Աբու Աբբաս Աբդալլահ իբն Մուհամմադ ալ-Սաֆֆահ

Աբու Աբբաս Աբդալլահ իբն Մուհամմադ ալ-Սաֆֆահ; արաբ․՝ أبو العباس عبد الله بن محمد السفّاح‎‎‎‎
Արաբական խալիֆա
Թագադրում	749
Հանձնում	754
Ծնվել է՝	722
Ծննդավայր	Հումեիմա, Էլ-Կուվայրա, Էլ-Կուվայրա, Ակաբայի մարզ, Հորդանան
Մահացել է՝	754 բնական մահով
Վախճանի վայր	Անբար, Աբբասյան խալիֆայություն
Նախորդ	Մրվան II
Հաջորդող	Աբու ալ-Մանսուր
Տոհմ	Աբբասյաններ
Հայր	Մուհամմադ իբն Ալի իբն Աբդալլահ
Մայր	Rayta bint Obaidullah Al Harithi?
Երեխաներ	Muhammad bin Abu Al-Abbas Al-Saffah? և Rayta bint al-Saffah?
Հավատք	իսլամ

Աբու Աբբաս Աբդալլահ իբն Մուհամմադ ալ-Սաֆֆահ (նաև՝ Աբու Աբբաս աս-Սաֆֆահ, արաբ․՝ أبو العباس عبد الله بن محمد السفّاح‎‎‎‎, 722^[1], Հումեիմա, Էլ-Կուվայրա, Էլ-Կուվայրա, Ակաբայի մարզ, Հորդանան - 754^[1], Անբար, Աբբասյան խալիֆայություն), արաբական խալիֆա (750-754), Աբբասյանների հարստության առաջին ներկայացուցիչը և Աբբասյան խալիֆայության հիմնադիրը, Մուհամեդ մարգարեի հորեղբայր Աբբասի ծոռը, Աբու ալ-Մանսուրի ավագ եղբայրը։

Կենսագրություն

Աբու ալ-Աբբասը աբբասյանների ընդհատակյա գործողությունների մեջ չի նկատվել ակտիվ մասնակցությամբ մինչև Երրորդ ֆիտնայի վերջին օրերը։ Տոհմի առաջնորդ և իմամ դարձել է՝ իր համար միանգամայն անսպասելիորեն, այն բանից հետո, երբ աբբասյանների գործող առաջնորդը, նրա հորեղբայր Իբրահիմ իբն Մուհամմադը, Մրվան II-ի հրամանով 749 թվականի հոկտեմբերի սկզբին ձերբակալվել է և մահացել է Խառանի բանտերից մեկում։

Աբու ալ-Աբբասը իր եղբայրների և հորեղբայրների հետ Հումեիմայից Կուֆա տեղափոխվելուց հետո, մեկ ամսից ավել գաղտնի ապրում է Աբու Սալամայի մոտ, մինչև ուրբաթօրյա աղոթքի ժամանակ՝ հոկտեմբերի 30-ին ընդունում է խալիֆայի տիտղոսը^[2]։

Աբու Մուսլիմի ապստամբություն

Աբբասյանների ապստամբությունը սկսվել է 747 թվականի հունիսի 9-ին։ Ապստամբության կենտրոնը դառնում է Մերվի օազիսը։ Ապստամբությունն Աբբասյանների հանձնարարությամբ, որոնց ղեկավարն այդ ժամանակ իրեն ամբողջ մուսուլմանական ումմայի առաջնորդ հռչակած Իբրահիմ իբն Մուհամմադն էր, անմիջականորեն ղեկավարում է ծագումով պարսիկ, Օմայյանների դեմ ատելությամբ լցված Աբու Մուսլիմը, որը որպես Աբբասյանների գաղտնի խմբավորման անդամ, 743 թվականին ձերբակալվել էր իշխանության կողմից, սակայն հետագայում ազատ արձակվել^[2]։

Աբու Մուսլիմի հրամանով սև շորեր հագած ապստամբները հունիսի 9-ի վաղ առավոտյան վառում են խարույկները և բարձրացնում սև դրոշները։ Սևը հենց այդ ժամանակվանից դառնում է Աբբասյանների պաշտոնական գույնը^[2]։

Խալիֆա Մրվան II-ը, ստանալով ապստամբության լուրը, 748 թվականին իր զորքերն ուղարկում է ապստամբների դեմ։ Սակայն նրա միակ հաջողությունը լինում է այն, որ կարողանում է գերել Իբրահիմին և բանտում սպանել տալ նրան։ Իբրահիմին փոխարինում է նրա եղբորորդին՝ Աբու ալ-Աբբասը, որը ստանձնում է ապստամբության ընդհանուր ղեկավարությունը^[2]։

Ապստամբները հաջողությամբ ետ են մղում խալիֆային հավատարիմ զորքերի հարձակումները և 748 թվականին անցնում վճռական գործողությունների։ Նրանք գրավում են Նիշապուր, Ռեյ, Նիհավանդ և այլ կարևոր քաղաքները, ամբողջ Իրանը և առաջ շարժվելով արևմտյան ուղղությամբ, 749 թվականին ներխուժում են Իրաք և գրավում Կուֆան^[2]։

Ապստամբների և խալիֆայական զորքերի միջև վռական ճակատամարտը տեղի է ունեցել 750 թվականին, Միջագետքում, Մեծ Զաբ գետի ափին։ Ապստամբական ուժերը, որ ղեկավարում էր Աբու ալ-Աբբասի հորեղբայրը, հաղթանակ են տանում, գրավում Հարրանը, որը խալիֆայի նստավայրն էր, և ապրիլի 26-ին մտնում Դամասկոս^[2]։

Պարտությունից հետո խալիֆա Մրվան II-ը այլևս անկարող է լինում որևէ դիմադրություն ցույց տալ Աբբասյան զորքերին, ուստի դիմում է փախուստի դեպի Եգիպտոս, հույս ունենալով այստեղ հաստատվել, նոր զորք հավաքել և ճնշել ապստամբներին։ Սակայն Եգիպտոսում էլ նրա դեմ են դուրս գալիս ղպտիները, որոնց էլ միանում են տեղական արաբական կայազորները։ Մրվանը հեռանում է Գիզա, բայց այստեղ 750 թվականի օգոստոսի 5-ին բռնվում է նրան հետապնդող Աբբասյան զորքերի կողմից և սպանվում։ Օմմայյան վերջին խալիֆա Մրվան II-ի գլուխը որպես ընծա ուղարկվում է արդեն խալիֆա հռչակված Աբու ալ-Աբբասին^[2]։

Աբբասյան հարստության հաստատումը

Աբբասյանների իշխանության գլուխ գալով Արաբական խալիֆայությունում հաստատվում է երրորդ հարստությունը։ Երբ Աբբասյանները կազմակերպում են ապստամբություն Օմայյանների դեմ, նրանք առանց սպասելու վերջնական հաղթանակին և Օմայյանների տապալմանը, 749 թվականին գրավելով Կուֆան, Աբու ալ-Աբբասին հռչակում են խալիֆա։ Աբու ալ-Աբբասը 749 թվականի հոկտեմբերի 30-ին նրա կողմնակիցների կողմից Կուֆա քաղաքի գլխավոր մզկիթում հռչակվում է խալիֆա։ Ամենուր Օմայյանների սպիտակ դրոշները իջեցվում են և փոխարինվում են սև դրոշներով^[2]։

Աբու ալ-Աբբասը դառնալով խալիֆա, իրեն կոչում է «աս-Սաֆֆահ», որը նշանակում է «առատաձեռն»։ Անվանակոչումը կապված է այն բանի հետ, որ Աբու ալ-Աբբասը դառնալով խալիֆա, Կուֆայի մզկիթում իր առաջին խուտբայի ժամանակ մեծ խոստումներ է տալիս հպատակներին։ Նա հրապարակավ հայտարարում է, որ նրանց կդարձնի ամենաերջանիկը, կթեթևացնի ծանր հարկերը, Դամասկոսը այլևս չի լինի խալիֆայության մայրաքաղաքը, նրա փոխարեն աթոռանիստ քաղաքը կդառնա Կուֆան և այլն^[2]։

Կա նաև «աս-Սաֆֆահ»-ի բացատրության այլ տարբերակ ևս։ Այն թարգմանում են որպես «Արյունահեղ», նկատի ունենալով այն բազում սպանությունները, որ նա իրագործեց իր խալիֆա դառնալուց անմիջապես հետո^[2]։

Աբու ալ-Աբբասը խալիֆայությունը կառավարել է 750-754 թվականներին և մահացել ծաղիկ հիվանդությունից^[2]։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Encyclopædia Britannica
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 «Արաբական երկրների պատմություն», Նիկոլայ Հովհաննիսյան, Երևան, 2003, էջ 164-174.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Աբու Աբբաս Աբդալլահ իբն Մուհամմադ ալ-Սաֆֆահ» հոդվածին։

[_63af75df883da27a-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Encyclopædia Britannica

[Հովհաննիսյան-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 «Արաբական երկրների պատմություն», Նիկոլայ Հովհաննիսյան, Երևան, 2003, էջ 164-174.

[1]

[2]