Ռուսկայա Պրավդա

Ռուսկայա Պրավդա; ռուս.՝ Правда рѹсьскаꙗ
Տեսակ	գրական ստեղծագործություն
Հեղինակ	Յարոսլավ Իմաստուն և Վլադիմիր Մոնոմախ
Բնագիր լեզու	հին ռուսերեն
	Russkaya Pravda

Ռուսկայա Պրավդա (ռուս.՝ Русская Правда, հին ռուս՝ Правда русьская, 1019-1054 թթ.), Ռուսիայի հնագույն իրավական օրենսգիրքը։ Ռուսկայա Պրավդան հիմնված է Հին Ռուսիայի բանավոր օրենքների և սովորութական իրավունքի վրա։

Ռուսկայա Պրավդան բովանդակում է քրեական, ժառանգության, առևտրական և դատավարական իրավունքի նորմեր։ Այս փաստաթուղթը արևելյան սլավոնների իրավական, սոցիալական և տնտեսական հարաբերությունների գլխավոր աղբյուրն էր։

Հայտնի է համառոտ, ընդարձակ և կրճատ խմբագրություններով։ Ռուսկայա պրավդաում արտացոլվել է հասարակական-քաղաքականության հարաբերությունների զարգացումը 11—13 դարերում․։ Ռուսկայա պրավդաի հիմքն են կազմել ռուս․, ուկրաինական, Բելառուս, և լիտվաի իրավունքները, սովորութային իրավունքը, իշխանական օրենսդրությունը, դատական պրակտիկան։ Ռուսկայա պրավդա մեծացնում էր համայնքի պատասխանատվությունը նրա տերիտորիայում կատարվող իշխանական դրուժինայի անդամների, պաշտոնատար և այլ անձանց սպանությունների, խիստ պատիժներ նախատեսում տնտեսական շինությունները հրդեհելու, անտառները դիտավորությամբ ոչնչացնելու, հարուստների գույքի նկատմամբ կոլեկտիվ ոտնձգություններ կատարելու համար։

1113 թվականին Կիևում բռնկած ապստամբությունից հետո մտցված Վլադիմիր Մոնոմախի տոկոսների մասին կանոնադրությամբ սահմանափակվել է վաշխառությունը։ Ռուսկայա պրավդան ամրագրել է ֆեոդ, հարաբերությունների համակարգը, գույքային և սոցիալական անհավասարությունը, արտացոլել ճորտ գյուղացիների (սմերդներ, զակուպներ, խոոպներ) ֆեոդ, կախվածության ուժեղացումը, իշխանական դատարանների աճող դերը, պատժի շերտավորումը, իշխանի, իշխանական ադմինիստրացիայի օգտին տուգանքի բարձրացումը, համապատասխանաբար տուժողի փոխհատուցման նվազումը։ Արյան վրեժը վերացնելու նպատակով Ռուսկայա պրավդան նեղացրել է նրա կիրառման շրջանակները, սահմանափակել դրա իրավունքից օգտվող հարազատների շրջանակը։ Վրիժառուների բացակայության դեպքում մարդասպանը պետք է տուգանք (արյան գին) վճարի իշխանին, և մասնակիորեն, վարձահատուցի սպանվողի հարազատներին։ Կնոջ սպանության համար վճարվել է տուգանք կիսով չափ։ Ռուսկայա պրավդան պաշտպանել է հասարակության ազատ ներկայացուցիչների առողջությունն ու պատիվը, գործողությամբ խեղում և վիրավորանք հասցնելու համար նախատեսել է դրամական փոխհատուցում։ Ռուսկայա պրավդան մեծ տեղ է հատկացրել պարտավորական հարաբերություններին։ Դատավարությունը նախատեսում էր վկաների քննությունը, կտտանքաքննությունը («աստծո դատաստան»)։ Հանցագործների հետախուզումը կատարվում էր վկաների ցուցմունքներով կամ հանցագործի հետքերով։ Նախատեսվել է կեղծ վկայությունների ստուգում։ Ուրվանշվել են դատական քննության նախնական տարրեր։

Ռուսկայա պրավդաի նորմերը գործել են մինչև 1497 թվականի դատաստանագրքի գործադրումը և դրվել են Նովգորոդյան, Պսկովյան դատաստանագրքերի, ինչպես նաև ուկրաինայի, բելառուսի և լիտվվայի իրավունքի հիմքում։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ռուսկայա Պրավդա» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 10, էջ 97)։