Քրոնիկ միելոիդային լեյկեմիա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Քրոնիկ միելոիդային լեյկեմիա
Տեսակհիվանդության կարգ
Բժշկական մասնագիտությունուռուցքաբանություն
ՀՄԴ-10C92.1
 Chronic myeloid leukemia Վիքիպահեստում

Քրոնիկ միելոիդային լեյկեմիա (ՔՄԼ, քրոնիկ միելոիդ լեյկեմիա), արյան սպիտակ բջիջների ուռուցք։ Սա լեյկոզի տեսակ է, որը բնութագրվում է ոսկրածուծում փոփոխված միելոիդ բջիջների արագացված և չվերահսկվող կիսմամբ և դեպի արյուն անցմամբ։ ՔՄԼ-ն արյունաստեղծ համակարգի կլոնալ հիվանդություն է, որի հիմնական արտահայտությունը հանդիսանում է արյան մեջ մեծ քանակությամբ հասուն գրանուլոցիտների (նեյտրոֆիլ, էոզինոֆիլ, բազոֆիլ) և նրանց նախորդների հայտաբերումը։ Սա միելոպրոլիֆերատիվ ուռուցք է ասոցացված Ֆիլադելֆյան քրոմոսոմի հետ (քրոմոսոմային տրանսլոկացիա)։

Ներկայումս ՔՄԼ-ն բուժվում է թիրոզին կինազայի ինհիբիտորներով, որոնց կիրառումը 2001 թվականից սկսած բավականին երկարացրել է ՔՄԼ ունեցող հիվանդների ապրելիությունը։ Այս դեղամիջոցների կիրառումը ունեցել է հեղափոխական նշանակություն հիվանդության բուժման մեջ և լավացրել է հիվանդների կյանքի որակը, ի տարբերություն նախկինում կիրառվող քիմիոթերապևտիկ դեղամիջոցների։

Արևմտյան երկրներում, ՔՄԼ-ն կազմում է մեծահասակների մոտ հայտնաբերվող լեյկեմիաների 15-25%-ը և 14%-ը ընդհանուր լեյկեմիաների մեջ (ներառյալ մանկական պոպուլյցիան, որտեղ ՔՄԼ-ն ավելի քիչ է հայտնաբերվում)[1]։

Ախտանշաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՔՄԼ-ի արտահայտման ձևը կախված է ախտորոշման ժամանակ հիվանդության փուլից, որովհետև հայտնի են դեպքեր, երբ հիվանդության որոշ փուլեր բացակայել են[2]։

Հիվանդների 90%-ի մոտ ախտորոշումը դրվում է քրոնիկական փուլում, որը սովորաբար անախտանիշ է։ Այն կարող է հայտնաբերվել արյան լաբորատոր քննության ժամանակ արյան սպիտակ բջիջների քանակի աճով։ Ինչպես նաև հնարավոր է հեպատոսպլենոմեգալիայի ախտանիշների առկայություն և որպես դրա արդյունք ցավի առկայություն ձախ ենթակողային շրջանում։ Երբեմն մեծացած փայծաղը կարող է ճնշել ստամոքսին, որը կհանգեցնի ախորժակի կորուստի և քաշի անկման։ Հիվանդությունը կարող է դրսևորվել նաև թեթև ջերմությամբ և գիշերային արտահայտված քրտնարտադրությամբ, որը պայմանավորված է նյութափոխանակության բազալ մակարդակի բարձրացմամբ[2]։

10 %-ից քիչ դեպքրում հիվանդությունը հայտնաբերվում է ակսելերացիայի փուլում, երբ հիմնական ախտանիշներ են արյունահոսությունները, պետեխիաները և էկխիմոզները։ Այս հիվանդների մոտ ջերմության բարձրացումը հիմնականում պայմանավորված է օպորտունիստական վարակներով[2]։

Որշ հիվանդների մոտ ախտորոշումը լինում է բլաստային փուլում, երբ հիմնական ախտանիշներ են հանդիսանում տենդը, որսկրերի ցավը, ինչպես նաև ոսկրածուծի արտահայտված ֆիբրոզը[2]։

Պատճառագիտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շատ դեպքերում հնարավոր չի լինում հայտնաբերել հիվանդության զարգացման որևէ կոնկրետ պատճառ[3]։

Ռիսկի գործոններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՔՄԼ-ն առավել հաճախ հանիպում է տղամարդկանց մոտ (տղամարդ-կին հարաբերությունը հավասար է 1,4։1), հիմնականում հայտնաբերվում է մեծահասակների մոտ, հիվանդության միջին տարիք է համարվում 65-ը։ Ենթադրվում է, որ կապ կա հիվանդության զարգացման և իոնիզացնող ճառագայթման մեջ, քանի որ Հիրոսիմայի և Նագասակիի միջուկային ռմբակոծությունից փրկվածների մոտ հիվանդությունը զարգացել է 50 անգամ ավելի շատ։ Հիվանդությունը իր գագաթնակետին է հանում սկսվելուց հետո 10-րդ տարում[3]։

Ախտածագումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆիլադելֆիան քրոմոսոմի առաջացումը ցույց տվող գրաֆիկ

ՔՄԼ-ն հանդիսանում է առաջին չարորակ ուռուցքը, որը պայմանավորված է կոնկրետ գենետիկ արատով (քրոմոսոմային տրանսլոկացիան է՝ Ֆիլադելֆյան քրոմոսոմի առաջացմամբ)։ Ֆիլադելֆյան քրոմոսոմը իր անվանումը ստացել է ի պատիվ Ֆիլադելֆայի (Քաղաք ԱՄՆ-ի Փենիլվանիա նահանգում), որտեղ առաջին անգամ իրականացվել են մուտանտ քրոմոսոմի ուսումնասիրությունները։ Ուսումնասիրությունները իրականացրել են Պիտեր Նոուելը՝ Փենսիլվանիայի համալսարանից և Դեյվիդ Հանգերֆորդը Ֆոքս Չեյզի ուռուցքաբանական կենտրոնից[4]։

Այս ռեցիպրոկ տրանսլոկացիայի ժամանակ իրենց կոնկրետ հատվածներով փոխանակվում են 9-րդ և 22-րդ քրոմոսոմները, ինչի արդյունքում 22-րդ քրոմոսոմի վրա իրար կողքի են հայտնվում BCR գենը (22-րդ քրոմոսոմից) և ABLգենը (9-րդ քրմոսոմից) և առաջանում է BCR-ABL գենը։ Նորմայում ABL գենը կոդավորում է թիրոզին կինազ, որը սովորաբար դիմերանում է աճի գործոններով, հետագայում ինքնաֆոսֆորիլացվում է և իր հերթին սկսում է ֆոսֆորիլացնել միտոտիկ ազդանշանման ուղու սպիտակուցներին։ Քանի որ նորմայում ABL գենը սինթեզում է թիրոզին կինազ, հիվանդության ժամանակ առաջացող ոչ նորմալ գենի առաջացրած սպիտակուցը նույնպես թիրոզին կինազ է լինում, սակայն արդեն մշտապես ակտիվ[5][6]։

BCR-ABL գենից սինթեզվում է մշտապես ակտիվ թիրոզին կինազա և չի պահանջում ակտիվացում այլ միջնորդների կողմից, արդյունքում մշտապես ակտիվ է լինում բջջային ցիկլի սպիտակուցային կասկադը՝ արագացնելով բջիջների միտոտիկ կիսումը։ Բացի այդ BCR-ABL գենը արգելակում է ԴՆԹ-ի վերականգնման գործընթացը ինչի արդյունքում առաջանում է անկայուն գենետիկական նյութ, որի հետևանքով բջիջը դառնում է ենթակա նոր մուտացիաների զարգացման։ BCR-ABL գենը և իրենից սինթեզվող սպիտակուցը համարվում են քրոնիկ միելոիդ լեյկեմիայի (ՔՄԼ) հիմնական պաթոլոգիական օղակը։

BCR-ABLգենի ուսումնասիրությունից և իր թիրոզին կինազա սինթեզելու նշանակության բացահայտումից հետո, ներկայումս կիրառում է թիրախային թերապիա՝ օգտագործելով BCR-ABL գենի սպիտակուց թիրոզին կինազայի ինհիբիտորներ (իմատինիբ), ինչը ապահովում է ՔՄԼ-ի կայուն ախտադադար՝ մեկ անգամ ևս ցույց տալով BCR-ABL գենի կենրոնական նշանակությունը հիվանդության զարգացման մեջ[6]։

Նկարը ցույց է տալիս, թե որ բջջային մակարդակում մուտացիան կհանգեցնի ՔՄԼ-ի զարգացման

Ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քրոնիկ միելոիդ լեյկեմիայով 4 տարեկան հիվանդի արյան պատկեր
Ծայրամասային արյան պատկեր, լեյկոֆորմուլայի ձախ թեքմամբ

Արյան ընդհանուր հետազոտությունը, որի ժամանակ հայտնաբերվում է բոլոր տեսակի գրանուլոցիտների քանակի աճ, այդ թվում նաև հասուն միելոիդային բջիջների, հանդիսանում է ՔՄԼ-ի առկայության կասկածի հիմք։ ՔՄԼ-ի ժամանակ գրեթե միշտ ավելանում է բազոֆիլների և էոզինոֆիլների քանակը, ինչը հնարավորություն է տալիս տարբերակիչ ախտորոշում իրականացնել ՔՄԼ-ի և լեյկեմոիդ ռեակցիայի միջև։ ՔՄԼ-ի ախտորոշման ժամանակ հաճախ իրականացվում է ոսկրածուծի բիոպսիա, սակայն, միայն ոսկրածուծի մորֆոլոգիական պատկերի ստացումը բավական չէ ՔՄԼ-ի վերջնական ախտորոշման համար և վերջնական ախտորոշումը դրվում է այն ժամանակ, երբ բջջաբանական հետազոտության ժամանակ in situ (տեղում) ֆլուորեսցենտ հիբրիդիզացիայով հայտնաբերվում է t (9;22) (q34;q11.2) տրանսլոացիան և Ֆիլադելֆյան քրոմոսոմը, ինչպես նաև BCR-ABL գենի ուսումնասիրում են ՊՇՌ մեթոդով[7]։

Գոյություն ունի նաև այսպես կոչված Ֆ-բացասական ՔՄԼ։ Նման դեպքերում ՔՄԼ ունեցող հիվանդների մոտ չի հայտնաբերվում Ֆիլադելֆյան քրոմոսոմը, ինչի հիմնական պատճառը հանդիսանում է հիվանդների մոտ բազմակի քրոմոսոմային անոմալիաների առկայությունը, որոնք թաքցնում են t (9;22) (q34;q11.2) մուտացիային, կամ էլ մուտացիան հայտնաբերվում է միայն FISH (In sitг ֆլուորեսցենտային հիբրիդիզացիա) կամ ՊՇՌ հետադարձ տրանսկրիպցիայով, բայց չի հայտնաբրվում կարիոտիպի հիմնական հետազոտության ժամանակ[8]։ Որոշ դեպքերում, երբ հիվանդների մոտ բացակայում է հիվանդության մոլեկուլային ապացույցների առկայությունը, ախտորոշվում է չդիֆերենցված միելոդիսպլաստիկ/միելոպրոլիֆերատիվ խանգարում, քանի որ նման դեպքերում կլինիկական ընթացքը նույնպես ունենում է որոշակի տարբերություններեր ՔՄԼ-ից[7][9]։

Կարևոր է ՔՄԼ-ի և լեյկեմոիդ ռեակցիայի տարբերակիչ ախտորոշումը, քանի որ դրանք արյան քսուքի վրա կարող են ունենալ նույն տեսքը։

Դասակարգում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՔՄԼ-ի ընթացքը սովորաբար բաժանվում է երեք փուլի և դասակարգման հիմքում ընկած է կլինիկական ընթացքի և լաբորատոր ախտանիշների տարբերությունը։ ՔՄԼ-ն սովորաբար անցնում է երեք փուլ՝ խրոնիկական փուլ, ակսելերացիայի փուլ և բլաստային կրիզի փուլ։ Քրոնիկական փուլը ընթանում է մի քանի տարի և լինում է անախտանիշ բուժման բացակայության դեպքում անցում է կատարում ակսելերացիայի փուլի և ի վերջո հանգում բլաստային կրիզի։ Բլաստային կրիզը համարվում է ՔՄԼ-ի վերջնական փուլը և իր կլինիկայով հիշեցնում է սուր լեյկեմիայի։ Քրոնիկական փուլից Ակսելերացիայի և հետագայում բլաստային կրիզի անցման համար շարժիչ ուժ են հանդիսանում նոր քրոմոոմային մուտացիաների ձեռքբերումը[5]։ Որոշ հիվանդների մոտ ախտորոշումը կարող է դրվել արդեն ակսելերացիայի փուլում[7]։

Խրոնիկական փուլ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիվանդների 85% դեպքում ՔՄԼ-ն ախտորոշվում է քրոնիկական փուլում։ Այս փուլում հիվադները սովորաբար ախտանիշներ չեն ունենում, կամ ունենում են թեթև ախտանիշներ, օրինակ ցավ ձախ ենթակողային շրջանում, կամ որովայնի լցվածության զգացում։ Խրոնիկական փուլի ընթացքը և տևողությունը կախված է նրանից, թե երբ է դրվել ախտորոշումը և ինչ բուժում է իրականացվել ախտորոշումը դնելուց հետո։ Ի վերջո արդյունավետ բուժման բացակայության դեպքում խրոնիկական փուլից անցում է կատարվում Ակսելերացիայի փուլի[7]։

Ակսելերացիայի փուլ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ակսելերացիայի փուլի ախտորոշման չափանիշները կարող են տարբեվել, սակայն սովորաբար օգտագործվում են կամ Տեխասի համալսարանի Անդերսոնի անվան ուռուցքաբանական կենտրոնի առաջարկած չափանիշները, կամ ԱՀԿ-ի առաջարկած չափանիշները։ Վերջինս ունի ավելի լայն կիրառում և ըստ դրա ակսելերացիայի փուլի ախտորոշումը դրվումէ, եթե համապատասխանում է 1-ից ավելի չափանիշ կամ արյունաբանական-բջջաբանական չափանիշներից, կամ թիրոզին կինազայի ինհիբիտորների ժամանակավոր պատասխանի չափանիշներից։

  • Արյունաբանական-բջջաբանական չափանիշներ
    • Մշտապես բարձր կամ աճող լեյկոցիտների քանակ (> 10 × 109/L), չի պատասխանում բուժմանը
    • Սպլենոմեգալիա, չի պատասխանում բուժմանը
    • Մշտական թրոմբոցիտոզ (> 1000 × 109/L), չի պատասխանում բուժմանը
    • Մշտական թրոմբոցիտոպենիա (< 100 × 109/L), չի պատասխանում բուժմանը
    • ≥ 20% բազոֆիլ ծայրամասային արյան մեջ
    • 10―19% բլաստոցիտ ծայրամասային արյան մեջ և/կամ ոսկրածուծում
    • նոր ավելացած քրոմոսոային անոլամիաներ արդեն ախտորոշված Ֆիլադելֆյան քրոմոսմից բացի (երկրրդ ֆիլադելֆյան քրոմսոմ, տրիսոմիա-8,տրիսոմիա-19, իզոքրոմոսոմ17q), բարդացած կարիոտիպ և 3q26.2 անոմալիա
    • Բուժման ժամանակ ի հայտ եկող յուրաքանչյուր նոր քրոմոսոմային անոմալիա Ֆ-դրական քրոմոսոմների վրա
  • Թիրոզին -Կինազայի ինհիբիտոների ժամանակավոր պատասխանի չափանիշներ
    • Արյունաբանական կայունույթուն կամ լիարժեք արյունաբանական պատասխանի հասնելու անհնարինություն ԹԿԻ-ի առաջին անգամ կիրառումից հետո
    • Յուրաքանչյուր արյունաբանական, բջջաբանական կամ մոլեկուլային ախտանիշի առկայություն երկորդ անգամ ԹԿԻ-ի կիրառումից հետո։
    • ԹԿԻ-ով բուժման ժամանակ BCR-ABL1 գենում երկու կամ ավելի նոր մուտացիաների առաջացում։

Հիվանդի մոտ ախտորոշվում է ակսելերացիայի փուլ եթե առկա է վերը նշված ախտանիշներից որևէ մեկը։ Ակելերացիայի փուլի ախտորոշումը ազդարարում է, որ հիվանդությունը ձեռք է բերում ավելի չարորակ ընթացք և մոտենում բլաստային կրիզի փուլին։ Այս փուլում սովորաբար կիրառվող դեղորայքի արդյունավետությունը ցածր է լինում[9]։

Բլաստային կրիզի փուլ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բլաստային կրիզի փուլը համարվում է ՔՄԼ-ի վերջնական փուլ, և իր կլինիկայով նմանվում է սուր լեյկեմիայի, արագ պրոգրեսիվում է և սովորաբար հիվանդները ունենում են ցածր ապրելություն[7]։ Բլաստային կրիզ ախտորոշվում է, եթե առկա է հետևյալ ախտանիշներից որևէ մեկը[10]։

  • >20% բլաստոցիտ արյան մեջ կամ ոսկրածուծում
  • Բլաստոցիտների արտաոսկրածուծային պրոլիֆերացիա

Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՔՄԼ-ի վերջնական բուժումը համարվում է ոսկրածուծի կամ ալոգեն ցողունային բջիջիների փոխպատվաստումը։ Բացի դրանից գոյություն ունի նաև քՄԼ-ի բուժման 4 հիմնական ուղղություն, որոնք են Թիրոզին կինազայի ինհիբիտորների կիրառումը, միելոսուպրեսիան և լեյկոֆորեզը (ուղղված է բուժումը վաղ սկսելու դեպքում լեյկոցիտոզի դեմ), սպլենէկտոմիան և ինտերֆերոն ալֆա2b-ով բուժումը[11]։ Չնայած նրան, որ հիմնականում կանանց ռեպրոդուկտիվ տարիքին բնորոշ չէ ՔՄԼ-ի առաջացումը, ամեն դեպքում անգամ հղի կանանց մոտ հնարավոր է բուժում իրականացնել ցիտոկին ինտերֆերոն-ալֆայի կիրառմամբ[12]։

Բուժումը քրոնիկ փուլում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նախկինում ՔՄԼ-ի քրոնիկ փուլի բուժման մեջ ակտիվորեն կիրառվել են հակամետաբոլիտային դեղերը (ցիտարաբին, հիդրօքսիուրեա), ալկիացնող ագենտներ, ինտերֆերոն ալֆա 2b և ստերոիդներ, սակայն 2000-ականներից սկսված, դրաք փոխարինվել են BCR-ABL թիրոզին կինազայի ինհիբիտորներով[13], որոնք հատուկ թիրախավորում են ֆիլադելֆյան քրմոսոմի վրա առկա BCR-ABL գենից սինթեզվող մշտապես ակտիվ թիրոզին կինազային։ Չնայած նրան, որ ներկայումս դասական հակաքաղցկեղային միջոցները փոխարինվել են Թիրոզին կինզայի ինհիբիտրնրով, այնուամենայնիվ որոշ դեպքերում դեռևս օգտագործվում է հիդրօքսիուրեան, որի միջոցով իջեցվում է լեյկոցիտների բարձր քանակը, թիրոզին կինազայի ինհիբիտրերից օրինակ իմատինիբով բուժման ժամանակ․ տվյալ դեպքում հիդրօքսիուրեան հանդիսանում է նախընտրելի միելոսուպրեսիվ միջոց քանի որ հարաբերականորեն զուրկ է լեյկեմիոգեն ազդեցությունից և հետևաբար նվազեցնում է բուժման ընթացքում երկրոդային արյան չարորակ նորագոյացությունների ռիսկը[14]։ IRIS ծրագրի երկարատև ուսումնասիրությունը և համեմատությունը ինտրֆերոն/ցիտարաբին համակցմամբ բուժման և թիրոզին կինազայի ինհիբիտորներից իմատինիբով բուժման մեջ, ցույց է տվել ԹԿԻ-ի բացարձակ գերազանցությունը արդեն իսկ գոյություն ունեցող բուժման հանդեպ[15]։

Իմատինիբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դեղմիջոցների նոր դասից առաջին ներկայացուցիչը հանդիսանում է իմատինիբ մեզիլատը (վաճառքային անվանումը Gleevec or Glivec), հաստատված ԱՄՆ-ի Սննդի և դեղերի վարչության կողմից։ Պարզվել է որ իմատինիբը խոչընդոտում է ՔՄԼ-ի առաջընթացը հիվանդների մեծամասնության (65-75%) մոտ, որի շնորհիվ հիվանդների մոտ հասնում են առողջական այնպիսի վիճակի, երբ առաջացող լեյկոցիտների քանակը մետենում է նորմային։ Քանի որ գրեթե բոլոր հիվանդների մոտ պահպանվում են լեյկեմիկ բջիջներ (հետադարձ ՊՇՌ-ով հայտնաբերվող) ուստի հիվանդության բուժումն իրականացվում է դեղերի կիրառմամբ անհայտ ժամանակահատվածով։ Իմատինիբի հայտնաբերումից հետո ՔՄԼ-ն հանդիսանում է առաջին չարորակ հիվանդությունը, որի ստանդարտ դեղորայքային բուժումը կարող է ապահովել հիվանդների կյանքի նորմալ տևողության[16]։

Դազատինիբ, նոլիտինիբ, ռադոտինիբ, բոսուտինիբ ասցիմինիբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իմատինիբի հանդեպ դիմակայության զարգացումը շրջանցելու համար ավելի ուշ ստեղծվել են ևս չորս նոր դեղամիջոցներ։ Առաջինը դազատինիբն է, որը թիրախավորում է մի քանի այլ գեներ նույպես և որպես արդյունք BCR-ABL գենը ավելի ուժեղ է արգելակվում։ Այս դեղամիջոցը հաստատվել է 2007 թվականին ԱՄՆ-ի սննդի և դեղորայքի վարչության կողմից և կիրառվե է այն հիվանդների մոտ որոնց դեպքում իմատինիբը կամ անարդյունավետ է եղել կամ հիվանդները ունեցել են անհատական անտանելիություն տվյալ դեղի հանդեպ։ Հաջորդ նոր ստեղծված ԹԿԻ-ն եղել է նոլիտինիբը, որը հաստատվել և օգտագործվել է նույն ցուցումներով։ 2010 թվականին ազատինիբը և նոլիտինիբը նույնպես դասվել են ՔՄԼ-ի սկզբնական փուլի բուժման առաջին գծի դեղամիջոցների շարքին։ 2012 թվականին հայտնաբերվել և հաստատվել է ռադոտինիբը Հարավային Կորեայում և օգտագործվել է իմտինիբի ազդեցության ոչ արդյունավետ լինելու կամ հիվանդների անհատական անհանդուրժողականության դեպքում։ Բոսուտինիբ ստացել է ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի հաստատումը 2012 թվականի սեպտեմբերի 4-ին և 2013 թվականի մարտի 27-ից կիրառվել է համապատասխանաբար Ֆ-դրական քրոմոսոմով ՔՄԼ ունեցող մեծահասկաների բուժման մեջ[17], երբ նախկինում բուժումը ցանկալի արդյունք չի ունեցել կամ հիվանդն ունեցել է անտանելիություն։

Ասցիմինիբի (սցեմբլիքս) բժշկական կիրառման համար հաստատվել է 2021 թվականի հոկտեմբերին[18]

Դեղորայք-կայուն ՔՄԼ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չնայած իմատինիբի համեմատությամբ դրսևորված բավականին դրական կողմերին, այնուամենայնիվ ոչ դազատինիբը, ոչ նոլիտինիբը չեն կարող հաղթահարել դեղորայքային կայունությունը, որը առաջանում է հիվանդների մոտ BCR-ABL1 գենում T315I մուտացիայի հետևանքով։ Այս մուտացիայի ժամանակ 135 դիրքում թրեոնին ամինաթթուն փոխարինվում է իզոլեյցինով։

2007 թվականին Chemgenex ընկերությունը ՔՄԼ-ի բուժման նոր պրեպարատի հայտնաբերման իր հետազոտությունները հրապարակեց փոքր ինչ շուտ, հետազոտման 2/3-րդ փուլում։ Այս ընկերությունը իրականացնում էր օմացետաքսինով բուժման արդյունավերության ուսումնասիրություններ, սակայն հայտնաբերել էին, որ իմատինիբի հանդեպ կայունություն ունեցող հիվանդների մոտ առկա էր T315I մուտացիա[19][20]։ Այս հետազոտությունը շարունակվել է մինչև 2014 թվական, իսկ 2012 թվականին ԱՄՆ-ի սննդի և դեղորայքի կազմակերպության կողմից օմացետաքսինը ընդգրկվել է ՔՄԼ-ի բուժման մեջ և օգտագործվել է այլ քիմիոթերապևտիկ դեղերի հանդեպ կայունության զարգացման դեպքում[21][22]։

ARIAD դեղաբանական կազմակերպությունները հետազոտելով թիրոզին կինազայի ինհիբիտորների առաջին և երկրորդ սերունդների քիմիական կառուցվածքները, կարողացել են ստեղծել մի նոր ինհիբիտոր, որը առաջին անգամ էֆֆեկտիվորեն ազդել է T315I մուտացիայի վրա, ինչպես նաև բոլոր այլ հայտնի մուտացիաների վրա, որոնք ուներ BCR-ABL գենը։ Այդ դեղամիջոցը՝ պոնատինիբը, հաստատվել և օգտագործման է անցել 2012 թվականի դեկտեմբերից և հիմնականում կիրառվել է ՔՄԼ ունեցող այն հիվանդների մոտ, որոնք ախտորոշվել են հիվանդության սկզբնական փուլում։

Կանխատեսում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մինչև թիրոզին կինազայի ինհիբիտորների հայտնաբերումը, ՔՄԼ-ով հիվանդների միջին ապրելիությունը ախտորոշումից հետո եղել է 3-5 տարի[1]։

Թիրոզին կինազայի ինհիբիտորների կիրառումից հետո, հիվանդների ապրելիությունը բարձրացել է։ 2006 թվականից իմատինիբով բուժված 533 հիվանդների հետագա դիտարկումը ցույց է տվել, որ նրանց 89%-ի կյանքի տևողությունը բուժումից հետո գերազանցել է 5 տարին[23]։

Հաջորդ դիտարկումը կատարվել է 2011 թվականին և ուսումնասիրվող 832 հիվանդները, որոնք ընդունել են իմատինիբ, և ում մոտ հայտնաբերվել է կայուն բջջաբանական պատասխան, ցույց է տվել որ ընդհանուր ապրելիությունը բուժումից 8 տարի անց եղել է 95,2 %, իսկ պրոգրեսիվող լեյկոզից մահվան դեպքերը գրանցվել են 1 %-ից քիչ դեպքերում[16]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 Besa EC, Buehler B, Markman M, Sacher RA (2013 թ․ դեկտեմբերի 27). Krishnan K (ed.). «Chronic Myelogenous Leukemia». Medscape Reference. WebMD. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 3-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Besa EC, Buehler B, Markman M, Sacher RA (2013 թ․ դեկտեմբերի 27). Krishnan K (ed.). «Chronic Myelogenous Leukemia Clinical Presentation». Medscape Reference. WebMD. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 3-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 Provan D, Gribben JG (2010). «Chapter 7 Chronic myelogenous leukemia». Molecular Hematology (3rd ed.). Singapore: Wiley-Blackwell. էջ 76. ISBN 9781444318548.
  4. ↑ Nowell PC (August 2007). «Discovery of the Philadelphia chromosome: a personal perspective». The Journal of Clinical Investigation. 117 (8): 2033–5. doi:10.1172/JCI31771. PMC 1934591. PMID 17671636.
  5. ↑ 5,0 5,1 Faderl S, Talpaz M, Estrov Z, Kantarjian HM (August 1999). «Chronic myelogenous leukemia: biology and therapy». Annals of Internal Medicine. 131 (3): 207–19. doi:10.7326/0003-4819-131-3-199908030-00008. PMID 10428738. S2CID 46260906.
  6. ↑ 6,0 6,1 Hehlmann R, Hochhaus A, Baccarani M (July 2007). «Chronic myeloid leukaemia». Lancet. 370 (9584): 342–50. doi:10.1016/S0140-6736(07)61165-9. PMID 17662883. S2CID 1420863.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Tefferi A (2006). «Classification, diagnosis and management of myeloproliferative disorders in the JAK2V617F era». Hematology. American Society of Hematology. Education Program. 2006: 240–5. doi:10.1182/asheducation-2006.1.240. PMID 17124067.
  8. ↑ Savage DG, Szydlo RM, Goldman JM (January 1997). «Clinical features at diagnosis in 430 patients with chronic myeloid leukaemia seen at a referral centre over a 16-year period». British Journal of Haematology. 96 (1): 111–6. doi:10.1046/j.1365-2141.1997.d01-1982.x. PMID 9012696. S2CID 41243342.
  9. ↑ 9,0 9,1 Tefferi A, Thiele J, Orazi A, Kvasnicka HM, Barbui T, Hanson CA, և այլք: (August 2007). «Proposals and rationale for revision of the World Health Organization diagnostic criteria for polycythemia vera, essential thrombocythemia, and primary myelofibrosis: recommendations from an ad hoc international expert panel». Blood. 110 (4): 1092–7. doi:10.1182/blood-2007-04-083501. PMID 17488875. S2CID 7086172.
  10. ↑ Karbasian Esfahani M, Morris EL, Dutcher JP, Wiernik PH (May 2006). «Blastic phase of chronic myelogenous leukemia». Current Treatment Options in Oncology. 7 (3): 189–99. doi:10.1007/s11864-006-0012-y. PMID 16615875. S2CID 21092684.
  11. ↑ Besa EC, Buehler B, Markman M, Sacher RA (2013 թ․ դեկտեմբերի 27). Krishnan K (ed.). «Chronic Myelogenous Leukemia Treatment & Management». Medscape Reference. WebMD. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 4-ին.
  12. ↑ Shapira T, Pereg D, Lishner M (September 2008). «How I treat acute and chronic leukemia in pregnancy». Blood Reviews. 22 (5): 247–59. doi:10.1016/j.blre.2008.03.006. PMID 18472198.
  13. ↑ Kufe DW; Pollack RE; Weichselbaum RR; և այլք:, eds. (2003). «Tyrosine Kinase Inhibitors: Targeting Considerations». Holland-Frei Cancer Medicine (NCBI bookshelf book) (6th ed.). Hamilton, Ontario: B.C. Decker. ISBN 978-1-55009-213-4. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 27-ին.
  14. ↑ Besa EC, Buehler B, Markman M, Sacher RA (2013 թ․ դեկտեմբերի 27). Krishnan K (ed.). «Chronic Myelogenous Leukemia». Medscape Reference. WebMD. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 3-ին.
  15. ↑ DeAngelo DJ, Ritz J (January 2004). «Imatinib therapy for patients with chronic myelogenous leukemia: are patients living longer?» (PDF). Clinical Cancer Research. 10 (1 Pt 1): 1–3. doi:10.1158/1078-0432.CCR-1218-3. PMID 14734443. S2CID 1761631.
  16. ↑ 16,0 16,1 Gambacorti-Passerini C, Antolini L, Mahon FX, Guilhot F, Deininger M, Fava C, և այլք: (April 2011). «Multicenter independent assessment of outcomes in chronic myeloid leukemia patients treated with imatinib». Journal of the National Cancer Institute. 103 (7): 553–61. doi:10.1093/jnci/djr060. PMID 21422402.
  17. ↑ Kimura S, Ashihara E, Maekawa T (October 2006). «New tyrosine kinase inhibitors in the treatment of chronic myeloid leukemia». Current Pharmaceutical Biotechnology. 7 (5): 371–9. doi:10.2174/138920106778521532. PMID 17076652.
  18. ↑ «FDA approves Novartis Scemblix (asciminib), with novel mechanism of action for the treatment of chronic myeloid leukemia». Novartis (Press release). Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
  19. ↑ Jabbour E, Cortes JE, Giles FJ, O'Brien S, Kantarjian HM (June 2007). «Current and emerging treatment options in chronic myeloid leukemia». Cancer. 109 (11): 2171–81. CiteSeerX 10.1.1.605.7683. doi:10.1002/cncr.22661. PMID 17431887. S2CID 46509746.
  20. ↑ «Homoharringtonine (Omacetaxine Mepesuccinate) in Treating Patients With Chronic Myeloid Leukemia (CML) With the T315I BCR-ABL Gene Mutation». ClinicalTrial.gov (database record). Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 27-ին.
  21. ↑ «FDA approves Synribo for chronic myelogenous leukemia» (Press release). US Food and Drug Administration. 2012 թ․ հոկտեմբերի 26. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 27-ին.
  22. ↑ «FDA approves new orphan drug for chronic myelogenous leukemia» (Press release). US Food and Drug Administration. 2012 թ․ սեպտեմբերի 4. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 27-ին.
  23. ↑ Druker BJ, Guilhot F, O'Brien SG, Gathmann I, Kantarjian H, Gattermann N, և այլք: (December 2006). «Five-year follow-up of patients receiving imatinib for chronic myeloid leukemia». The New England Journal of Medicine. 355 (23): 2408–17. doi:10.1056/NEJMoa062867. PMID 17151364. S2CID 21772851.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դասակարգում
Արտաքին աղբյուրներ
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Քրոնիկ միելոիդային լեյկեմիա» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
Disease Ontology · LCCN: sh2004008307 · Microsoft: 2909519119 · NDL: 01217349 · NKC: ph138393
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Քրոնիկ_միելոիդային_լեյկեմիա&oldid=9485797» էջից