Վիտրուվյան մարդ

Վիտրուվյան մարդ; լատին․՝ Homo vitruvianus
տեսակ	գծանկար և mirror writing?
նկարիչ	Լեոնարդո դա Վինչի
տարի	մոտ 1491
բարձրություն	34.3
լայնություն	24.5
ուղղություն	Իտալական Վերածնունդ
գտնվում է	Բարսելոնա
հավաքածու	Ակադեմիայի պատկերասրահ
քաղաք	Վենետիկ
հիմնական թեմա	Vitruvian Man?
	պատկերված են
	կայք
	Ծանոթագրություններ;
	Vitruvian Man by Leonardo da Vinci Վիքիպահեստում

Վիտրուվյան մարդ (լատին․՝ Homo vitruvianus), Լեոնարդո դա Վինչիի նկարներից։ Ստեղծվել է 1490-1492 թվականներին որպես Վիտրուվիոսին նվիրված գրքի նկարազարդում. գտնվել է նկարչի օրագրերից մեկում։ Նկարում պատկերված են մերկ տղամարդու երկու կերպարներ, որոնք մեկը մյուսի վրա տեղադրված դիրքով են ներկայացված, ձեռքերը պարզված են կողքի, ոտքերը զատված են։ Կերպարները ձեռքերով և ոտքերով ներառված են քառակուսու մեջ։ Նկարը հաճախ մեկնաբանվել է որպես կանոնավոր համաչափությունների բացահայտման օրինակ։

Նկարը կատարված է թանաքով և ջրաներկով մետաղական մատիտի օգնությամբ։ Նկարի չափերն են 34,3 × 24,5 սմ։ Ներկայումս այն գտնվում է Վենետիկի ակադեմիայի պատկերասրահում։

Նկարը միաժամանակ և' գիտական աշխատանք է, և' արվեստի գործ։ Այն ներկայացնում է Լեոնարդոյի հետաքրքրությունը համաչափությունների համդեպ։ Նկարչի գրառումների համաձայն` այն ստեղծվել է մարդկային մարմնի համաչափությունները որոշելու համար, ինչպես նկարագրել է հռոմեացի անտիկ ճարտարապետ Վիտրուվիոսը իր «Ճարտարապետության մասին» գրքում (գիրք III, գլուխ I).

ձեռքի ափը հավասար է ամենաերկար մատի ծայրից մինչև չորս մատների հիմքը ընկած երկարությանը
ոտնաթաթը կազմում է չորս ափի երկարություն
արմունկը կազմում է վեց ափի երկարություն
մարդու հասակը կազմում է չորս արմունկ մինչև մատների ծայրը (համապատասխանաբար` ձեռքի 24 ափ)
քայլը հավասար է չորս ափի
մարդու թևերի բացվածքը հավասար է հասակին
մազերի գծից մինչև կզակը կազմում է հասակի 1/10 մասը
գլխի գագաթից մինչև կզակը կազմում է հասակի 1/8 մասը
գլխի գագաթից մինչև կուրծքը կազմում է հասակի 1/4 մասը
ուսերի առավելագույն լայնությունը կազմում է հասակի 1/4 մասը
արմունկից մինչև ձեռքի ծայրը կազմում է հասակի 1/4 մասը
արմունկից մինչև թևատակը կազմում է հասակի 1/8 մասը
ձեռքի երկարությունը կազմում է հասակի 2/5 մասը
կզակից քիթը կազմում է դեմքի երկարության 1/3 մասը
մազերի գծից մինչև հոնքերը կազմում է դեմքի երկարության 1/3 մասը
ականջների երկարությունը կազմում է դեմքի երկարության 1/3 մասը
պորտը շրջանագծի կենտրոնն է։

Մարդկային մարմնի համաչափությունների վերաբացահայտումը, որ կատարեցին Լեոնարդո դա Վինչին և ուրիշ գիտնականներ 15-րդ դարում, դարձավ իտալական վերածննդի խոշորագույն ձեռքբերումներից։

Ինչպես կարելի է նկատել նկարի հետազոտություններից, ձեռքերի և ոտքերի դասավորությունը իրականում երկու տարբեր դիրք է ներկայացնում. ձեռքերը կողք պարզած և ոտքերը միացրած դիրքով կերպարը քառակուսու մեջ է ներառված, իսկ ոտքերը բացած կերպարը շրջանագծի մեջ է։ Առավել ուշադիր դիտելու դեպքում համոզվում ենք, որ շրջանագծի կենտրոնը կերպարի պորտն է, իսկ քառակուսու կենտրոնը` սեռական օրգանները։

Այս սկզբունքով Կորբյուզիեն կազմել է համաչափությունների իր սանդղակը` Մոդուլորը, որը մեծ ազդեցություն է ունեցել 20-րդ դարի ճարտարապետական գեղագիտության վրա։

Նկարը հաճախ է օգտագործվում որպես մարդկային մարմնի, երբեմն նաև ողջ տիեզերքի համաչափությունների խորհրդանիշ։ 2011 թվականին իռլանդացի աերոնկարիչ Ջոն Կվիգլին Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոսի սառույցներին պատկերել է հանրահայտ նկարի հսկայական կրկնօրինակը` մարդկության ուշադրությունը հրավիրելով բնապահպանական հավասարակշռության խնդիրներին^[1]։

2012 թվականին տեղեկություններ հրապարակվեցին այն մասին, որ «վիտրուվյան մարդու» առաջին պատկերը ոչ թե Լեոնարդոն է նկարել, այլ նրա ընկեր Ջակոմո Անդրեա դա Ֆերարան, ով մանրամասն ուսումնասիրել էր Վիտրուվիոսի աշխատությունները։ Չնայած դրան` Ֆերարայի նկարը գեղարվեստական արժանիքներով զիջում է Լեոնարդոյի նկարին^[2]։