզիչ պատմության շնորհիվ։ Այնուամենայնիվ, մեկ շաբաթվա ընթացքում բազմաթիվ նամակներ են ուղարկվել սաֆարի պարկի կայք՝ վագրին և այծին վերաբնակեցնելու խնդրանքով[11]։ Բնության համաշխարհային հիմնադրամԻ ռուսական մասնաճյուղը նույնպես իր մտահոգությունն է հայտնել Թիմուրի անվտանգության վերաբերյալ[12]։
Միևնույն ժամանակ Ամուրի և Թիմուրի միջև բարեկամությունը գնալով ուժեղացել է և նրանց ժողովրդականությունը մեծանում էր։ Սաֆարի պարկի այցելուների առաջարկով վագրի և այծի համար բացվել է բարեգործական հաշիվ[13][14]։ Ամուրի և Թիմուրի համար պաշտոնական էջեր են ստեղծվել ՎԿ-ում և Օդնոկլասնիկի սոցիալական ցանցերում, ինչպես նաև Ինստագրամ-ում[15][16]։ Սաֆարի-պարկը կայքը սկսել է վագրի և այծի կյանքի առցանց հեռարձակումը։ Այն այնքան հայտնի է դարձել, որ 2015 թվականի դեկտեմբերի 30-ին կայքը խափանվել է այցելուների հոսքի պատճառով։
205 թվականի հոկտեմբերին սաֆարի-պարկի ղեկավարությունը Մոսկվայից բերել է Ուսսուրի անունով էգ վագրին։ Երբ վագրը հասնի վերարտադրողական տարիքի, նախատեսվել է նրան զուգավորել Ամուրի հետ։ Այս ընթացքում Թիմուրը ժամանակավորապես կվերաբնակեցվի, էգ վագրի կողմից իրեն ուտելու վտանգի պատճառով։ Գիշատիչների զուգավորումից հետո վագրը տեղափոխվել է առանձին խցիկ[17]։
2016 թվականի հունվարի 26-ին կենդանիների միջև բախում է տեղի ունեցել, Ամուրը բռնել է Թիմուրի պարանոցից և ցած նետել զառիթափից, որից հետո այծին անհրաժեշտ է եղել անասնաբույժների օգնությունը։ Ենթադրվում է, որ դրա պատճառը Թիմուրի պահվածքն է, որը նյարդայնացրել է վագրին[18]։ Թիմուրի բուժումից հետո որոշվել է նրան այլևս չպահել Ամուրի պարսպում և թույլ տալ նրանց տեսնել միմյանց միայն այգու աշխատակիցների հսկողության ներքո[19]։
2019 թվականի նոյեմբերի 8-ին Թիմուրի խնամակալ Էլվիր Գոլովինը Պրիմորսկի սաֆարի-պարկի կայքում հայտնել է Թիմուր այծի սատկելու մասին, այծը սատկել է 2019 թվականի նոյեմբերի 5-ին[20]։
Երևույթի պատճառը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ամուրի և Թիմուրի բարեկամությունը տարբեր բացատրություններ ունի[21].
«Ամուրյան վագր» ոչ առևտրային կենտրոնի ծովափնյա մասնաճյուղի տնօրեն Սերգեյ Արամիլևի կարծիքով՝ վագրը չի հարձակվել այծի վրա, քանի որ կուշտ է եղել։ Թիմուրը վտանգ չի զգացել և, հետևաբար, իրեն զոհի պես չի պահել, ենթադրվում էր նաև, որ նա այդ դրվագում գերիշխանության հատկություններ է ցուցաբերել[9][22]։
|
|
Ինչու է դա տեղի ունենում։ Մեր կարծիքով, հասարակությունը բարոյապես և հոգեբանորեն հոգնել է անվերջ հակամարտություններից, ռազմականացման միտումներից, պատժամիջոցներից և հակապատժամիջոցներից։ Աշխարհում ավելացել է ընդհանուր լարվածությունը, մահվան, ագրեսիայի և կործանման ցանկությունը։ Ինչ-որ պահի հզոր կործանարար ալիքն այնքան մեծ դարձավ, որ մարդիկ անգիտակցաբար սկսեցին պատմություններ փնտրել սիրո, բարության և ինքնապահպանման բնազդի մասին։ Առանց վագրի և այծի մարդիկ այլ բանի կանցնեին։ |
|
2016 թվականի հունիսի 24-ին մամուլում հրապարակվել է Պրիմորսկի սաֆարի պարկի նախկին մամուլի քարտուղար Եվգենիա Պաթանովսկայայի հայտարարությունը, որը հայտարարել է, որ վագրի և այծի միջև ընկերական հարաբերություններ չեն եղել, այծին գցել են վագրի մոտ երբ նա կուշտ է եղել, ուստի նա չի կերել այծին, և այգու PR ծառայությունը որոշել է զարգացնել պատմությունը և գիշատչին սկսել են կերակրել ամեն անգամ, երբ նա այծի կողքին է եղել[23]։ Սակայն այգու տնօրեն Դմիտրի Մեզենցեւը հերքել է այդ տեղեկությունը՝ սկսելով նրանից, որ Եվգենիա Պատանովսկայան մամուլի քարտուղար չի եղել, այլ աշխատել է այգու անասնաբուծական բաժնում այն էլ ընդամենը 7 օր՝ դեկտեմբերի կեսերին[24]։
2017 թվականի ապրիլին նույն այգում որոշվել է կրկնել փորձը այծի ու վագրի հետ։ Վեց ամսական վագրի ձագ Շերխանին և երիտասարդ այծին Թիմուրիդին թույլ են տվել մտնել մեկ խցիկ։ Սակայն նրանց ընկերությունը չի ստացվել, և կենդանիները բաժանվեցին[25]։
Քննադատություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չնայած այծի և վագրի հանրաճանաչությանը, ոչ բոլորն են դրական գնահատել նրանց ընկերությունը[26]։
|
|
Այս իրավիճակը ամոթ է ամբողջ վագրի ընտանիքի համար։ Պարզապես Ամուրի մայրը չի սովորեցրել նրան, թե ինչպես ուտելիք որսալ իր համար, նա չի սովորեցրել նրան սպանել։ Եվ վագրը պետք է անի դա, հակառակ դեպքում նա կմահանա։ Սա խեղաթյուրված վարքագիծ է, որը մշտապես գրանցվում է կենդանաբանական այգիներում՝ առյուծ և շուն, կատու և կապիկ, վագր և այծ։ Դժբախտությունն այն է, որ մարդիկ կարող են մտածել, որ դուք կարող եք ընկերանալ վագրի հետ, որ նա կարող է սիրել։ Այսպիսով, դա հեռու չէ ողբերգությունից <…> Մենք թույլ չենք տալիս անծանոթներին տեսնել կենդանիներին, քանի որ այստեղ շատ վտանգավոր է։ Ոչ մի դեպքում չպետք է գիշատիչներին վերաբերվեք որպես ընկերների։ - Վիկտոր Յուդին, բ.գ.թ., Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի Հեռավոր Արևելքի մասնաճյուղի կենսաբանության և հողագիտության ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող[27]
|
|
|
|
Այծի համար որոշակի ռիսկ կա։ Հանկարծ վագրը կցանկանա ուտել, կենդանաբանական այգու աշխատակիցները մեկ ժամով կուշանան, նա մեկ հարվածով կջարդի նրա ողնաշարը։ - Նիկոլայ Դրոզդով
|
|
Ժողովրդական մշակույթում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Ամուրի և Թիմուրի պատմությունը հայտնի է դարձել ոչ միայն Ռուսաստանում, այլև արտերկրում։ Աշխարհի տարբեր երկրներից զբոսաշրջիկներ են եկել՝ տեսնելու նրանց բարեկամությունը[28]։
- 2015 թվականի դեկտեմբերին հարավկորեացի կինոռեժիսոր Պակ Սունգը սկսել է վավերագրական ֆիլմի նկարահանումները Ամուրի և Թիմուրի մասին։ Ընդգծել է, որ կենդանիներն ավելի խելացի են, քան մարդիկ, քանի որ Ամուրն ու Թիմուրն իրենց օրինակով ցույց են տվել, որ կենդանիների աշխարհում տեղ չկա ռասիզմի և անհանդուրժողականության համար[29].
- 2015 թվականի դեկտեմբերի 31-ի ամանորի գիշերը «Ռոսիա 24» հեռուստաալիքը ցուցադրեց պատմության մեջ առաջին վավերագրական ֆիլմը Ամուրի և Թիմուրի մասին՝ «Հրաշալի Բարեկամություն։ Ամուր վագրը և Թիմուր այծը»։ Հեռուստահաղորդավարուհի և ֆիլմի հեղինակ Էլեոնորա Լյուբիմովան լրագրողական հետաքննություն է անցկացրել և պատմել, թե իրականում ինչն է միավորել գիշատչին և զոհին։
- Ռուսաստանի բնությանը նվիրված «Նախնական Ռուսաստան» մշակութային, կրթական և ցուցահանդեսային նախագծի այցելուները (անցկացվել է Մոսկվայում 2016 թվականի հունվարի 22-ից փետրվարի 25-ը) ստեղծել են Ամուրի և Թիմուրի մասին պլաստիլինե մուլտֆիլմ[30]։
- 2016 թվականի ապրիլին Խաբարովսկի մարզային երաժշտական թատրոնի բեմում ցուցադրվել է «Ինչպես Ամուրն ու Թիմուրը ընկերներ դարձան» մյուզիքլը[31][32]։
- 2016 թվականի հուլիսին ԽՍՀՄ ժողովրդական տնտեսության նվաճումների ցուցահանդեսում տեղի է ունեցել «Ամուր և Թիմուր» հուշարձանի նախագծի շնորհանդեսը (քանդակագործ Սերգեյ Կրյուկով, ճարտարապետներ Դանիլ Մարզաև և Ալեքսեյ Օշկին)[33]։ 2016 թվականին հուշարձան է կանգնեցվել Պրիմորսկի Սաֆարի այգում, այն վայրում, որտեղ Ամուրն ու Թիմուրը ընկերացել և ապրել են[34]։
- 2016 թվականի մայիսի 20-ին AST հրատարակչությունը Ամուրի վագր ինքնավար ոչ առևտրային կազմակերպության հետ միասին հրատարակեց «Ինչու են կենդանիները ընկերներ» շարքի գիտահանրամատչելի գիրքը «Ինչու են կենդանիները ընկերներ» վերնագրով (հեղինակ՝ Պ. Վոլցիտ), որը հիմնված է Ամուրի և Թիմուրի բարեկամության պատմությունը։ Գիրքը քննում է այս վարքի հնարավոր պատճառները և շոշափում բնազդների թեման։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ АЛЕКСЕЙ ОБУХОВ (28.01.2016). «Приморский сафари-парк разыскал прежнюю семью козла Тимура». Московский комсомолец. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հունիսի 15-ին.
- ↑ Анна Бондаренко (11.03.2016). «Раскрыты настоящее имя и бурное прошлое козла Тимура». Российская газета. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 4-ին.
- ↑ «Дедушка тигра Амура был последним тигром в зооцентре села Гайворон». Приморье24. 7 апр. 2016.
- ↑ 4,0 4,1 «Тигры в Приморском Сафари-парке». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 13-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 26-ին.
- ↑ 5,0 5,1 «Третий тигрёнок Ригмы и Бархата получил имя». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 11-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 26-ին.
- ↑ Изначально пол Амура был определён как женский
- ↑ «В зоопарке «Роев ручей» появился ещё один амурский тигр». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 14-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 26-ին.
- ↑ «Амурский тигр подружился с отданным ему на съедение козлом Тимуром». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 29-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 1-ին.
- ↑ 9,0 9,1 «Тигр Амур учит козла Тимура охотиться». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ սեպտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 1-ին.
- ↑ «Козёл Тимур и тигр Амур уже пятую ночь проводят вместе». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 30-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 1-ին.
- ↑ «Подружившихся козла Тимура и тигра Амура просят расселить». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 3-ին.
- ↑ «WWF: тигр будет дружить с козлом в Приморье, пока не проголодается». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 26-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 3-ին.
- ↑ «Козёл Тимур в Приморье завтракает только в присутствии тигра Амура». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 3-ին.
- ↑ «Приморский сафари-парк открыл счёт для помощи Тимуру и Амуру». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 3-ին.
- ↑ «Тигр Амур и козёл Тимур из Приморья появились в Instagram». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 3-ին.
- ↑ «Тигр Амур и козёл Тимур из Приморского парка появились в соцсетях». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 3-ին.
- ↑ «Тигра Амура и козла Тимура разлучат на время «свадьбы» хищника». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 3-ին.
- ↑ «Тигр Амур потрепал друга Тимура за наглость, у козла - шок и царапины». РИА Новости. 29 января 2016. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ սեպտեմբերի 19-ին. Վերցված է 31 августа 2016-ին.
- ↑ «Тигра Амура навсегда изолируют от козла Тимура». Lenta.ru. 6 мая 2016. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 16 декабря 2016-ին.
- ↑ «ОБРАЩЕНИЕ ОПЕКУНА КОЗЛИКА ТИМУРА». Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ նոյեմբերի 8-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
- ↑ «Тигр Амур и козёл Тимур: 5 причин дружбы хищника с жертвой». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 3-ին.
- ↑ «Эксперт объяснил феномен дружбы Тимура и Амура». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 3-ին.
- ↑ ««Просто тигр был накормлен». История Амура и Тимура оказалась фейком». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 25-ին.
- ↑ «Очередной фейк об Амуре и Тимуре». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ սեպտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 26-ին.
- ↑ «Чудес не бывает: очередные козёл и тигр не ужились». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ ապրիլի 20-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 20-ին.
- ↑ «Ученый: тигр Амур съест козла Тимура, как только тот проявит страх». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 1-ին.
- ↑ «Виктор Юдин: «Дружба Амура и Тимура — позор для тигриного рода»». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 1-ին.
- ↑ «Туристы из Москвы и США приезжают посмотреть на дружбу козла и тигра». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 1-ին.
- ↑ ««Умнее человека». О дружбе козла Тимура и тигра Амура снимут фильм». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 1-ին.
- ↑ «Дети на «Первозданной России» создадут мультфильм об Амуре и Тимуре». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 1-ին.
- ↑ «В Хабаровске представят мюзикл о первой любви Тимура и Амура». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 1-ին.
- ↑ «Мюзикл об Амуре и Тимуре». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 29-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 10-ին.
- ↑ Проект памятника Амуру и Тимуру представили в Москве Արխիվացված 2016-08-22 Wayback Machine // «Вечерняя Москва», 8.07.2016.
- ↑ Памятник дружбе Արխիվացված 2016-07-13 Wayback Machine // Интерфакс, 11.07.2016.